(صفحه201)
اين صورت عمره شما صحيح است. يا فروضى را كه در مسأله قبل ذكر شده رعايت كنيد.
و اگر خمس ندهيد گرچه تصرف در مال حرام است اما همراه داشتن پول غير مخمس و خرج آن موجب بطلان عمره نمى شود. مشروط براينكه لباس احرام از مالى كه خمس به آن تعلق نگرفته تهيه شود، يا به ذمه خريده شود، كه در اين صورت عمره صحيح است.
تلف شدن يا غصب مال متعلق خمس يا اصل خمس
سؤال 799 :اينجانب از درآمد ساليانه خود زمينى براى محلّ كسب خريدارى كردم اكنون سال خمسى ام فرا رسيده و زمين مذكور در مسير خيابان قرار گرفته است، آيا اين زمين متعلّق خمس است؟
جواب: اگر قبل از اينكه در مسير خيابان قرار گيرد خمس به آن تعلّق گرفته و استقرار يافته باشد و آن را نپرداخته ايد، بايد اكنون بپردازيد، زيرا كه مديون شده ايد.
سؤال 800 :در فرض قبل اگر از طرف دولت زمينى در مقابل زمين فوق واگذار شود چه حكمى دارد؟
جواب: اگر خمس زمين قبلى را پرداخته ايد اين زمين خمس ندارد و اگر نپرداخته ايد بايد خمس زمين جديد را به قيمت فعلى بپردازيد. مگر اينكه خمس زمين قبلى مستقر شده باشد و از خمس اين زمين بيشتر باشد، كه بايد خمس را به قيمت زمين قبلى بپردازيد.
سؤال 801 :شخصى مقدارى پول داشته كه به آن خمس تعلّق گرفته و قبل از پرداخت خمس، پولهاى مذكور مفقود شده است، تكليف او چيست؟
جواب: در فرض سؤال، اگر در پرداخت خمس پولها كوتاهى كرده ضامن است و بايد خمس آن را پرداخت كند.
سؤال 802 :شخصى داراى زمينى است كه دو نفر آن را غصب كرده اند بدون اينكه از
(صفحه202)
منافع آن به مالك زمين بدهند، آيا خمس اين زمين بر مالك واجب است؟
جواب: اگر قبل از غصب، خمس به آن تعلّق گرفته، بايد خمس آن را بپردازد و مى تواند به مقدار خمس از همان زمين به مرجع تقليد واگذار كند.
سؤال 803 :اينجانب طلبه ام، در ماه رمضان كه به تبليغ رفته بودم بعضى از مؤمنين مقدارى پول خمس جهت ايصال به دفتر حضرتعالى به من دادند، ولى متأسفانه پول مذكور در راه مفقود شد، آيا من ضامن مى باشم يا نه؟ و آيا ذمّه پرداخت كننده برئ شده است؟
جواب: اگر در نگهدارى و محافظت از پول كوتاهى نكرده ايد ضامن نمى باشيد. و نسبت به برائت ذمّه پرداخت كننده، اگر به عنوان وكالتِ شما از مرجع تقليد، پول را به شما داده است و شما نيز وكالت داشته ايد برئ الذّمه شده است. و اگر فقط به عنوان واسطه در رساندن پول به شما داده است برئ الذّمه نيست و بايد دوباره بپردازد.
سؤال 804 :طلاب و اهل علمى كه جهت تبليغ و غيره به منزل افرادى مى روند كه مى دانند اهل خمس نيستند و در خانه و روى فرش آنها نماز مى خوانند و از غذاى آنها مصرف مى كنند، بفرماييد در اين موارد چه وظيفه اى دارند؟
جواب: به طلاب و اهل علم اجازه داده مى شود كه در اين موارد تصرف كنند و لازم نيست خمس موارد مذكور را خود بدهند.
سال خمسى حقوق بگيران و طلاب
سؤال 805 :آيا تعيين سال خمسى به اختيار خود شخص است يا بايد ابتداى شروع به كسب را ابتداى سال خود قرار دهد؟
جواب: در مثل تجارت كه فايده آن تدريجى حاصل مى شود، بايد از هنگام شروع در كسب قرار دهد. ولى در مثل زراعت و درختكارى كه فايده آن دفعى حاصل مى شود، از هنگام حصول فايده است.
سؤال 806 :كسى كه درآمدى ندارد يا اگر دارد كفاف مخارج او را نمى كند، آيا لازم است
(صفحه203)
سال خمسى قرار دهد؟
جواب: لازم نيست. بلى اگر در اثناى سال منفعتى براى او حاصل شد و تا يكسال صرف مؤونه نشد، بايد خمس آن را بپردازد.
سؤال 807 :آيا براى تعيين سال خمسى، بهتر است سال شمسى محاسبه شود يا قمرى؟
جواب: سال شمسى را قرار دهد.
سؤال 808 :آيا مى توان سال خمسى را تغيير داد؟ چگونه؟
جواب: در صورتى كه ضررى به اهل خمس وارد نشود، جايز است. به اين طريق كه در اثناى سال، منافع خود را تخميس كند و پس از گذشت يكسالِ تمام از تخميسِ مذكور به حساب سال خود رسيدگى كند.
