(صفحه241)
فقط حرام است يا علاوه بر حرمت، معامله نيز باطل است؟
جواب: اگر مختص مردان باشد فروش آن باطل است. مگر به ملاحظه ماده آن بدون ملاحظه قيمت هيأت آن.
رشوه
سؤال 972 :اگر گرفتن حق، مستلزم دادن رشوه باشد، آيا دادن رشوه جايز است؟
جواب: در صورت انحصار، مانعى ندارد.
فروش خون
سؤال 973 :فروش خون چه حكمى دارد؟
جواب: فروش جايز است، ولى بهتر است كه به قصد رفع يد از آن پول بگيرد.
غنا و خوانندگى
سؤال 974 :غنا چيست؟
جواب: صوتى كه با ترجيع و طرب همراه باشد و مناسب با مجالس لهو و لعب باشد غنا و حرام است.
سؤال 975 :آموزش و فراگيرى آهنگهاى قرآنى به منظور تلاوت چگونه است؟
جواب: اگر غنا نباشد، مانعى ندارد.
سؤال 976 :خواندن شعر در مجالس عروسى چه حكمى دارد؟
جواب: اگر غنا نباشد و مشتمل بر جهت محرّم ديگرى نيز نباشد، مانعى ندارد.
سؤال 977 :آواز زن در بين زنان و جمع خوانى زنان و مردان چه حكمى دارد؟
جواب: آواز زن در بين زنان اگر غنا نباشد و همراه محرماتى از قبيل استعمال آلات لهو و لعب و دايره نباشد و صداى او به گوش مرد نامحرم نرسد مانعى ندارد، و جمع خوانى زن و مرد نيز اگر غنا نباشد و موجب تهييج و مفسده نشود و
(صفحه242)
رعايت مسائل محرم و نامحرمى بشود، مانعى ندارد.
سؤال 978 :غنا چيست و حكم آن را بيان كنيد؟
جواب: غنا آوازى است كه در آن صدا را در گلو مى گردانند. كه به زبان عرفى چهچهه مى گويند، و طرب انگيز هم باشد و مناسب مجالس لهو و لعب هم باشد كه اين حرام است.
سؤال 979 :آيا غنا و موسيقى دو مقوله جدا از هم هستند؟ و طرب به چه معناست؟ و معامله آلات موسيقى چگونه است؟
جواب: غنا و موسيقى دو مقوله مى باشند. ولى علت حرمت در هر دو، يك چيز است و آن ايجاد طرب است. و مقصود از طرب تحول غير اختيارى است كه در مستمع پيدا مى شود. و معامله آلات لهو و لعب حرام است.
غيبت كردن
سؤال 980 :آيا انتقاد از مسئولين كشور و شهر، غيبت محسوب مى شود؟
جواب: چنانچه هدف كوچك كردن آنها باشد، حرام است.
سؤال 981 :آيا در مسائل سياسى و اجتماعى غيبت جايز است؟ ملاك و ميزان چيست؟
جواب: اگر عنوان غيبت داشته باشد، جايز نيست.
سؤال 982 :اگر فردى غيبت فرد ديگر را كرد، آيا بايد براى توبه كردن، از طرف مقابل طلب رضايت كند، يا اينكه تنها استغفار كافى است؟ در صورت مانع بودن شرم و حيا، چه بايد كرد؟
جواب: استغفار كافى است.
سؤال 983 :اگر عادلى غيبت عادل ديگرى را كند، آيا غيبت كننده از عدالت ساقط مى شود يا نه؟ و وظيفه ما در قبال او چيست؟
جواب: اگر عدالت هر دو محرز بوده، تا يقين به فسق يكى پيدا نشده، هردو
(صفحه243)
محكوم به عدالت هستند و كار هركدام محكوم به صحت است. ولى اگر معلوم است كه غيبت كننده بدون مجوز غيبت مى كند، از عدالت ساقط مى شود.
استمنا
سؤال 984 :اگر شخصى با خود بازى كند، اما هنگام خروج منى از آن جلوگيرى كند و منى خارج نشود، چگونه است؟
جواب: اگر قصد خروج منى داشته باشد عمل حرام است و در صورت عدم قصد و عادت نداشتن خروج منى، مانعى ندارد. اگرچه منى خارج شود.
سؤال 985 :اگر در آزمايش قبل از ازدواج به مقدارى منى احتياج باشد، آيا به لحاظ نبودن همسر مى توان استمنا كرد؟
جواب: اگر آزمايش مزبور ضرورت داشته باشد و از راه ديگرى غير از استمنا امكان نداشته باشد، مانعى ندارد.
سؤال 986 :آيا جايز است شوهر با بدن همسر خود استمنا كند؟
جواب: بلى، جايز است.
موسيقى و آلات لهو
سؤال 987 :آيا موسيقى را مطلقاً حرام مى دانيد؟
جواب: چيزى كه مناسب مجالس لهو باشد حرام است.
سؤال 988 :كدام موسيقى حرام است؟ و آيا گوش دادن به آن براى رفع خستگىِ ناشى از كار يا افسردگى و مانند آن، اشكال دارد؟
جواب: موسيقى كه داراى طرب و ترجيع باشد حرام است و فرقى بين رفع خستگى و غير آن نمى كند.
