بسم الله الرحمن الرحيم
استفتاءاتى پيرامون مراسم عزادارى
سيد الشهداء حضرت أبا عبدالله الحسين(عليه السلام)
از مرجع عاليقدر شيعه حضرت آية الله العظمى فاضل لنكرانى [محرم 1426]

سينه زنى و زنجير زنى

سؤال ـ دليل سينه زدن براى معصومين(عليهم السلام) چه مى باشد؟

ج ـسينه زنى يكى از مظاهر مهم عزادارى و ابراز تنفر از ظلم ستمگران است و نه تنها اشتباه نيست بلكه در تداوم هدف آن بزرگواران نقش مهمى دارد.

سؤال ـ آيا سينه و زنجير زدن در عزادارى كه منجر به كبود و حتى جارى شدن خون مى شود جايز است؟

ج ـجايز بلكه راجح است مشروط بر آنكه موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد.

سؤال ـ برهنه شدن مردان در حال سينه زدن و زنجير زدن در منظر زنان چگونه است؟

ج ـ بر زنان لازم است از نظر خوددارى كنند. البته بر مردانى كه مى دانند زنان به بدن آنها نگاه مى كنند جايز نيست لخت شوند.

سؤال ـ آيا سينه زدن و زنجير زدن ريايى جايز است؟

ج ـ ان شاءالله از ريا خوددارى كنند.

سؤال ـ در عزادارى ها مشاهده مى شود عده اى به صورت نيمه عريان در مقابل افراد نامحرم اقدام به خودزنى هاى افراطى مى كنند،آيا اين عمل جايز است؟

ج ـ سنت سينه زنى كه طبق متعارف و به طور معمول انجام مى گرفته شايسته هيچ گونه مخالفت با آن نيست. ولى در مورد مذكور بر زنان لازم است از نظر كردن خوددارى كنند.

سؤال ـ هروله (بالا و پايين پريدن) در مجالس عزادارى اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام چه حكمى دارد؟

ج ـ هروله در اسلام فقط در قسمتى از سعى بين صفا و مروه براى مردان و هنگام گذر از وادى محسّر بعد از وقوف در مشعر الحرام به عنوان يك عمل مستحب وارد شده است و در غير اين دو مورد به عنوان يك عمل مستحب مشروع نيست.

تعزيه و شبيه خوانى

سؤال ـ آيا تعزيه و شبيه خوانى در مراسم عزادارى جايز است؟

ج ـ اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وهن مذهب نشود مانعى ندارد. ولى بهتر است به جاى آن مجلس روضه خوانى برپا كنند بلكه عزادارى براى معصومين(عليهم السلام) بويژه سيدالشهداء(عليه السلام) و اصحاب آن بزرگوار از افضل قربات است.

سؤال ـ آيا تشبّه به اهل بيت(عليهم السلام) در نمايش و تعزيه و غير آن جايز است؟

ج ـ در صورتى كه عرفاً هتك و اهانت به آن بزرگواران محسوب نشود نباشد مانعى ندارد.

سؤال ـ اينكه فرموده ايد بهتر است به جاى شبيه خوانى روضه خوانى برپا كنند، روضه خوانى چيست؟ مگر همان تعزيه و شبيه خوانى روى منبر نمى باشد؟

ج ـ روضه خوانى و منبر در اصطلاح عبارت است از ياد دادن احكام و بيان مسائل حلال و حرام و امر به معروف و نهى از منكر و بيان مواعظ و نصايح از آيات و كلمات پيامبر(صلى الله عليه وآله) و ائمه معصومين(عليهم السلام) و ذكر فضائل و مناقب اهل بيت(عليهم السلام) و ذكر مصائب وارده بر آنان خصوصاً مصايب حضرت سيدالشهداء(عليه السلام) و اصحاب بزرگوار آن حضرت. اين مجالس علاوه بر ثواب عزادارى ثواب بيان احكام و مواعظ را كه از اهداف عاليه آن بزرگواران بوده، نيز خواهد داشت. البته به علت ثواب زياد عزادارى و علاقه متدينين معمولاً در پايان منبر ذكر مصيبت و عزادارى هم مى شود كه ثواب آن مضاعف شود.