سؤال 809 :حقوق بگيران و افرادى كه ماهيانه مبلغى دريافت مى كنند، آيا مى توانند براى هر حقوق دريافتى، سال جداگانه اى قرار دهند؟
جواب: بلى مى توانند.
سؤال 810 :بنياد شهيد مبلغى را به عنوان خانواده شهيد به اينجانب مى دهد، بفرماييد كه وظيفه من راجع به خمس چيست؟
جواب: بطور كلى كسانى كه حقوق ماهيانه مى گيرند مى توانند براى خود سال خمسى قرار دهند و از موقعى كه اوّلين حقوق ماهيانه خود را دريافت كردند، يكسال كه گذشت مقدارى كه از خرج سالشان زياد آمد خمس آن را بدهند. و نيز جايز است براى دريافتى هر ماه و برج، سال قرار دهند، و دريافتى هر برج را جدا نگهدارند. پس اگر تا سال آينده از خرجشان زياد آمد خمس آن را بدهند. ولى در مورد پولى كه بنياد شهيد به خانواده شهيد مى دهد چون ظاهراً بعنوان هبه و بخشش است نه بعنوان حقوق و ماهيانه در برابر عمل و كار، تعلق خمس بنحو احتياط وجوبى است نه فتوا.
سؤال 811 :اينجانب سال خمسى خود را اول محرّم قرار داده ام و فعلا كه اول محرّم شده
(صفحه204)
مقدارى از درآمد تبليغى ماه رمضان مانده است، آيا بايد خمس آن را بدهم؟
جواب: مى توانيد خمس زايد را بدهيد. ولى جايز است پرداخت خمس درآمد تبليغى ماه رمضان را تا ماه رمضان آينده تأخير بيندازيد و اگر چيزى از آن باقى ماند، خمس آن را بدهيد و نيز درآمد محرّم هم تا محرّم سال آينده در نظر گرفته شود، كه اگر زياد آمد خمس آن را بدهيد.
سؤال 812 :اينجانب طلبه اى هستم كه سال خمسى ام رسيده و مقدارى از شهريه ام مانده است و نيز با پول شهريه مقدارى برنج و حبوبات خريده ام كه مانده است، آيا به اينها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟
جواب: به هيچ كدام خمس تعلق نمى گيرد.
سؤال 813 :كارمندى كه سال خمسى او رأس يكى از ماههاى شمسى است و بطور عادى حقوق او به زحمت تا پايان ماه كفاف مخارج او را مى دهد، اگر حقوق خود را يك يا دو روز قبل از رسيدن سال خمسى دريافت كند، آيا بايد خمس آن را بپردازد؟
جواب: حقوق بگير مى تواند براى خود سال خمسى قرار دهد و از موقعى كه اولين حقوق خود را گرفت يكسال گذشت مقدارى كه از خرج سالش زياد آمد خمس آن را بدهد و نيز جايز است براى دريافتى و حقوق هرماه و برج، سال قرار دهد و حقوق هربرج را جدا نگهدارد. پس اگر تا سال آينده از خرجش زياد آمد خمس آن را بدهد. بنابراين كارمند مورد سؤال لازم نيست خمس حقوق خود را فعلا بدهد.
حساب خمس
سؤال 814 :اگر كسى خمس اموال خود را پرداخت كرده است و اموال مخمّس تا سال بعد باقى بماند، آيا لازم است دوباره خمس آنها را بپردازد؟
جواب: لازم نيست. مگر اينكه از سرمايه مخمّس چيزى را براى تجارت خريده باشد، كه در سال بعد بايد خمس ترقى قيمت آن را بپردازد، هرچند آن را نفروخته باشد.
(صفحه205)
سؤال 815 :تاجرى جنسى را به قيمت ارزان خريدارى مى كند و تا سال بعد در مغازه مى ماند و قيمت آن بالا مى رود و خمس آن را نمى دهد، در سال بعد حكم خمس آن چگونه است؟
جواب: خمس جنس موجود را بايد بپردازد. مگر اينكه در اثناى سال قيمت آن خيلى بالا رفته باشد و به طمع زيادتر شدن، آن را نفروخته باشد و سپس قيمت آن تنزل كرده باشد، كه در اين صورت خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب است.
سؤال 816 :كسى كه سال خمسى نداشته و ماشين سوارى و لوازم زندگى خريدارى كرده، آيا به اين وسايل خمس تعلّق مى گيرد؟ و اگر خمس دارد، آيا قيمت فعلى را بايد بپردازد يا قيمت خريد را؟
جواب: اگر اجناس مذكور را از پول خمس داده نشده خريدارى كرده، بايد خمس آنها را به قيمت فعلى بپردازد و اگر از درآمد سال خريدارى كرده، در صورتى كه لوازم فوق مورد نياز زندگى او بوده، خمس ندارد
سؤال 817 :شخصى كه سال خمسى ندارد و مى خواهد براى خود سال خمسى قرار دهد و چند روز قبل مبلغى درآمد داشته، آيا به اين پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: اگر قبل از آن درآمدى نداشته، پس از دريافت اين مبلغ تا يكسال فرصت دارد و چنانچه قبلا درآمد ديگرى داشته، ملاك گذشتن يك سال از درآمد اوّل است.
