1 جمادى الاول

صدور حكم تحريم تنباكو توسط "ميرزاى بزرگ شيرازى" (1309 ق)

يكى از امتيازات ننگينى كه در زمان قاجار نتايج نامطلوبى را به بار آورد امتياز انحصار تنباكو معروف به امتياز رِژى بود. به موجب اين امتياز كه در زمان ناصر الدين شاه قاجار با تالبوت انگليسى منعقد شد، شركت رِژى به مدت 55 سال صاحب حق انحصارى تجارى تنباكوى ايران و حتى نظارت در زراعت آن شناخته مى شد. وقتى مردم، اين قرارداد را با قرار داد مشابهى كه با دولت عثمانى منعقد شده بود مقايسه كردند، از بابت اين كه منفعت بسيار كمترى نصيب كشور شده است، دست به اعتراض زدند. با گسترده شدن اعتراضات مردمى و پيگيرى علماى بزرگ تهران از جمله حاج ميرزا حسن آشتيانى، اين اعتراضات شكلى وسيع به خود گرفت و سر انجام حكم تحريم استعمال تنباكو توسط ميرزاى بزرگ شيرازى، تكليف مردم و شاه را يكسره كرد، پس از صدور اين فتوا كه استعمال تنباكو به هر نحو را، در حكم محاربه با امام زمان (عج) عنوان كرده بود، مردم قليان ها را شكستند و انبارهاى توتون را به آتش كشيدند، تاثير اين فتوا به حدى بود كه در درون دربار قاجار نيز كسى از تنباكو استفاده نمى كرد. سر انجام ناصرالدين شاه قاجار مجبور شد كه اين قرار داد را فسخ نموده و مقدارى غرامت به شركت رِژى پرداخت كند.

3 جمادى الاول

رحلت فقيه و مرجع بزرگوار آيت الله "سيد اسماعيل صدر" (1337 ق)
حاج سيد اسماعيل بن سيد صدر الدين صدر از بزرگترين علما و مراجع تقليد و طراز اول قرن چهاردهم هجرى مى باشد. مراتب علمى و كمالات نفسانى او مشهور و مسلم بوده و مورد تاييد است. در شش سالگى و بعد از فوت پدر، در 1262 ق تحت تعليم برادر بزرگ خود معروف به آقا مجتهد قرار گرفت. سپس راهى عتبات گرديد و از محضر ميرزا محمد حسن شيرازى و ديگر بزرگان استفاده كرد و به حسب تكليف شرعى، در كربلا اقامت گزيد، در آن جا بناى تدريس گذاشت و از مراجع وقت آن ديار شد; ميرزا حسين نايينى، سيد شرف الدين عاملى و سيد حسين فشاركى از جمله شاگردان اويند. فتواى مشهور سيد اسماعيل صدر درخصوص تاييد حركت هاى استقلال طلبانه و رد سلطه ى بيگانگان، از عشق او به جهان اسلام حكايت دارد و با اين همه، ساده زيستى، دورى از تعارفات و تشريفات، رسانيدن وجوه شرعى به مستحقان و تحمل شرايط دشوار زمانه، از خصوصيات و صفات برجسته ى اين عالم ربانى است. سر انجام اين فقيه بزرگوار در سامرا چشم از جهان فرو بست و در حرم امام موسى كاظم(عليه السلام)مدفون گشت.

5 جمادى الاول

ولادت با سعادت عقيله ى بنى هاشم "حضرت زينب دختر امام على(عليه السلام) (5 ق)
زينب در لغت به معناى درخت نيكو منظور آمده و گاهى به معناى زينت پدر مى باشد. حضرت على(عليه السلام) دو يا سه دختر به نام زينب داشته و دختر بزرگ آن حضرت زينب كبرى است و اوست كه در واقعه ى عاشوراى سال 61 هجرى به همراه امام حسين(عليه السلام) بوده است. حضرت زينب از زنان فاصله، عالمه و شجاع تاريخ است و فضايل آن بانو و جلالت شأنش بسيار والاست. آن حضرت، همسر پسر عمويش عبدالله بن جعفر بن ابى طالب بود و پنج فرزند داشت. حضرت زينب به هنگام عزيمت امام حسين(عليه السلام) به عراق، برادر را همراهى كرد و در واقعه ى كربلا دو پسر آن بانو به نام هاى محمد و عون به شهادت رسيدند. ايشان از سوى حضرت امام حسين(عليه السلام) سرپرستى اهلبيت آن حضرت و حفظ و نگهدارى مقام ولايت كبرى، امام سجاد(عليه السلام)، را در هنگام بيمارى بر عهده داشت. شيرزن كربلا با روحيه اى قوى و شهامت زايد الوصف خود توانست آن امانت بزرگ را در آن شرايط سخت و سنگين اسارت به درستى و شايستگى به منزل رساند. خطبه هاى مردانه و رسوا كننده ى حضرت زينب در مجلس ستم عبيد الله بن زياد در كوفه و يزيد بن معاويه در شام كه كاخ ظلم و جور فرعون زمان را به لرزه درآورد شهره ى تاريخ است.