سؤال ـ آيا تعزيه و شبيه خوانى اشكال دارد؟ پوشيدن لباس زنان توسط مردان در شبيه خوانى و استفاده از طبل و شيپور چگونه است؟

ج ـ تعزيه و شبيه خوانى به تنهايى اشكال ندارد ولى مرد نبايد لباس اختصاصى زن رابپوشد و صداى آلات مذكوره و استفاده از آنها در صورتى كه مناسب مجالس لهو و لعب نباشد مانعى ندارد.

سؤال ـ آيا تعزيه خوانى كه مشتمل بر تشبّه مرد به زن و تحقير حضرت زينب و معرفى امام سجاد به يك فرد بيمار و پاشيدن نقل و نبات و زدن ساز و نقاره و امثال آنهاست جايز است؟ و شركت در آن چه حكمى دارد؟

ج ـ تعزيه خوانى اگر مشتمل بر استعمال آلات لهو و لعب نباشد و غنا و دروغ نخوانند و مرد لباس مختص به زن را نپوشد و مستلزم وهن مذهب و هتك امام و ياران و اهل بيت آن حضرت(عليهم السلام) نباشد اشكالى ندارد.

استفاده از لباس سياه

سؤال ـ آيا پوشيدن لباس سياه در عزاى امام حسين و ساير معصومين(عليهم السلام)رجحان شرعى دارد؟

ج ـ چون از مصاديق تعظيم شعائر است واجد رجحان شرعى مى باشد و عملاً بزرگانى چون مرحوم آيت الله العظمى آقاى بروجردى(قدس سره) در روز عاشورا از قباى سياه استفاده مى كردند.

سؤال ـ آيا نماز خواندن با لباس سياه مربوط به عزادارى معصومين(عليهم السلام) مكروه است؟

ج ـ چون لباس سياه علامت عزادارى است و عزادارى آن بزرگواران كمال رجحان را دارد لذا نماز خواندن با آن نيز مكروه نمى باشد(1).

قمه زنى

سؤال ـ آيا قمه زنى جايز است؟ چنانچه در اين مورد نذرى وجود داشته باشد وظيفه چيست؟

ج ـ با توجه به گرايشى كه نسبت به اسلام و تشيع بعد از پيروزى انقلاب اسلامى ايران در اكثر نقاط جهان پيدا شده و ايران اسلامى به عنوان امّ القراى جهان اسلام شناخته مى شود و اعمال و رفتار ملت ايران به عنوان الگو و بيانگر اسلام مطرح است لازم است در رابطه با مسائل سوگوارى و عزادارى سالار شهيدان حضرت ابا عبدالله الحسين(عليه السلام)به گونه اى عمل شود كه موجب گرايش بيشتر و علاقه مندى شديدتر به آن حضرت و هدف مقدس وى گردد. پيداست در اين شرايط قمه زدن چنين نقشى ندارد و دشمنان اهل بيت(عليهم السلام) از آن سوء استفاده مى نمايند و آن را عليه مذهب به كار مى برند. لذا مناسب است شيعيان علاقه مند به مكتب امام حسين(عليه السلام) از آن خوددارى نمايند و چنانچه در اين مورد نذرى وجود باشته باشد نذر واجد شرايط صحّت و انعقاد نيست.

عَلَم و علامت و استعمال آلات موسيقى

سؤال ـ حكم عَلَم هايى كه در مراسم عزادارى معصومين(عليهم السلام)از آنها استفاده مى شود و بعضى داراى نقش و نگارهايى نيز هستند چيست؟

ج ـ استفاده از آنها در عزادارى جايز است.

سؤال ـ آيا استفاده از طبل و دهل در عزادارى ها جايز است؟

ج ـ اگر به نحوى نواخته شود كه مناسب مجالس لهو و لعب و خوشگذرانى باشد يا وهن ائمه اطهار(عليهم السلام) تلقى شود حرام است، والا مانعى ندارد.

سؤال ـ استفاده از ابزار موسيقى به شيوه رقابت كه در برخى هيأت هاى عزادارى مرسوم شده حكمش چيست؟

ج ـ حكم استفاده از آلات موسيقى در سؤال قبل بيان شد و رقابت حكم آن را عوض نمى كند. بلى اگر رقابت باعث ريا و عدم قصد قربت شود يا موجب اذيت ديگران شود، جايز نيست.