سؤال 818 :شخصى خمس اموال خود را حساب كرده و پرداخته است ولى براى سالهاى بعد حساب خود را نگاه نداشته. بعد از چند سال مى خواهد اموال خود را حساب كند، آيا خمسى كه قبلا پرداخت كرده كسر مى شود؟
جواب: بلى، تمام اموال را حساب كند و آنچه قبلا خمس داده از خمس فعلى كسر كند.
سؤال 819 :خمس قالى كه بافتن آن ممكن است چند سال طول بكشد، چگونه حساب مى شود؟
(صفحه206)
جواب: اگر بگونه اى است كه آن را مى خرند و ضرر غير قابل تحمّلى ندارد بايد خمس آن را سر سال حساب كند و در سالهاى بعد نيز خمس مقدارى كه در آن سال بافته است پرداخت كند و همچنين است اگر صاحب كار بخواهد به او مزد پرداخت كند و او قبول نكند و بگويد مزدم را آخر كار مى گيرم. بلى اگر مزد خود را در اثناى سال دريافت كند و در مؤونه خرج كند، خمس ندارد.
سؤال 820 :شخصى داراى مغازه اى است و براى او ممكن نيست سر سال حساب خود را رسيدگى كند، تكليف خمس او چيست؟
جواب: در فرض سؤال بايد در آخر سال منافع خود را بطور حدسى تعيين كرده و خمس آن را بپردازد و بعد رسيدگى كند، اگر بيش از مقدار تعيين شده بود بقيه را نيز بپردازد و اگر كمتر بود از آن كسر كند.
سؤال 821 :شخصى مى خواهد خمس اموال خود را حساب كند، آيا اموال را به قيمت خريد حساب كند يا به قيمت فعلى بازار؟
جواب: قيمت روز پرداخت خمس را بايد محاسبه كند.
سؤال 822 :در صورت تعلّق خمس به چيزى و اختلاف قيمت خريد با قيمت روز، كدام قيمت ميزان است؟
جواب: قيمت روز.
سؤال 823 :اينجانب سال گذشته صدهزار تومان داشتم مبلغ بيست هزار تومان آن را به عنوان خمس دستگردان كردم و تمام صدهزار تومان را در بانك گذاشتم اكنون سال خمسى ام فرا رسيده، آيا اگر بيست هزار تومان از درآمد امسال پرداخت كنم كافى است؟
جواب: در فرض سؤال بايد اوّل خمس درآمد امسال را كه مانده است بدهيد و بعد بدهى سال گذشته را بپردازيد. در نتيجه براى اينكه صدهزار تومان سال قبل متعلّق به خود شما گردد بايد مبلغ بيست هزار تومان به عنوان خمس صد هزار تومان سال قبل و مبلغ پنج هزار تومان به عنوان خمس بيست هزار تومانى كه از درآمد امسالتان پرداخت كرده ايد بپردازيد. (كه جمعاً 25 هزار تومان مى شود)
(صفحه207)
سؤال 824 :الف ـ در مورد سرمايه مخمس كه استهلاك پيدا كرده و فرسوده شده و در نتيجه قيمت آن كمتر شده است، آيا جايز است كه استهلاك و تفاوت قيمت را از سود و ربح سال كسر كرد؟ ب ـ چنانچه قيمت و سرمايه مخمس، تنزّل كرده، آيا از ربح و سود بين سال جبران مى شود؟
جواب الف ـ بلى جبران و كسر كردن تفاوت قيمت و استهلاك از سود بين سال مانعى ندارد.
ب ـ حكم مسأله سابق را دارد و مى توانند كسر كنند.
سؤال 825 :اگر شخصى چيزى را به عنوان مال التجاره خريدارى كرده باشد يعنى خريده باشد تا با افزايش قيمت بفروشد و سود ببرد. آيا در موقع حساب خمس قيمت خريد حساب مى شود يا قيمت فعلى؟
جواب: قيمت فعلى ملاحظه مى شود.
شك در تعلّق خمس
سؤال 826 :در مورد شك در تعلّق خمس چه بايد كرد؟
جواب: اگر يقين به درآمد دارد و شك دارد كه آيا درآمد او تا سر سال باقيمانده يا نه، بايد تفحّص كند ولى اگر شك در اصل درآمد دارد تفحص لازم نيست. و اگر نسبت به مال معينى شك دارد كه آيا متعلّق خمس است يا نه؟ اصل عدم تعلّق خمس است.
سؤال 827 :اگر كسى شك كند آيا پولهايى كه در سالهاى قبل مصرف كرده متعلّق خمس بوده يا نه؟ تكليف او چيست؟
جواب: اصل برائت ذمّه اوست.
سؤال 828 :طلبه اى كه سهم امام (عليه السلام) مصرف مى كند و گاهى نيز از راه تبليغ درآمدى دارد، اگر در آخر سال چيزى اضافه بيايد و نداند از كدام است خمس دارد يا نه؟
جواب: بايد با مرجع تقليد مصالحه كند.