سؤال 989 :نظر مباركتان در مورد موسيقى و آواز موسيقى چه مى باشد اگر با صداى زن باشد چه حكمى دارد؟
(صفحه244)
جواب: موسيقى كه مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرامست و اگر صداى زن باشد حرمت مؤكد مى شود.
سؤال 990 :شركت در مجالس عروسى يا جشنهايى كه در آن برنامه هاى موسيقى اجرا مى شود، چگونه است؟
جواب: جايز نيست.
سؤال 991 :استعمال آلات موسيقى در دسته هاى عزادارى، آيا جايز است؟
جواب: استعمال آلات لهو و لعب مطلقاً حرام است.
سؤال 992 :آيا تعليم اُرگ كه يك وسيله موسيقى است و خريد و فروش آن و همچنين استفاده از آن آزاد است و در راديو و تلويزيون هم استفاده مى شود، جايز است؟ اينجانب معلّم اين وسيله موسيقى هستم نظر حضرتعالى در مورد تعليم آن چيست؟
جواب: اگر به صورت مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب نواخته شود اصل آن حرام و تعليم آن هم حرام است والا حرام نيست.
سؤال 993 :اينجانب علاقه وافرى در زمينه فراگيرى موسيقى به عنوان وسيله اى براى پركردن بخشى از اوقات فراغت بصورت تئورى و عملى را دارم، نظر حضرتعالى در اين مورد چيست؟
جواب: صرفنظر از اينكه موسيقى لهوى و مناسب مجالس خوشگذرانى چه از نظر تعليم و تعلم و چه از نظر عملى حرام است بايد توجه داشت كه وقت چقدر ارزش دارد و در كنار آن اطلاعات نسبت به مسائل اسلامى بسيار كم. آيا بهتر نيست كه از وقت براى آشناشدن هرچه بيشتر به مسائل مختلف اسلامى استفاده كرد؟ مخصوصاً برخى از آنها نشاط انگيز مى باشد، مانند قصه هاى قرآن و تاريخ اسلام و شخصيتهاى اسلامى از زمان رسول خدا (صلى الله عليه وآله) به بعد. و آيا صحيح است كه يك مسلمان دهها سال بر او بگذرد و سالهاى آخر عمرش فرا رسد و با دست تهى از اطلاعات اسلامى از اين جهان رخت بربندد!
سؤال 994 :استفاده تنبك و دايره در مجالس عروسى چه حكمى دارد؟
(صفحه245)
جواب: جواز آن، محل اشكال است.
سؤال 995 :نظر حضرتعالى در مورد آهنگهايى كه از راديو و تلويزيون پخش مى شود چيست؟
جواب: آهنگهاى مناسب مجالس لهو و لعب و مهيج حرام است و اگر چنين نيست، مانعى ندارد.
سؤال 996 :اگر كسى هيچ نوع آهنگى براى او ايجاد تحريك نكند، گوش دادن او به آهنگها چگونه است؟
جواب: ملاك نوع مردم است، نه شخص انسان.
سؤال 997 :لطفاً حكم دايره و دف زدن در عروسى زنان و مجلس عقد و مجلس جشن بعد از عقد و خواندن زن در مجالس زنانه و زدن دايره در مراسم ختنه كردن فرزند را بيان فرماييد؟
جواب: تنها غنا و آواز در مجالس عروسى زنانه مستثنى است و در بقيه موارد حرام است.
سؤال 998 :حكم نگاه كردن به فيلمهاى تلويزيونى كه برخى اوقات زنهاى بى حجاب نيز دارد و نيز گوش دادن به صداى تارى كه نواخته مى شود، چه صورت دارد؟
جواب: نگاه كردن به فيلم اجنبيه كه او را نمى شناسد، به شرطى كه ريبه و فساد در آن نباشد اشكال ندارد. و موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.
سؤال 999 :بعضى از سرودهايى كه از صدا و سيماى جمهورى اسلامى پخش مى شود آهنگهاى تندى دارد كه حتى انسان را از حالت طبيعى خارج مى كند، شنيدن اين نوع سرودها چه حكمى دارد؟ و آيا شنيدن كليه آهنگهايى كه از راديو پخش مى شود موافق شرع است؟
جواب: موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.
سؤال 1000 :گيتار و يا ساير وسايلى را كه هم اكنون ما در منزل داريم ـ اگرچه اصلا از آنها
(صفحه246)
استفاده نمى شود ـ چه كار كنيم؟
جواب: آلات لهو را بايد از بين ببريد.
سؤال 1001 :آيا خريد و نصب آنتن هاى ماهواره اى در منازل جايز است؟ و ثانياً استفاده افراد از برنامه ها چگونه است؟ و ثالثاً آيا منع كودكان از ديدن برنامه ها، مجوّز تهيه و نصب آنتن و استفاده بزرگترها (پدر و مادر) مى باشد يا خير؟
جواب: اولا، با توجه به آنچه مطّلعين اظهار مى دارند برنامه هاى ماهواره اكثراً موجب شيوع فحشا و منكر مخصوصاً در رابطه با نسل جوان مى باشد. لذا خريد و نصب آنتن هاى ماهواره اى جايز نيست.