8 جمادى الاول

رحلت آيت الله "سيد محمد باقر خوانسارى" فقيه بزرگوار شيعه (1313 ق)
ميرزا محمد باقر خوانسارى از علماى بزرگ قرن چهاردهم هجرى، فقيه، اصولى، محدث، رجالى، اديب و محقق بوده است وى رياست علمى و مذهبى اصفهان را داشته و داراى تأليفات متعددى مى باشد. روضات الجنات، أرجوزه و قرة العين و... از جمله ى آن هاست.

9 جمادى الاول

شهادت "شمس الدين محمد بن حامد مكى عاملى" معروف به "شهيد اول" (786 ق)
ابو عبدالله شمس الدين محمد بن حامد بن احمد مكى عاملى، معروف به "شهيد اول"، در سال 734 ق در يكى از روستاهاى جبل عامل در لبنان به دنيا آمد. اجداد شمس الدين تا چندين پشت از علما و فقها بوده و فرزندان اين خاندان از دانشمندان و اهل كمال و معرفت مى باشند. شمس الدين در محضر عالمان بزرگوارى همچون فخرالمحققين، سيد عميد الدين و سيد ضياء الدين به مدارج بالاى علمى دست يافت و از آن پس به تدريس و تأليف مشغول شد. شهيد اول از افراد زيادى اجازه ى روايت گرفته و خود نيز شاگردان متعددى را پرورش داده است. اختصار الجعفر، الباقيات الصالحات، اللمعة الدمشقيه و المزار و... از جمله تاليفات وى مى باشند. سر انجام اين عالم ربانى و نويسنده ى نامدار شيعه در 9 جمادى الاول 786 ق بر اثر پرونده سازى حسودان و پس از تحمل يك سال حبس به دار آويخته شد و به بدن مباركش اهانت نموده و آن را سنگسار كردند.

9 جمادى الاول

تولد "صدر الدين شيرازى" متفكر بزرگ اسلامى معروف به "ملا صدرا" (980 ق)
صدر الدين شيرازى مشهور به ملا صدرا و صدر المتألهين در نهم جمادى الاول سال 980 ق در شيراز به دنيا آمد. سنگ بناى علمى و اخلاقى ملا صدرا در محضر درس شيخ بهايى بنا نهاده شد و سپس در جرگه ى درس حكيم الهى، ميرداماد، كسب فيض كرد وى پس از رسيدن به مقام والاى علمى، بر مسند تدريس تكيه زد و به تدوين حكمت متعاليه پرداخت. ملا صدرا با تركيب فلسفه ى مشاء و اشراق، حكمت متعاليه را بنيان نهاد و تاثيرى شگرف بر فلسفه ى اسلامى گذاشت به طورى كه اين تاثير، بسيار وسيع و غير قابل انكار است. صدر المتألهين به عنوان بزرگ ترين فيلسوف اسلامى در حالى كه در يك دست. قلم تفسير سوره ى بقره و در دست ديگرش برگه هاى شرح كتاب الحجه ى اصول كافى بود، در سال 1050 ق در 70 سالگى در بصره دار فانى را وداع گفت و در همان شهر مدفون گشت.

11 جمادى الاول

تولد عالم شهير و دانشمند بزرگ ايرانى "خواجه نصير الدين طوسى" (597 ق)
محمد ابو جعفر مشهور به خواجه نصير الدين طوسى معروف به محقق طوسى و استاد البشر در طوس زاده شد. پس از آن كه عطش علمى وى در زادگاهش بر طرف نگرديد راهى نيشابور گرديد و از اساتيد آن سامان بهره گرفت. بعدها به رى، اصفهان و قم و سر انجام به عراق عزيمت نمود و خوشه چين معارف آنان گرديد. محقق طوسى پس از حمله ى وحشيانه ى مغول به ايران، به دعوت يكى از حكام فرقه ى اسماعيليه راهى قهستان شد و در مدت 26 سالى كه در اين قلعه ها به سر برد، كتاب هاى متعددى را به رشته ى تحرير درآورد. پس از حمله ى مغول، هلاكو خان وى را در شمار بزرگان خود قرار داد و خواجه با استفاده از اين موقعيت از قتل عام مردم، علما و نيز ويران ساختن اماكن علمى و فرهنگى جلوگيرى مى نمود. خدمات گسترده ى خواجه بسيار وسيع و در سطوح مختلف انجام گرفته است. سرانجام اين عالم نستوه در 18 ذى قعده 673 ق در بغداد وفات يافت و در جوار مرقد مطهر حضرت امام موسى كاظم(عليه السلام) در خاك آرميد.