(صفحه208)
فرار از خمس
سؤال 829 :آيا جايز است انسان قبل از رسيدن سال خمسى براى فرار از خمس، اموال خود را به ديگرى ببخشد؟
جواب: در صورتى كه بخشش مناسب با شأن انسان نباشد راه فرار از خمس نمى باشد و بايد خمس آن را بدهد و همچنين است اگر بخشش به عنوان حيله اى براى فرار از خمس باشد، مثل اينكه مال خود را به كسى ببخشد و با او قرار بگذارد كه بعد از فرارسيدن سال خمسى، مال را به صاحب مال ببخشد.
سؤال 830 :آيا انسان مى تواند قبل از فرارسيدن سال خمسى براى فرار از خمس، مازاد درآمد خود را براى خريد قالى، يخچال، تلويزيون و ساير لوازم زندگى مصرف كند؟
جواب: اگر لوازم فوق مورد احتياج زندگى او و در شأن اوست جزء مؤونه است و خمس ندارد و اگر زائد بر احتياج او يا غير مناسب با شأن اوست، بايد خمس آنها را بپردازد.
سؤال 831 :اگر كسى قبل از فرارسيدن سال خمسى وسايل ضرورى زندگى خود را خريدارى كند و تصميم داشته باشد بعد از فرارسيدن سال آنها را بفروشد آيا بايد خمس آنها را بپردازد؟ و آيا فرقى بين اينكه از اوّل قصد فرار از خمس داشته باشد يا قصد نداشته باشد وجود دارد؟
جواب: اگر وسايل ضرورى خانه را از درآمد سال خريدارى كرد و سال بعد فروخت قيمت آن جزء درآمد سال فروش قرار مى گيرد كه اگر تا آخر سال صرف مؤونه نشد بايد تخميس شود. و در اين جهت فرقى بين قصد فرار و عدم آن وجود ندارد.
مطالبات
سؤال 832 :مقدارى پول به عنوان قرض الحسنه به كسى داده ام و او پس نمى دهد و سال خمسى اينجانب رسيده است، آيا بايد خمس آن را بپردازم؟
جواب: در فرض سؤال، هروقت وصول شد، خمس آن را بلافاصله بپردازيد.
(صفحه209)
سؤال 833 :مقدارى از مطالبات كارهايى كه در سال خمسى انجام داده ام هنوز وصول نشده و سال خمسى ام فرا رسيده است، آيا خمس اينها را بايد بپردازم؟
جواب: آنرا از درآمد سال دريافت قرار دهيد.
سؤال 834 :پولى از كسى طلب دارم و سال خمسى ام فرا رسيده و بدهكار نمى تواند بپردازد، آيا به اين پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: لازم نيست قبل از وصول بپردازيد.
سؤال 835 :مقدارى پول به كسى قرض داده ام و چند سال است آنها را پس نداده است، آيا بايد خمس آن را بپردازم؟
جواب: اگر بعد از گذشت سال و استقرار خمس پولها را قرض داده ايد، بايد خمس آن را بپردازيد و اگر قبل از گذشت سال قرض داده ايد در صورتى كه اطمينان به پس گرفتن آن داريد، بايد خمس آن را بپردازيد و در غير اين صورت پس از وصول، خمس آن را پرداخت كنيد.
سؤال 836 :در سر سال خمسى، قبل از دريافت حقوق ماه قبل، خمس مال خودم را محاسبه كردم و پرداخته ام و بعد از چند روز حقوق خود را گرفته ام، آيا اين حقوق مربوط به سال آينده است يا بايد همين سال محاسبه شود؟
جواب: افراد حقوق بگير مى توانند براى هر حقوق خود سال جداگانه قرار دهند لذا مى توانند براى حقوق ماه آخر، سال مستقل قرار دهند و پرداخت خمس آن الان واجب نيست.
سؤال 837 :مقدارى اضافه كار در مهر و آبان داشته ام كه حقوق آن را در اسفند داده اند. با توجه به اينكه سال خمسى اينجانب اوّل دى ماه است، آيا هنگام دريافت حقوق اضافه كارى بايد خمس آن را بدهم؟
جواب: حكم اين سؤال از جواب قبل معلوم شد.
سؤال 838 :اگر حقوق كارمند با تأخير پرداخت شود و در اين مدت سال خمسى او فرارسد،
(صفحه210)
آيا اين حقوق از درآمد سال قبل به حساب مى آيد يا از درآمد سال دريافت؟
جواب: از درآمد سال دريافت است و مى تواند پرداخت خمس آن را تا سال آينده تأخير بيندازد، پس از آن اگر در مؤونه خرج نشد خمس آن را بدهد.
سؤال 839 :در يك كارخانه هرماه مقدارى از حقوق كاركنان كسر مى شود و مجموع آن پس از چندماه به آنها پرداخت مى شود، آيا اگر اين پول بعد از سال خمسى دريافت شود از درآمد سال دريافت به حساب مى آيد يا از درآمد سال كسر حقوق؟
جواب: از درآمد سال دريافت است.
سؤال 840 :مقدارى جنس به صورت نسيه و اقساط فروخته ام. بعضى از اقساط آن مربوط به سال بعد است آيا موقع حساب سال منافع اين معامله جزء منافع سال فروش است يا از درآمد سال دريافت اقساط؟
جواب: منافع اقساط دريافت شده در سال فروش مربوط به سال فروش و منافع اقساط بعدى جزء درآمد سال بعد است.