مسائل متفرقه عزادارى

سؤال ـ در سوگوارى معصومين(عليهم السلام) نماز اول وقت مقدم است يا عزادارى؟

ج ـ بهتر آن است كه نماز را مقدم بدارند همانگونه كه امام حسين(عليه السلام) در ظهر روز عاشورا نماز ظهر اقامه كردند.

سؤال ـ طولانى شدن مجالس اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام) تا نيمه هاى شب و تأخير آن حتى در بعضى از موارد تا بعد از نيمه شب اگر موجب خواب ماندن افراد بويژه جوانان و قضا شدن نماز صبح آنها شود، چه حكمى دارد؟

ج ـ در فرض مزبور، مجالس را تا آن هنگام از شب به تأخير نيندازند. بلكه بايد به نحوى برنامه ريزى شود كه فريضه نماز صبح در اثر اشتغال به امور مستحب ترك نشود. زيرا اين گونه مجالس بايد زمينه ساز عمل به واجبات و ترك محرمات باشد.

سؤال ـ مقاتل معتبره اعم از فارسى و عربى از نظر حضرتعالى كدامند؟

ج ـ كتاب «لهوف» و «نفس المهموم» و ترجمه آن از كتاب هاى معتبره مقاتل مى باشند.

سؤال ـ آيا دعوت از مرثيه سرايانى كه در لابلاى اشعار خود بعضى از مطالب بى مدرك يا ضعيف السند را طرح مى كنند يا با غنا مى خوانند صحيح است؟

ج ـ غنا حرام است هر چند همراه خواندن قرآن يا عزادارى ائمه اطهار(عليهم السلام)باشد و دعوت از افرادى كه غنا مى خوانند و شركت در مجالس آنها حرام است و لازم است از مرثيه سرايانى استفاده شود كه مطالب صحيح و واقعى را بيان مى نمايند.

سؤال ـ آيا جايز است پارچه و دستمال هايى را كه ايام محرم بر روى علم مى بندند بفروش برسانند و در عزادارى و تعمير حسينيه مصرف نمايند؟

ج ـ اگر در مراسم عزادارى مورد نياز نباشد و زائد بر متعارف باشد مى توانند بفروشند و به مصارف عزادارى و احتياجات حسينيه ها برسانند و بهتر است كه از اهداكنندگان كسب اجازه كنند و براى مشترى هر گونه تصرفات جايز است.

سؤال ـ آيا برپا كردن مجالس مذهبى در منزل و مهمانى كردن بدون اذن شوهر و بى رضايت او جايز است؟

ج ـ اگر منزل شوهر باشد جايز نيست مگر احراز رضايت او شود.

سؤال ـ در مجالس زنانه زنان مداحى و سخنرانى مى كنند و صداى آنها مستقيماً يا با بلندگو به گوش مردان رهگذر مى رسد، آيا اين عمل جايز است؟

ج ـ شنيدن صداى ايشان اگر در معرض ريبه و التذاذ نباشد حرام نيست اما با توجه به اينكه خداوند متعال مى فرمايد:«فاسئَلوهُنَّ مِنْ وَراءِ حجاب» خوب است كه مجالس زنانه بويژه مجالس مذهبى طورى باشد كه كاملاً مراعات عفت بشود.

سؤال ـ در مورد تعزيه و روضه هايى كه در رابطه با ازدواج حضرت قاسم(عليه السلام) در كربلا خوانده مى شود، چه مى فرماييد؟

ج ـ آنچه در مورد عروسى حضرت قاسم مطرح شده يا مى شود صحيح نيست. و اثرى از اين قضيه در كتب معتبره وجود ندارد. مضافاً بر اينكه حضرت قاسم به سنّ ازدواج نرسيده بود. بلى، در كتاب «منتخب» مرحوم طريحى چيزهايى كه مناسب ازدواج آن حضرت است نقل شده، ولى ظاهراً اين مطالب نادرست را بعد از آن مرحوم، افراد مغرض يا نادان به آن كتاب اضافه كرده اند. و مرحوم طريحى برتر از آن است كه اين مطالب را كه مناسبتى با واقعه عاشورا ندارد، در كتاب خود بنويسد. در عين حال آنچه در كتاب طريحى آمده به اين نحو كه بعضى در مراسم تعزيه دارى و بصورت خرافى پياده مى كنند، نمى باشد.