ثانياً، صرف استفاده از برنامه ها، اگر خارج از برنامه هاى فوق الذكر باشد و موجب انحراف اخلاقى و يا اعتقادى و غيره نباشد، مانعى ندارد.
ثالثاً، اگر استفاده بزرگترها در همان محدوده اى باشد كه در جواب دوم ذكر شد، مانعى ندارد. ولى در عين حال عدم جواز خريد و نصب به قوّت خود باقى است.
سؤال 1002 :اينجانب پاى تلويزيون مى نشينم و بچه ها از 5 ساله تا 20 ساله، از دختر و پسر، از محصل مدرسه تا طلبه همه به تلويزيون نگاه مى كنند. و بنده مواردى خلاف شرع مشاهده مى كنم و به خاطر اينكه فرهنگ اسلامى بچه ها خراب نشود و حرام را حلال ندانند و منكر را معروف نشناسند، اين موارد را به آنان گوشزد مى كنم. امّا بعضى از طلاّب برخورد شديدى با بنده مى كنند. مى گويند حضرت امام (رحمه الله) همه برنامه هاى تلويزيون را حلال مى دانند. حال بفرماييد در مقابل نشان دادن زنهاى نامحرم با آرايش و خنده و نازى كه مى كنند و موسيقى كه پخش مى كنند تكليف چيست؟
جواب: هنوز برنامه هاى تلويزيون و راديو صددرصد اسلامى نيست و در ميان آنها احياناً برخى از موارد غير مشروع وجود دارد، كه با عنايت خاص مسؤولان اصلاح خواهد شد. ولى لازم است در برخورد با جوانها و نوجوانها بگونه اى عمل شود كه اعتقاد آنها نسبت به اصل نظام مقدس جمهورى اسلامى تزلزل پيدا نكند. زيراكه نظام مذكور حافظ اساس اسلام و تشيع است همانطور كه در صدر
(صفحه247)
اسلام احكام الهى بصورت تدريج نازل و پياده مى شد، دراين نظام هم كه مسبوق به رژيم ضد اسلامى طاغوت بوده، نبايد انتظار داشت كه جميع احكام اسلام در زمان كوتاهى پياده شود. بلكه نياز به مرور زمان دارد، اميد است در آينده نزديك شاهد پياده شدن همه احكام اسلام در سايه حكومت اسلامى باشيم. در عين حال از مواردى كه اطمينان به حرمت داريد اجتناب كنيد و چنانچه مفسده اى در كار نباشد، ديگران را ارشاد كنيد.
سؤال 1003 :نظر حضرتعالى پيرامون موزيكهاى غم انگيز چيست؟
جواب: موزيكهاى غم انگيز كه براى ايجاد غم و حزن و اندوه وضع شده، حرام نيست.
سؤال 1004 :آيا گوش دادن به موسيقى راديو و تلويزيون، حرام است؟
جواب: برخى از آنها حرام است و ان شاءالله در آينده نزديك مشكل آنها حل مى شود.
سؤال 1005 :موسيقى چيست؟ و آيا همه انواع آن از نظر اسلام حرام است؟
جواب: موسيقى به يك تعريف، تركيب اصوات است به نحوى كه خوش آيند باشد، لذا اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است، وگرنه اشكالى ندارد.
سؤال 1006 :بفرماييد موسيقى مطرب يعنى چه؟
جواب: معناى مطرب اين است كه حالت غيرعادى از نظر وجد و نشاط بوجود آورد.
سؤال 1007 :غنا به چه معنا است؟ چه حالاتى بر آن مترتب است؟
جواب: غنا عبارت از صوتى است كه علاوه بر مطرب بودن به معنايى كه ذكر شد، مشتمل بر ترجيع يعنى زير و بم و فروبردن و بيرون آوردن صدا باشد.
سؤال 1008 :هل يحرم السفر من اجل اللهو؟
جواب: نعم يحرم اذاكان لأجل اللهو المحرم بحيث لولم يكن ذلك لم يسافر
(صفحه248)
اصلا و وجب ح اتمام الصلوة والمشهوران السفر لأجل الصيد اللهوى ايضاً حرام ولكن فى حرمته تأمل و اشكال و ان وجب فيه التمام للنصوص المعتبرة كما حقق فى محله.
سؤال 1009 :هل هناك تعريف محدد اللهو؟ هل هناك لهو مباح و آخر حرام؟
جواب: على نحو الاجمال والتخليص، اللهو مايشغل الأنسان عما يعينه و يهمّه يقال لهوت بكذا و عن كذا، اشّتغلت عنه بلهو، وله اصناف و اسباب مختلفة فمنها مباح بالضرورة كاللعب بالسبحة واللحية و كالأشتغال بامور الدنيا من المال والأولاد مالم يصدّا عن ذكر الله «وما هذه الحياة الدنيا الا لهو و لعب» (العنكبوت، ى 64)، «لاتلهكم اموالكم ولا اولادكم عن ذكر الله» (المنافقون، ى 9)، و منها حرام بالضرورة كالاشتغال بالتغنى والميسر و ضرب الأوتار «اجتنبوا قول الزور» (الحج، ى 32) «انما الخمر والميسر والأنصاب والأزلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه» (المائدة، ى 93).