سؤال 841 :مقدارى پول به كسى قرض دادم تا قبل از فرارسيدن سال خمسى ام به من برگرداند ولى او بعد از سال خمسى برگرداند، آيا اين پول خمس دارد؟
جواب: اگر از درآمد سال شما بوده است خمس دارد.
بدهى ها
سؤال 842 :مقدارى وام گرفته ام كه در طول چهار سال بپردازم، آيا به اين پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: اگر صرف مؤونه شده است خمس ندارد. ولى اگر براى سرمايه كسب و تجارت مصرف شده و بصورت سرمايه موجود است در هرسال هرمقدارى از قرض را كه ادا مى كند، خمس آن را بايد بپردازد.
سؤال 843 :شخصى به كسى بدهكار است، مقدارى پول از درآمد سال خود را براى بدهى كنار گذاشته، ولى موفق نشده تا پايان سالِ خمسى، آن را به شخص طلبكار برساند آيا به اين
(صفحه211)
پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: خمس تعلّق مى گيرد.
سؤال 844 :كسى بدهى اقساطى دارد و اقساط آن چند سال طول مى كشد، آيا مى تواند همه بدهى را از درآمد سال كسر كند؟
جواب: نمى تواند. بلكه در صورتى كه بدهى مربوط به مايحتاج زندگى او بوده اقساط هرسال در صورت پرداخت جزء مؤونه سال پرداخت حساب مى شود.
سؤال 845 :مغازه دارى هنگام حساب سال خود، مقدارى بدهى و مقدارى طلب و مقدارى پول نقد دارد تكليف خمس او چيست؟
جواب: آنچه بدهكار است از موجودى كسر مى شود و آنچه طلبكار است در صورتى كه بداند اگر از مشترى طلب كند وصول مى شود، بايد خمس آن را حساب كند. ولى اگر با مطالبه او مشترى پول را نمى دهد هروقت نقد شد، بايد بلافاصله خمس آن را بپردازد.
سؤال 846 :شخصى در اثناى سال مهريه همسر خود را مى پردازد و سپس از او قرض مى كند تا با آن كسب و كار كند آيا بايد خمس مبلغ مذكور را بپردازد؟
جواب: در فرض سؤال خمس ندارد.
سؤال 847 :سال خمسى شخصى فرا رسيده، آيا مى تواند مهريه همسر خود را ـ كه عندالمطالبه بايد بپردازد ـ جزء قرض حساب كرده و از موجودى كسر كند؟
جواب: نمى تواند.
سؤال 848 :مغازه دارى مقدارى جنس به صورت نسيه خريدارى كرده و هنوز پول آن را نپرداخته و سال خمسى او فرارسيده است، حساب خمس او چگونه است؟
جواب: مقدارى از اجناس كه به فروش رفته است، لازم است خمس سود حاصل از آن را در صورتى كه از مؤونه او زياد بيايد بپردازد و مقدارى كه به فروش نرفته، در صورتى كه قيمت سوقيه بالا رفته باشد مقدار ترقى قيمت سوقيه
(صفحه212)
متعلّق خمس است.
سؤال 849 :به وام دانشجويى كه به افراد به عنوان كمك هزينه تحصيلى داده مى شود و بعد از فارغ التحصيل شدن پس گرفته مى شود، آيا خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: خمس ندارد.
خمس اموال ميّت
سؤال 850 :شخصى داراى سال خمسى است، اگر در اثناى سال فوت كند، آيا ورثه او مى توانند قبل از پرداخت خمس او از تركه او در تجهيز و تكفين و ساير مخارج ميت مصرف كنند؟
جواب: آنچه از درآمد سال فوت، صرف مؤونه نشده، بايد خمس آن پرداخت شود و از مال خمس داده شده به مصرف تجهيز و تكفين ميت برسانند و حتى كفنى را كه خود ميت از درآمد سال فوت خريده بايد خمس آن را بپردازند.
سؤال 851 :اگر ميت خمس بدهكار باشد، آيا از اصل مال خارج مى شود يا از ثلث؟
جواب: از اصل مال خارج مى شود.
سؤال 852 :ميتى خمس بدهكار است و داراى وارث صغير مى باشد، آيا بايد خمس او پرداخت شود يا بايد صبر كرد تا وارث او كبير شوند؟
جواب: پرداخت خمس واجب است و در صورتى كه ميت وصىّ دارد، پرداخت بر وصى واجب است و اگر ندارد در فرض سؤال كه صغير دارد، بايد با اذن حاكم شرع خمس مال او را بپردازند.
سؤال 853 :شخصى از دنيا رفته و مقدارى خمس و زكات بدهكار است و تركه او براى اداى هردو كافى نيست وظيفه چيست؟
جواب: اگر متعلّق خمس داخل تركه است، خمس مقدم است و اگر متعلق زكات داخل تركه است زكات مقدم است و در غير اين صورت تقسيط مى شود.
سؤال 854 :شخصى فوت كرده و مقدارى دين و خمس بدهكار است و تركه او براى اداى
(صفحه213)
هردو كافى نيست، وظيفه چيست؟
جواب: اگر عين موجود متعلّق خمس است خمس مقدم است و در غير اين صورت دين مقدم است.