11 جمادى الاول

شهادت فقيه شيعه "حسن بن محمد سكاكينى" به جرم شيعه بودن (744 ق)
حسن بن محمد بن ابو بكر بن ابو القاسم دمشقى همدانى معروف به سكاكينى، از اكابر علماى اماميه در قرن هشتم هجرى مى باشد. سكاكينى در چندين علم متبحر و استاد بود. موافق آنچه از رياض العلماء نقل شده است. به واسطه تهمت و مفتريات مشهودى كه به وى نسبت دادند. قاضى شرف الدين مالكى، به واجب القتل بودن او حكم داد. سر انجام وى را در سوق الخيل دمشق به شهادت رساندند.

13 جمادى الاول

شهادت حضرت "فاطمه ى زهرا" (به روايت 75 روز) (11 ق)
روز شهادت حضرت فاطمه ى زهرا مورد اختلاف مورخين است و يكى از اين موارد، سيزدهم جمادى الثانى مى باشد. فاطمه پس از پدر بزرگوار خود، به هت ستمهائى كه بر او روا داشتند روز به روز بدنش رو به ضعف و سستى مى گراييد پيوسته سوخته دل و اشك ريزان بود و در فراق پدر مى گريست. پس از به خلافت نشستن ابو بكر، خواستند تا از امام على(عليه السلام)براى ابو بكر بيعت بگيرند كه در اين مسير حضرت زهرا(عليها السلام) مخالفت كرده و به آتش كشيده شدن در خانه ى آن حضرت و وقايع بعدى انجاميد. حضرت زهرا پس از رحلت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) از مردم آزار بسيار ديد. به خانه اش هجوم برده و كودكش را سقط كردند. در اثر ضرباتى كه به آن حضرت وارد شد، حضرت زهرا اين نور چشم پيامبر و پاره ى تن رسول خدا، پس از تحمل روزها بيمارى، به پدر بزرگوار خود، ملحق گشت. به وصيت آن حضرت، محل دفن وى مخفى مى باشد. گر چه اقوالى در اين باره است، از جمله اين كه شيخ صدوق مرقد منور آن بانو را خانه ى آن حضرت مى داند كه اكنون جزء مسجد مى باشد. اين قول را ديگران نيز تاييد كرده اند.

13 جمادى الاول

كشته شدن "ابراهيم بن مالك اشتر" در نبرد با خاندان اموى (71 ق)
ابراهيم فرزند مالك اشتر نخعى، هنگام قيام مختار بن ابو عبيده ى ثقى براى خونخواهى امام حسين(عليه السلام) با او بود و در سال 67 ق به سردارى لشكر منصوب گرديد. ابراهيم از طرف مختار، مأمور تصرف موصل شد و سپاه شام را كه از طرف خليفه ى اموى آمده بودند شكست داد. او عبيدالله بن زياد حاكم كوفه در زمان واقعه ى كربلا را به قتل رساند و تعدادى از كشندگان امام حسين(عليه السلام) و ياران او را از دم تيغ گذراند. ابراهيم بن مالك با دستگيرى و قتل مختار توسط مصعب بن زبير، به مصعب پيوست و به دولت ابن زبير خدمت كرد. سر انجام، هنگامى كه عبدالملك بن مروان خليفه ى اموى، لشكرى براى نبرد با سپاه ابن زبير به عراق فرستاد، ابراهيم بن مالك در اين جنگ كشته شد.

15 جمادى الاول

ولادت "امام زين العابدين" (به روايتى) (38 ق)
بنا به قولى، امام چهارم حضرت على بن الحسين، ملقب به زين العابدين(عليه السلام) از اهل بيت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در شهر مدينه، قدم به عرصه ى گيتى نهاد. آن حضرت، فرزند سرور شهيدان، حضرت حسين بن على(عليه السلام) و بى بى شهربانو بود و در علم، تواضع، مهربانى و مردم دارى، از سرآمدان روزگاه خود به شمار مى رفت. از ويژگى هاى امام زين العابدين(عليه السلام)، عبادت و شب زنده دارى بسيار بود. آن حضرت به خاطر سجده هاى طولانى به درگاه خداوند، به سجاد يعنى بسيار سجده كننده و نيز زين العابدين يعنى زينت عبادت كنندگان لقب يافت.