نقاشى و مجسمه سازى
سؤال 1010 :نقاشى كردن و ترسيم چهره اشخاص و حيوانات، آيا حرام است يا حكم ديگرى دارد؟
جواب: اگر برجستگى نداشته باشد، مانع ندارد.
سؤال 1011 :نقش و نگار و عكس حيوان و مانند آن بر روى پارچه، حكمش چيست؟
جواب: در صورتى كه نقش حيوان برجستگى داشته باشد جايز نيست، اگرچه خريد و فروش آن مانعى ندارد.
سؤال 1012 :نقاشى كردن صورت شخصيتهاى اسلامى معاصر و مراجع عظام (ايدهم الله تعالى) جهت تبليغات اسلامى چه صورت دارد؟
جواب: اگر داراى برجستگى نباشد و صدق مجسّمه نكند، اشكال ندارد.
سؤال 1013 :آيا نقاشى كردن عكسهاى چهارده معصوم (عليهم السلام) مانعى ندارد و آيا موجب وهن
(صفحه249)
مقام مقدسشان نمى شود؟
جواب: نقاشى عكسهاى تخيّلى معصومين (عليهم السلام) در صورتى كه برجستگى نداشته باشد و موجب هتك آنان نباشد، فى نفسه حرام نيست. ولى اعتقاد به آنها بىوجه است.
سؤال 1014 :نگهدارى مجسمه در منزل و نصب آن در ميادين و معابر چگونه است؟
جواب: نگهدارى آن محل اشكال ندارد.
سؤال 1015 :ساختن مجمسه چه حكمى دارد؟
جواب: حرام است.
سؤال 1016 :آيا ساختن مجسمه و عروسك، بوسيله خمير توسط كودكان و يا خريدن آن براى كودك اشكال دارد؟
جواب: كودكان مكلّف نيستند. و امور مذكوره نسبت به آنها مانعى ندارد.
(صفحه250)
خريد و فروش
فروش مال ديگران
سؤال 1017 :اتومبيلى داشتم، به كسى داده بودم تا با آن كار كند، ولى او خيانت كرد و با مدارك مالكيت من آن را ربود، فعلا اتومبيل را نزد كس ديگرى پيدا كرده ام كه مى گويد از سارق خريده است، آيا مى توانم اتومبيل را از او بگيرم؟
جواب: اگر براى خريدار محرز باشد كه اتومبيل خريدارى شده مسروقه بوده و مالك واقعى آن شما هستيد، بايد اتومبيل را در اختيار شما قرار دهد و پول خود را از فروشنده پس بگيرد.
سؤال 1018 :چندين نفر در يك قطعه زمين شريك بودند، يك نفر از آنها كل زمين را به كسى فروخته است و من هم اين زمين را از او خريده و بعد از مدتى به كس ديگرى فروخته ام و من يقين به عدم رضايت شركاى اوليه زمين دارم، لطفاً حكم مسأله را بيان كنيد؟
جواب: خريد و فروش اموال و املاك ديگران بدون اجازه و رضايت آنها جايز نيست و در صورت فروش نسبت به سهام شركا معامله فضولى است و در صورت عدم قبول صاحب يا صاحبان اصلى، معامله باطل است.
سؤال 1019 :اگر كسى چيزى را بخرد و بخواهد از پول حرام قيمت آن را بپردازد، چه حكمى دارد؟
جواب: حرام است و صحت معامله مشكل است.
(صفحه251)
سؤال 1020 :اگر كسى جنسى را نسيه بخرد و بعد پول آن را از مال حرام بدهد، آيا معامله او صحيح است؟
جواب: معامله او صحيح است. ولى بايد پول حلال بدهد و پول حرام را گرفته و به صاحب آن برگرداند. حتى اگر فروشنده متوجه شد، بايد پول حرام را به صاحب آن برگرداند و قيمت جنس خود را از مشترى بگيرد.
اگر مبيع متعلّق حق غير باشد
سؤال 1021 :سالها پيش خانه اى را خريدم و قبض و اقباض ثمن و مثمن انجام شد و حتى سند رسمى نيز تنظيم گرديد. مدتى بعد فروشنده خانه مزبور ممنوع المعامله شد، و حكم به مصادره تمامى اموال او شده است. حال آيا خريد و فروش ما، قبل از صدور حكم مذكور صحيح است؟
جواب: در فرض سؤال، معامله شما صحيح است، بلى اگر حكم مصادره اموال قبل از معامله شما بوده، معامله باطل است.
سؤال 1022 :شخصى زمين همسر خود را بدون رضايت همسر خود فروخته است و همسر او چيزى نگفته است و مشترى سالها در زمين تصرف كرده و درخت كاشته است. اكنون ورثه زن ادعاى فسخ معامله را دارند، آيا مى توانند معامله را فسخ كنند. و در صورت فسخ، حكم اشجار و زراعت زمين مذكور چيست؟ و آيا مى توانند اجاره چندين ساله زمين را بگيرند؟
جواب: اگر زن در حال حيات خود به اين معامله راضى نشده است، ورثه حق فسخ دارند و اگر فسخ كردند اشجار و زراعت براى كسى است. كه آنها را كاشته است البته بايد اجرت المثل اين مدت را به ورثه بدهد و ضررى را كه متحمل شده، از فروشنده بگيرد.