سؤال 855 :شخصى مال غير مخمّس خود را به ديگرى هبه نموده و موهوب له، خمس آن را بدون اطلاع او پرداخت است. آيا خمس از عهده واهب ساقط است؟ آيا برى الذّمه شده يا نه؟ و اصولا پرداخت خمس ديگرى تبرّعاً چه حكمى دارد؟ و آيا تكليف از صاحب خمس ساقط مى شود هرچند مال متعلّق خمس نزد او موجود باشد؟ مثلا شوهر خمس مال همسرش را تبرّعاً بدهد با اينكه مال متعلق خمس نزد زن موجود است.
جواب: به طور كلّى پرداخت تبرّعى خمسِ شخصِ ديگر ولو بدون اطلاع وى باشد. مبرء ذمّه او مى باشد و از عهده او ساقط مى گردد هرچند از ثواب اين عبادت محروم شده است لذا در فرض سؤال خمس از عهده هبه كننده و ديگرى كه خمس او را تبرعاً پرداخته اند ساقط و او برى الذمّه شده است حتّى اگر مال متعلق خمس نزد صاحب مال موجود باشد.
(صفحه214)
موارد متفرقه خمس
ارث
سؤال 856 :ارث باقى مانده از پدرم تعدادى موتور لنج است كه هنوز تقسيم نشده است و فعلا با آنها كار مى كنند و از درآمد آنها سهم اينجانب را كه طلبه هستم مى فرستند، آيا اصل ارث و سود حاصل از آن خمس دارد؟
جواب: در صورتى كه پدر خمس مى داده، ارث او خمس ندارد. ولى هرمقدار سود حاصل از آن كه از مخارج سال شما اضافه بيايد متعلق خمس است و فرقى نمى كند كه وارث طلبه باشد يا نباشد.
سؤال 857 :كسى از دنيا رفته است و خمس بدهكار است، ورثه او فعلا قدرت مالى ندارند كه كلّ خمس را بپردازند. لذا ناچارند دستگردان كنند، تا پس از تمكّن پرداخت كنند. آيا بعد از دستگردان، ميّت برئ الذمه مى شود، و از عذاب الهى خلاص خواهد شد؟
جواب: بعد از آنكهوارث دين ميت را بادستگردان بعهده گرفت و تصميم داشت عندالقدرة بپردازد. ميت برئ الذمه مى شود. و ان شاء الله از عذاب خلاص مى شود.
در روايت است كه ابوسعيد خدرى مى گويد: ما با رسول خدا (صلى الله عليه وآله) همراه جنازه اى بوديم. هنگام نماز بر او، حضرت سؤال كرد كه آيا اين شخص مديون بوده است؟ گفتند بلى، دو درهم بدهكار بود. حضرت بر او نماز نخواند و فرمود: شما بر او نماز بخوانيد. حضرت على (عليه السلام) عرضه داشت يا رسول الله، من بدهى او را
(صفحه215)
به عهده مى گيرم. سپس رسول خدا (صلى الله عليه وآله)برخاست و بر او نماز خواند. بعد به حضرت امير (عليه السلام)فرمود: خداوند جزاى خير به تو عطا كند و آزادت كند، همانگونه كه برادر ايمانى خود را از بدهى آزاد كردى(1).
سؤال 858 :عينى كه متعلّق خمس است و به ارث رسيده، آيا براى پرداخت خمس بايد قيمت فعلى آن را حساب كرد، يا وقت اشتغال ذمّه مورِّث را؟
جواب: در فرض سؤال قيمت فعلى را بايد حساب كرد.
سؤال 859 :زمينهاى موروثى كه متعلّق خمس نيست، اگر قيمت آن بالا رود، آيا ترقى قيمت آن خمس دارد؟
جواب: از فرض سؤال ترقى آن هم خمس ندارد.
سؤال 860 :زمينى است موروثى است كه به آن خمس تعلّق گرفهت و قبل از پرداخت خمس تقسيم شده است، الآن وظيفه چيست؟
جواب: لازم است هريك از ورثه به نسبت سهم خود، خمس آن را بپردازند.
مهريه زن
سؤال 861 :آيا مهريه اى كه زن از شوهر مى گيرد خمس دارد؟
جواب: خمس ندارد. اگرچه احتياط مستحب اين است كه در صورتى كه سال بر آن بگذرد خمس آن را بپردازد ولى اگر شوهر مهريه را از مالى كه خمس به آن تعلق گرفته بپردازد لازم است زن خمس آن را بپردازد.
ديه و ارش جنايات
سؤال 862 :پولى كه انسان به عنوان ديه يا ارش دريافت مى كند، آيا خمس دارد؟
1 ـ عن ابى سعيد الخدرى، قال: كنّا مع رسول الله (صلى الله عليه وآله) فى جنازة، فلمّا وضعت. قال (صلى الله عليه وآله): هل على صاحبكم من دين؟ قالوا: نعم، در همان. فقال (صلى الله عليه وآله): صلّوا على صاحبكم. فقال على (عليه السلام): هما علىّ يا رسول الله، و انا لهما ضامن: فقام رسول الله (صلى الله عليه وآله) فصلّى عليه، ثم اقبل على علىّ (عليه السلام) فقال: جزاك الله عن الاسلام خيراً و فكّ رهانك كما فككت رهان اخيك. (وسائل الشيعه/ ج 13/ ص 151/ باب 3/ ح 2).