سؤال ـ كف زدن در جشن هاى مذهبى چه حكمى دارد؟

ج ـ هر چند كف زدن به خودى خود اشكالى ندارد، ولى بر مؤمنين لازم است در مساجد و حسينيه ها و اماكن مقدسه آن را ترك كنند و نيز در مجالس معصومين(عليهم السلام) اگر عرفاً هتك حرمت آن بزرگواران محسوب شود لازم است از آن اجتناب شود و بر مؤمنين است كه به جاى آن از اشعار هميشگى مسلمانان كه صلوات است استفاده كنند.

سؤال ـ پخش صداى سخنرانى، روضه خوانى، مداحى و عزادارى از بلندگوهاى مسجد و حسينيه و تكايا با توجه به عدم رضايت همسايگان چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر موجب اذيت و آزار همسايگان شود جايز نيست.

سؤال ـ نظر شريف خود را در نحوه برگزارى مراسم مربوط به معصومين(عليهم السلام) و مجالس مذهبى مرقوم فرماييد؟

ج ـ بطور كلى در مراسم مربوط به معصومين(عليهم السلام) و مجالس مذهبى امور ذيل بايد مراعات شود:

1 ـ از هر نوع عملى كه عرفاً هتك حرمت شمرده مى شود مثل كف زدن و سوت زدن و بكار بردن الفاظ و عبارات ركيك و امثال آن بايد اجتناب شود.

2 ـ از هر نوع عملى كه جنبه توجيه پذيرى ندارد و مورد سوء استفاده مغرضان و موجب وهن مذهب مى شود بايد اجتناب شود.

3 ـ از بكار بردن عبارات و جملاتى كه بوى شرك و كفر مى دهد بايد اجتناب شود.

4 ـ از هر نوع كارى كه موجب ضرر شديد به بدن يا ناقص شدن آن مى شود بايد اجتناب شود.

5 ـ اين گونه مراسم بايد بدور از ريا و خودنمايى و هر گونه اغراض دنيوى بطور سنتى و معمول انجام شود تا ان شاءالله مقبول درگاه الهى قرار گيرد.   20/11/83

1 . در وسائل الشيعه ج 2، ص 890 از فرزند امام سجاد(عليه السلام) نقل شده كه وقتى حسين بن على(عليهما السلام) كشته شد زنهاى بنى هاشم لباس سياه و خشن پوشيدند و از گرما و سرما شكوه نمى كردند و على بن الحسين(عليهما السلام)براى آنان طعام درست مى كرد. روايت چنين است: «لمّا قتل الحسين بن على(عليه السلام)لبس نساء بنى هاشم السواد و المسوح و كنّ لايشتكين من حرّ و لابرد و كان على بن الحسين(عليه السلام)يعمل لهنّ الطعام للمأتم.» در مجمع البحرين آورده است: المأتم بفتح الميم و العين و هو عند العرب اجتماع النساء فى الخير... و عند العامة المصيبة... و قيل المأتم مجتمع الرجال و النساء فى الغم و الفرح ثم خصص به اجتماع النساء للموت. و صاحب حدائق در ج 7، ص 118 فرموده است: بعيد نيست استثناء كردن پوشيدن لباس سياه در ماتم امام حسين(عليه السلام) از كراهت داشتن آن، زيرا روايات مستفيضه وارد شده در امر به اظهار شعائر احزان و سپس فرموده است مؤيد اين استثنا روايتى است كه استاد ما مرحوم مجلسى از برقى در كتاب «محاسن» نقل كرده است. مرحوم حاجى نورى در ج 3، مستدرك الوسائل، از طبع آل البيت، ص327 رواياتى نقل فرموده است و سپس آورده است: در اين اخبار و قصص اشاره يا دلالت است بر عدم كراهت پوشيدن لباس سياه يا رجحان پوشيدن لباس سياه به جهت حزن براى ابا عبدالله الحسين(عليه السلام) همان طورى كه سيره كثيرى از متشرعه در اين ايام است.