سؤال 1023 :كسى زمينى را كه از همسرش به او و فرزندانش به ارث رسيده است، بدون اجازه فرزندان خود فروخته است، آيا فرزندان او حق بهم زدن معامله مذكور را دارند؟
جواب: اگر پدر زمين مشاع را فروخته باشد، در سهم پسران فضولى مى شود و
(صفحه252)
بدون رضايت پسران باطل است و معامله فقط در سهم پدر صحيح است. هرچند خريدار مى تواند كل معامله را فسخ كند.
فرار از ربا
سؤال 1024 :اگر كسى صد هزار تومان به ديگرى بدهد و براى فرار از ربا او را وكيل كند كه از جانب او مالى را بخرد و بفروشد او هم چنين مى كند و بعد از خريد، آن را شش ماهه به صد و بيست هزار تومان به خودش مى فروشد، آيا اين عمل رفع ربا مى كند؟
جواب: اگر همانطور كه وكالت در خريد دارد وكالت در فروش حتى به خودش داشته باشد مانعى ندارد و ربا تحقق پيدا نمى كند.
سؤال 1025 :زيد فرشى را به مبلغ 200 هزار تومان از عمرو مى خرد و پول آن را مى پردازد و شرط مى كند كه همان فرش را به مبلغ 220 هزار تومان به مدت 4 ماه به خود عمرو بفروشد آيا اين معامله صحيح است؟ و گرفتن 20 هزار تومان سود صحيح مى باشد؟
جواب: صحت چنين معامله اى، محل اشكال است.
احكام پول و طلا و خريد و فروش آن
سؤال 1026 :آيا اجازه مى فرماييد مثلا مبلغ يك ميليون تومان را نقداً به مبلغ يك ميليون و صد هزار تومان بفروشيم؟
جواب: اگر معامله عقلايى باشد مانعى ندارد. (مثلا بخواهند پول ريز را به درشت يا كهنه را به نو تبديل كنند).
سؤال 1027 :آيا اجازه مى فرماييد مثلا يك ميليون تومان را به يك ميليون و دويست تومان بصورت نسيه بفروشيم كه شش ماه ديگر بگيريم؟
جواب: مانعى ندارد.
سؤال 1028 :در مسأله 2137 توضيح المسائل ذكر شده: كه اسكناس را مى توان به قيمت بالاترى فروخت. مثلا هزار تومان را بفروشد به هزار و دويست تومان كه شش ماه ديگر
(صفحه253)
بپردازد. آيا اين ربا محسوب نمى شود و حال آنكه در بازار هم همين كار را مى كنند؟
جواب: آنچه در اين مسأله ذكر شده است صحيح است وخريد وفروش بصورت نسيه مى باشد و مطابق موازين شرعى است. بلى اگر ربا باشد يعنى قرض بدهد به شرط اينكه شش ماه ديگر دويست تومان زيادتر بگيرد ربا مى باشد و حرام است.
بطور كلى گاه دو چيز در نظر عرف يكسان مى باشد، ولى در اثر وجود مصالحى كه برما معلوم نيست، از لحاظ شرعى يكى حرام و ديگرى حلال است. و در همين مورد آيه شريفه مى فرمايد: «قالوا انّما البيع مثل الرّبا و أحل الله البيع و حرّم الرّبا»(1) يعنى: «گفتند بيع مثل ربا است، ولى اينطور نيست. چون خداى سبحان بيع را حلال كرده است و ربا را حرام»، و مسلمانان بايد تابع امر خداى سبحان باشند.
سؤال 1029 :نظر حضرتعالى پيرامون خريد و فروش پول چيست؟ لطفاً پاسخ را همراه با دليل مرقوم فرماييد؟
جواب: گرچه خريد و فروش اسكناس از نظر موازين فقهى مانعى ندارد، و فرقى بين كم و زياد، و وجود و عدم مدت، و كوتاه و دراز بودن مدت نمى كند. زيرا كه اسكناس از مكيل و موزون نيست. و رباى معاوضى تنها در مكيل و موزون جريان دارد. ولى بهتر آن است كه از انجام آن اجتناب شود.
سؤال 1030 :تبديل طلا و گرفتن مبلغى به عنوان مزد ساخت چه حكمى دارد؟
جواب: فروش طلا به طلا و گرفتن مبلغى اضافه، گرچه به عنوان مزد ساخت جايز نيست و ربا محسوب مى شود و راه تخلص از ربا اين است كه طلا را به قيمت معين بخرد و طلاى ديگر را با قيمت مورد توافق بفروشد.
مسائلى مربوط به پول
سؤال 1031 :الف ـ اگر كسى بيست سال پيش، مبلغى به ديگرى بدهكار بوده است، با توجه
1 ـ بقره: 275.
(صفحه254)
قدرت خريد، آن رقم به يكصدم و احياناً كمتر كاهش يافته است! آيا اداى بدهى مطابق با رقم پيشين، امروز او را برىءالذمّه مى كند؟ يك نمونه عام البلوى از اين ديون، مهريه همسران است، كه معمولا بعد از فوت شوهر يا طلاق، پس از دهها سال محاسبه و پرداخت مى شود.