(صفحه216)
جواب: خمس ندارد. بلى احتياط مستحب اين است كه خمس آن پرداخت شود. و در اين حكم فرقى بين ديه عضو و ديه نفس وجود ندارد.
پول بيمه و بازنشستگى
سؤال 863 :پولى كه بيمه، طبق قرارداد به انسان مى دهد، آيا خمس دارد؟
جواب: در صورتى كه از مخارج سال اضافه بيايد، خمس دارد.
سؤال 864 :آيا حقوق بازنشستگى خمس دارد؟ با توجه به اينكه در دوران خدمت كارمند، هرماه مقدراى از حقوق او براى بازنشستگى كسر مى شود.
جواب: اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس دارد.
سؤال 865 :معمولا پس از بازنشستگى افراد، پولى به صورت يكجا به عنوان سابقه كار به آنها مى دهند، آيا اين پول متعلّق خمس است؟
جواب: اگر تا پايان سال خمسى در مؤونه مصرف نشود، خمس ندارد.
سؤال 866 :حقوقى كه بعد از فوت شخص كارگر يا كارمند از طرف سازمان تأمين اجتماعى يا دولت يا شركتهاى مختلف يا بيمه به خانواده متوفى داده مى شود. آيا از درآمد سال محسوب مى شود؟ كه بر مازاد آن از مخارج سال خمس تعلق مى گيرد. يا به محض دريافت، بايد خمس آن را بپردازد؟
جواب: از درآمد سال محسوب مى شود. كه اگر از مخارج زياد آمد به احتياط واجب خمس دارد.
طلا و زيور آلات زنان
سؤال 867 :آيا طلا و زيورآلاتى كه بانوان خريدارى مى كنند جزء مؤونه است؟ اگر وقت زينتشان گذشته باشد و آنها را بعنوان ذخيره نگهدارى مى كنند، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر از درآمد سال باشد و بيشتر از شأن آنها نباشد و از آن استفاده كنند خمس ندارد، ولى بعد از اين كه ديگر به آن نياز نداشتند اگر صرف امور ديگر
(صفحه217)
زندگى خود نمودند خمس ندارد و اگر يك سال باقى ماند بايد تخميس كنند.
سؤال 868 :پيرزنى كه فرزندانش مخارج او را مى دهند، مبلغى پول دارد. و با اينكه وقت زينت او گذشته است، با آن پولها طلا مى خرد تا زمانى كه راه كربلا باز شد خرج سفر كربلا كند آيا اين طلاها خمس دارد؟
جواب: در فرض سؤال اگر سال از آنها بگذرد، خمس دارد.
سؤال 869 :خانمى مقدارى طلا و زيورآلات خريدارى كرده و از آن استفاده كرده است و بعد از چند سال آنها را مى فروشد، آيا به محض فروش بايد خمس آنها را بپردازد؟
جواب: اگر از درآمد سال خريدارى كرده و در سالهاى بعد فروخته بايد خمس همه آنها را فوراً بپردازد و اگر از مال مخمّس خريدارى كرده، ترقى قيمت آن جزء درآمد سال فروش محسوب مى شود، كه اگر تا پايان سال صرف در مؤونه نشود، خمس دارد.
سؤال 870 :شوهرى با مال متعلّق خمس مقدارى طلا و زيورآلات براى همسرش خريدارى كرده و به او بخشيده است، اگر شوهر خمس آنها را نپردازد، آيا پرداخت خمس بر همسر او واجب است؟
جواب: بلى، در فرض سؤال،لازم است همسرخمس طلا و زيورآلات را بپردازد.
هديه و بخشش و صدقات مستحبى
سؤال 871 :چند سال است در ايّام عيد مبلغى به عنوان عيدى از پدربزرگ و ديگر فاميلها به من داده شده است و اين پولها در دفترچه پس انداز مى باشد، آيا خمس دارد؟
جواب: در فرض سؤال، احتياط واجب اين است كه پولهايى كه سال از آنها گذشته، تخميس كنيد.
سؤال 872 :پولى كه پدر به عنوان خرجى به انسان مى دهد، آيا خمس دارد؟
جواب: اگر پول را به فرزند خود مى بخشد، آنچه كه سال از آن بگذرد، بنابر احتياط واجب خمس دارد.
(صفحه218)
سؤال 873 :شخصى زنى را براى خود عقد كرده و پس از مدتى او را طلاق مى دهد و طلا و هدايايى كه به او داده پس مى گيرد، با توجه به اينكه اينها را در سال قبل خريدارى كرده، آيا خمس دارد؟
جواب: اگر به او هبه كرده، وقتى پس گرفت در صورتى كه تا پايان سال خمسى آنها را در مؤونه مصرف نكند، بايد خمس آنها را بپردازد. و اگر به او هبه نكرده، بلكه به عنوان اينكه زن اوست به او اجازه تصرف داده، بايد پس از گرفتن فوراً خمس آنها را بپردازد.