ب ـ اگر سرمايه كسى مخمس شد و با گذشت يك سال مالى، در اثر تورم ناشى از افزايش حجم پول در گردش، ارزش پولى آن افزايش يافت، آيا در اينجا ربح صدق مى كند و مشمول خمس مى شود يا خير؟
ج ـ اگر كسى مبلغى را به مدت يكسال به ديگرى قرض داد و تورم ناشى از افزايش حجم پول در گردش، قدرت خريد پول او را به شدت كاهش داد، آيا حق مطالبه مابه التفاوت را دارد يا خير؟
د ـ با توجه به اينكه افزايش حجم پول با سياستهاى انبساطى پول، موجب كاهش قدرت خريد پول در دست مردم مى شود، اين اقدامات از سوى دولت، آيا مطلقاً مجاز و مشروع است؟ يا در صورت ضرورت، و با وجود مصلحت ملزمه و احياناً با اِعمال ولايت، مجاز شمرده مى شود؟
هــ آيا خريد و فروش اسكناس صحيح مى باشد؟ و آيا احكام رباى معاملى در آن جريان مى يابد يا نه؟
و ـ آيا ديگر احكام صرف (معامله نقدين) مانند وجوب قبض و اقباض در مجلس عقد، در مورد پول اعتبارى هم مترتب است؟
ز ـ آيا زكات ـ كه بر درهم و دينار تعلق مى گيرد ـ شامل اسكناس و سكه هاى ريالى نيز مى شود؟
ح ـ طبق فتواى مشهور، در مضاربه، سرمايه بايد درهم و دينار باشد، آيا اسكناس مى تواند جايگزين درهم و دينار در سرمايه گذارى گردد؟
ط ـ آيا پول از مثليات است يا قيميات، و اصولا ملاك مثلى و قيمى چيست؟
جواب: الف و ب و ج ـ پول رايج روز گرچه داراى ارزش اعتبارى است، ولى ارزش اعتبارى مستقل دارد و ارزش اعتبارى آن ارتباطى به قدرت خريد ندارد. به عبارت ديگر پول گرچه از نظر مصرف استقلال ندارد به خلاف كالا، ولى از نظر
(صفحه255)
ارزش اصالت دارد. به نحوى كه ارزش اشياء ديگرى با آن معلوم مى شود. البته اين ارزش تا زمانى است كه اعتبار همراه آن است و امّا كالاهايى كه با پول معامله مى شوند، ارزش آنها با مقايسه پول مطرح است و از اين جهت اين معنا مورد بحث است كه در قيميات مضمونه با تفاوت قيمت سوقيه، آيا قيمت يوم الضمان ملاك است يا قيمت يوم التلف و يا قيمت يوم الاداء؟ و اعتبار نيز با اين معنا مساعد است. زيرا اگر كسى يك سال قبل صد تومان مديون باشد، نمى توان به اعتبار ارزانى و گرانى هر روز مقدار دين را تعيين كرد. بطورى كه يك روز صد تومان بدهكار باشد و روز ديگر دويست تومان و روز سوم صد و پنجاه تومان. و نيز لازم مى آيد نوعاً رباى قرض تحقق پيدا نكند. زيراكه قدرت خريد هزار تومان قرض از هنگام آن، با قدرت خريد هزار و پانصد تومان هنگام اداى دين مساوى است، و التزام به اين معنا جايز نيست. و معيار در تعلق خمس نيز، همين ارزش مالى متناسب با پول است.
در جواب سؤال «د» بايد گفت پيداست كه اين معنا در صورتى مجاز و مشروع است كه ناشى از مصلحت باشد و بالاخره به ولايت فقيه برمى گردد.
در جواب سؤال «هـ» چنين گفته مى شود كه چون رباى معاوضى در مكيل و موزون است و اسكناس و امثال آن از معدودات مى باشد، لذا رباى معاوضى در آن راه ندارد.
در جواب از سؤال «و» گفته مى شود كه ادلّه دالّه بر وجوب قبض و اقباض در مجلس عقد مربوط به درهم و دينار است.
در جواب از سؤال «ز» گفته مى شود كه مورد ادله وجوب زكات، درهم و دينار است. يعنى طلا و نقره مسكوك، آن هم در صورتى كه شمش باشند. لذا به سكه هاى موجود زمان ما كه عنوان كالا دارند نه ثمن، زكات تعلق نمى گيرد.
و در جواب از سؤال «ح» اسكناس مى تواند سرمايه در مضاربه باشد، زيرا اجماع بر عدم صحّت مضاربه به كالا است، نه بر عدم صحت در غير از درهم و دينار.
(صفحه256)
در جواب از سؤال «ط» گفته مى شود كه پول از مثليات است و از اين جهت به هيچ وجه ارتباطى به قدرت خريد ندارد و بايد مثل پرداخت شود.
خريد و فروش چك
سؤال 1032 :در ميان مردم خريد و فروش چك يا خرد كردن آن به كمتر از مبلغ چك رايج است. بلكه گاهى اگر پولى در حساب صادر كننده چك نباشد آن را به فروشنده يا خرد كننده برمى گردانند، آيا اين عمل صحيح است؟
جواب: در صورتى كه چك مربوط به خود فروشنده نباشد و در واقع ذمه ديگرى را كه مشغول است مى فروشد مانعى ندارد. و اگر چك خود فروشنده باشد جايز نيست.
سؤال 1033 :آيا مى توان چك مدت دار را به قيمت كمتر فروخت، فرضاً چك مال خودش است و مى داند بعد از يك ماه پول به دستش مى رسد؟
جواب: در فرض سؤال كه چك مال خودش مى باشد، فروختن آن باطل است. چون چك ماليت ندارد.
سؤال 1034 :شخصى چكى را مى فروشد و پشت آن را امضا مى كند كه در صورتى كه چك به پول تبديل نشود ضامن آن باشد، آيا فروشنده چك ضامن است يا خير؟
جواب: در صورتى كه فروشنده چك، طلب خود را كه از صاحب چك داشته فروخته باشد، معامله صحيح است. و چون ضامن پرداخت آن شده، لازم است آن را بپردازد.
سؤال 1035 :خريد و فروش چك به صورتى كه در بازار رواج دارد چه حكمى دارد؟
جواب: چك تضمين نشده به منزله سند است و فى نفسه ماليت ندارد. و در صورتى كه صاحب چك برئ الذمه باشد خريد و فروش آن صحيح نيست. بلى اگر فروشنده چك طلبكار باشد مى تواند ذمه مديون را بفروشد و معامله صحيح است.
(صفحه257)
سؤال 1036 :خريد و فروش چك با رعايت مدت معامله اش اشكال ندارد. خريد و فروش پول مثلا فروش هزار تومان به مدت شش ماه به هزار و دويست تومان آيا مانعى ندارد، يا مشمول ادله ربا است؟ به عبارت ديگر آيا خريد و فروش مذكور ظاهراً بيع است و در واقع قرض ربوى و يا واقعاً بيع است و مشمول ادلّه رباى قرضى نمى باشد؟
جواب: معاملات بالمعنى الاعم عناوين اعتباريه و قصديه مى باشند و هركدام داراى موضوع و آثار و احكام خاصى مى باشند. در موضوع فروش پول، چنانچه مقصود معامله بيعى باشد، با توجه به اينكه عنوان بيع در فرض مزبور جريان دارد، بيع تحقق پيدا مى كند و احكام آن مترتب مى شود. و يكى از احكام آن اين است كه جريان ربا در بيع، مشروط به اين است كه مورد بيع مكيل و موزون باشد و چون اسكناس از معدودات است نه از مكيل و موزون، لذا رباى معاوضى در آن جريان ندارد. ولى احكام بيع از هر نظر جارى مى شود. و اين منافات ندارد با اينكه اگر اسكناس را بصورت قرض بدهد با فرض زياده، رباى قرضى تحقق پيدا مى كند زيرا كه در رباى قرضى مسأله مكيل و موزون نقش ندارد.
معامله با چك جعلى
سؤال 1037 :شخصى با پرداخت چك جعلى و بدون محل، معامله اى انجام داده و متاعى را خريده است، آيا اين معامله صحيح است؟
جواب: چون به حسب ظاهر طرفين قصد معامله داشته اند، معامله انجام شده و خريدار نسبت به ثمن ضامن است و فروشنده حق مطالبه ثمن را دارد.
سؤال 1038 :شخصى چك جعلى را با علم مشترى به عدم پول در حساب صاحب چك مى فروشد و مشترى به طمع اينكه بتواند به نحوى آن را نقد كند و سود زيادى ببرد مى خرد، ولى بعداً نمى تواند آن را نقد كند، آيا مشترى در فرض سؤال حق فسخ دارد؟
جواب: چنين معامله اى باطل است و مشترى مى تواند پول خود را از فروشنده چك پس بگيرد.
(صفحه258)
جلوگيرى مشترى از تصرف در مبيع
سؤال 1039 :اينجانب زمينى را به كسى فروختم و او بعد از تحويل در آن تصرف كرد. سپس عده اى كشاورز از او گرفته و وى به دادگاه شكايت كرده و مى گويد زمين را به من برگردانيد، آيا وظيفه حقير دادن وجه زمين است يا اصل آن؟
جواب: اگر زمين از اوّل مربوط به همان كشاورزان بوده، معامله شما باطل بوده و لازم است پول خريدار را به او برگردانيد و اگر كشاورزان به زور و ظلم گرفته اند، شما چيزى بدهكار نمى باشيد.
سؤال 1040 :شخصى زمينى را به مبلغ يك ميليون تومان فروخته است و مقدارى به عنوان بيعانه گرفته است و قرار شده مابقى آن را هنگام انتقال سند پرداخت كند، ولى قبل از انتقال سند، شهردارى زمين را تملك مى كند، حال ممكن است شهردارى بدل زمين را به خريدار بدهد يا مقدارى از همان زمين را به او بدهد، آيا فروشنده در اين بين وظيفه اى دارد؟
جواب: در فرض مسأله، زمين ملك خريدار است و بايد باقيمانده ثمن را به فروشنده بدهد و هر مقدار از زمين كه به خريدار واگذار شود، ملك او است و فروشنده چيزى بدهكار نيست، مگر اينكه زمين از اول داراى چنين نقضى بوده يا در معامله غبن صورت گرفته، كه در اين صورت مشترى حق فسخ دارد.