سؤال 874 :اينجانب قبل از رسيدن سال خمسى براى فرزندانم كه سن آنها كمتر از يازده سال است خانه اى تهيه كرده و به آنها هديه كرده ام، آيا به اين خانه خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: در صورتى كه شرايط شغلى و شأنى شما مناسب با تهيه خانه براى فرزندان زير يازده سال نباشد، لازم است خمس قيمت فعلى ساختمان را بپردازيد و اگر توان پرداخت نداريد، مى توانيد بعد از دستگردان، بتدريج بپردازيد.
سؤال 875 :هبه و بخشش و هدايا و صدقات مستحبى در صورتى كه از مخارج سال انسان زياد بيايد، آيا خمس دارد؟
جواب: بنابر احتياط واجب خمس دارند.
سؤال 876 :اگر مقدارى از پولى را كه شوهر براى خرجى خانه به زن مى دهد، پس انداز كند، آيا خمس به آن تعلّق مى گيرد؟
جواب: در صورتى كه از مخارج سال زياد بيايد، بايد خمس آن را بپردازد.
سؤال 877 :پدر اينجانب قسمتى از زمين زراعتى خود را كه خمس آن را پرداخته، به اينجانب بخشيده است و من در آن كشاورزى مى كنم، آيا به اين زمين خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بپردازيد. و زمان پرداخت آن گذشت يكسال از زمان بخشش است. مگر اينكه به مقدار امرار معاش شما باشد و زياد نياوريد.
سؤال 878 :حضرت امام (رحمه الله) مبلغ پرداختى بنياد شهيد به خانواده شهدا را هديه دانسته و
(صفحه219)
مشمول خمس نمى دانند، نظر حضرتعالى چيست؟
جواب: به نظر اينجانب اگر از مخارج سال زياد بيايد، بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بپردازند.
سؤال 879 :اگر كسى چيزى كه متعلّق خمس است به ديگرى هبه كند، آيا بر شخص گيرنده واجب است خمس آن را بپردازد؟
جواب: اگر هبه كننده خمس آن را نمى دهد، برگيرنده واجب است پرداخت كند.
خمس، زكات، ردّ مظالم
سؤال 880 :آيا به شهريه طلاب در صورتى كه از مخارج سال آنها اضافه بيايد خمس تعلق مى گيرد؟
جواب: به شهريه خمس تعلّق نمى گيرد و چنانچه محتاج نباشد شهريه نگيرد.
سؤال 881 :خمسى كه سادات مى گيرند، در صورتى كه از مخارج سال آنها اضافه بيايد، آيا خمس دارد؟
جواب: خمس تعلّق نمى گيرد.
سؤال 882 :پولى را كه فقير بابت زكات دريافت كرده، اگر از مخارج سالش زياد بيايد، آيا خمس دارد؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال 883 :وجهى كه فقير بابت ردّ مظالم دريافت كرده و از مؤونه سال اضافه آمده، آيا خمس دارد؟
جواب: خمس ندارد. چون رد مظالم ملحق به صدقات واجبه است.
سود بانكى
سؤال 884 :آياسودى كه به سپرده هاى بانكى تعلق مى گيرد حلال است؟ و آيا خمس دارد؟
جواب: سود بانكى با توجه به رعايت ضوابط شرعى حلال است و اگر از
(صفحه220)
مخارج سال انسان زياد بيايد، متعلّق خمس است.
سؤال 885 :اگر انسان مقدارى پول مخمّس يا پولى كه به آن خمس تعلّق نمى گيرد در بانك داشته باشد و سودى مشروع به آن تعلّق بگيرد، آيا اين سود متعلّق خمس است، يا همانند اصل پول خمس ندارد؟
جواب: اگر از مخارج سال انسان زياد بيايد، خمس دارد.
سؤال 886 :اينجانب مقلّد حضرت امام (رحمه الله) هستم مقدارى پول به من بخشيده شده است و آنها را در بانك گذاشته ام و هرسال مقدارى سود به آنها تعلّق گرفته است، آيا خمس آنها را بايد بپردازم؟
جواب: هريك از سودهاى ذكر شده كه سال بر آن گذشته است، خمس دارد. و نسبت به اصل پول نيز به نظر آقا بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بپردازيد. هرچند طبق فتوى امام (رحمه الله) خمس ندارد.
سرقفلى
سؤال 887 :پولى كه شخص بابت سرقفلى مغازه از منافع سال خود پرداخت كرده، آيا خمس دارد؟
جواب: در فرض سؤال، حكم سرمايه را دارد و بايد خمس آن پرداخته شود.
سؤال 888 :شغل كسى خريد و فروش سرقفلى مغازه است. در موقع رسيدن سال خمسى كه بعضى از سرقفلى ها را نفروخته، چگونه خمس خود را حساب كند؟
جواب: نسبت به مقدارى كه فروخته، منفعت حاصل از آن متعلق خمس است، كه اگر از مخارج سالش زياد بيايد خمس دارد و آنچه را نفروخته، بايد به قيمت سرسال حساب كند و خمس ترقى قيمت آن را بپردازد.
معدن
سؤال 889 :اگر معدنى به حد نصاب برسد و خمس آن پرداخت شود و از مؤونه سال زياد بيايد، آيا دوباره بايد خمس آن پرداخته شود؟
جواب: در معدنى كه به حد نصاب رسيده، يك خمس واجب است.
|