نقد و نسيه
سؤال 1041 :فروشنده اى به مشترى مى گويد نقداً 45 هزار تومان و با سه ماه مدت 50 هزار تومان كدام يك از اين دو معامله صحيح است؟
جواب: چنانچه هنگام معامله نقد بودن و يا نسيه بودن مشخص باشد، هر دو صورت صحيح است.
سؤال 1042 :شخصى پولى را در اختيار ديگرى قرار مى دهد و وكالت مى دهد تا از طرف ايشان جنسى را نقداً بخرد و بعد از خريد بصورت نسيه و با قيمت بيشتر براى خودش بردارد، آيا صحيح است؟
جواب: اشكال ندارد.
(صفحه259)
سؤال 1043 :شخصى جنسى را از مغازه خودش نقداً به شخص ديگر مى فروشد ـ بدون تحويل جنس به مشترى ـ سپس همان جنس را به صورت نسيه به مدت سه ماه، با قيمت بالاتر خودش برمى دارد، آيا جايز است؟
جواب: اگر قصد جدّى معامله را داشته باشند و ساير شرايط معامله محقق باشد و در معامله اول، شرط بر معامله دوم نكرده باشند، اشكال ندارد.
سؤال 1044 :زمينى در چند سال قبل براساس قراردادى فروخته شده است و پرداخت مبلغ آن بصورت مشروط به نه سال بعد موكول شده، امّا علاوه بر پرداخت نشدن اين مبلغ از طرف خريدار، هيچ گونه مشورت و يا تقاضاى مهلتى براى تمديد پرداخت آن نشد و از پايان تاريخ مهلت پرداخت حدوداً چهار سال مى گذرد، حال آيا فروشنده مى تواند معامله را فسخ كرده و زمين را از خريدار تقاضا كند؟
جواب: ظاهر اين سؤال اين است كه شما زمين را نسيه فروخته ايد و شرط نكرده ايد كه اگر در مدت تعيين شده پول آن را نداد حق فسخ داشته باشيد، لذا طبق ظاهر سؤال شما حق فسخ نداريد و تنها مى توانيد طلب خود را مطالبه كنيد.
بيع شرط
سؤال 1045 :شخصى قسمتى از كارگاه يا منزل خود را به كسى فروخته، مشروط به اينكه بعد از يكسال به همين قيمت به خود او بفروشد. سپس ملك مزبور را از او اجاره كرده است، آيا چنين معامله اى صحيح است؟
جواب: اگر حقيقتاً قصد خريد و فروش داشته و صورى نبوده است، معامله و اجاره مذكور صحيح و بدون اشكال است.
سؤال 1046 :مغازه اى را به بيع شرط مى فروشند به ده ميليون تومان، و شرط مى كنند كه بعد از يك سال اگر اين پول را پس دادند، مغازه مال خود فروشنده باشد، آيا چنين معامله اى صحيح است؟
جواب: معامله فوق صحيح است و آن را بيع شرط مى گويند.
(صفحه260)
سؤال 1047 :شخصى منزل خود را به بيع شرط مى فروشد، به اين صورت كه هرگاه بايع پول را پس داد معامله فسخ شود، آيا اين معامله صحيح است؟
جواب: حكم كلى مسأله اين است كه در بيع شرط بايد مدت معلوم باشد و گرنه شرط فاسد است. و شرط فاسد گرچه مفسد نيست، ولى در مورد سؤال چون شرط مجهول استوجهل آن به معامله سرايت مى كند، لذا اين نوع معامله باطل است.
خيار تأخير
سؤال 1048 :قطعه زمينى حدود سه سال پيش فروخته شده است و خريدار حدود نصف قيمت را داده است و از دادن مابقى آن خوددارى مى كند. در صورتى كه صيغه معامله با رضايت طرفين جارى شده باشد، ضرر اين معامله بعد از اين مدت متوجه فروشنده است يا خريدار؟
جواب: از مورد سؤال اطلاع ندارم. ولى به طور كلى، پس از آنكه معامله با توافق و رضايت طرفين قطعى شد، ضرر و استفاده زمين مربوط به خريدار است و ضرر و استفاده پول آن مربوط به فروشنده، و اگر اختلاف وجود دارد به دادگاه مراجعه شود تا ان شاءالله حل گردد.
سؤال 1049 :شخصى متاعى را فروخته است و به صورت مجزّا نگهدارى مى كند و خريدار براى بردن آن مراجعه نكرده است. بايع در مورد اين كالا چه وظيفه اى دارد؟
جواب: اگر پول آن را دريافت نكرده، با شرايط خيار تأخير ثمن، حق خيار دارد و اگر پول آن را دريافت كرده، لازم است جنس را به عنوان امانت حفظ كند.
خيار غبن
سؤال 1050 :اينجانب معامله اى كردم با قيمتى كه بعداً متوجه شدم اين مقدار ارزش نداشته وظيفه چيست؟
جواب: در صورت ثبوت غبن، خيار غبن ثابت است و در فرض اختلاف بايد به دادگاه مراجعه شود.
|