15 جمادى الاول

تولد "ميرزا محمد حسن شيرازى" مرجع عالى قدر و استكبار ستيز شعيه (1230 ق)
ابو محمد، محمد حسن بن محمود بن اسماعيل حسينى شيرازى معروف به ميرزاى مجدد، معز الدين و ميرزاى بزرگ شيرازى، مرجع تقليد شيعيان زمان خود و فقيه امامى بود كه در 15 جمادى الاولى سال 1230 ق در شيراز متولد گرديد. وى قبل از 20 سالگى، صاحب اجازه از سيد محقق مير سيد حسين بيد آبادى شد و در اصفهان به تحصيل پرداخت. از جمله استادان وى صاحب جواهر و صاحب انوار الفقاهه، محمد ابراهيم كلباسى، محمد تقى اصفهانى و على تسترى بودند. ميرزاى شيرازى پس از شيخ مرتضى انصارى، مرجع عالم اسلام گرديد و در مكتب ميرزا كسب علم كرده اند، كه از آن ميان حضرات آيات عظام علامه سيد محمد كاظم يزدى، آخوند خراسانى، شيخ فضل الله نورى، ميرزا حسين نورى، سيد حسين صدر، ابراهيم دامغانى، سيد اسماعيل شيرازى و شريف جواهرى را مى توان نام برد. از كارهاى بزرگ ميرزاى شيرازى، صدور فتواى تاريخى تحريم تنباكو در زمان ناصرالدين شاه قاجار به عنوان اوّلين مقاومت منفى مردمى در ايران عليه بيگانگان بود كه با موفقيت انجام شده است. از آثار اين مرجع بزرگ: كتاب فى الطهاره، نجاة العباد، رسالة فى الرضاع و رسالة فى المشتق مى باشد. ميرزا در سال 1312 ق در 82 سالگى در سامرا فوت نمود و در نجف اشرف به خاك سپرده شد.

19 جمادى الاول

تولد "الغ بيگ" فرمانرواى دانشمند تيموريان و منجم ايرانى (796 ق)
الغ بيگ دانشمند و منجم ايرانى در دربار جدش "امير تيمور گور كانى" تربيت شد و از سال 812 قمرى فرمانرواى ماورالنهر گرديد. الغ بيگ بر خلاف پدر بزرگش، تيمور، علاقه اى به كشور گشايى نداشت و بيشتر به سبب علاقه به علوم به ويژه علم نجوم شهرت يافت. در سال 842 قمرى در سمرقند مدرسه اى بنا كرد كه مهم ترين موضوع درسى آن نجوم بود، اقدام مهم ديگر وى، ايجاد رصد خانه ى 3 طبقه اى در سال 828 قمرى بود. از ابزارهاى اصلى اين بنا "ثلث فخرى" بود كه براى رصد كردن خورشيد، ماه و سيارات ساخته شده بود. الغ بيگ با استفاده از اين وسيله، حركات سالانه ى 5 سياره ى زحل، مشترى، مريخ، زهره و عطارد را بيان كرد كه با نتايج فعاليت هاى علمى خود را در كتابى به نام "زيج الغ بيگى" يا "زيج گوركانى" جمع آورى كرده است كه در اصل به زبان فارسى نوشته شده و شامل بخش نظرى و بخشى درباره ى جداول محاسبه ى تقويم، جداول مثلثاتى و اوضاع ستارگان است. اين پادشاه، ايام حيات را به مطالعه و خدمت به علوم و فنون به سر برد. محضرش هميشه مجمع ادبا و محفل علما و دانشمندان عصر بود و او بعضى افراد مستعد را براى تحقيقات فنى، تا چين نيز اعزام نمود. الغ بيگ سر انجام در رمضان سال 853 قمرى در 57 سالگى در نزديكى سمرقند در جنگ با پسر خود كه داعيه ى حكومت داشت، كشته شد.

20 جمادى الاول

تولد فقيه بزرگ و عالم شيعه "فخر المحققين حلى" فرزند دانشمند علامه ى حلى (682 ق)
محمد بن حسن بن يوسف معروف به فخر المحققين فرزند علامه ى حلى، ملقب به فخر الاسلام، فخر الدين و رأس المدققين از اعاظم و بزرگان شيعه و داراى جلالت علمى بسيارى بود. وى در نوجوانى به اجتهاد دست يافت. فخر المحققين مورد تاييد و توجه خاص پدر بزرگوار خود علامه ى حلى بود، تا آن جا كه علامه، اتمام مصنفات خود را پس از مرگ به فخر سپرد. ايضاح الفوائد، تحصيل النجاة و منيع الاسرار از جمله آثار اوست.

23 جمادى الاول

درگذشت آيت الله العظمى "سيد محمد حجت كوه كمره اى" عالم و فقيه ربانى (1373 ق)
آيت الله العظمى سيد محمد حجت كوه كمره اى در سال 1310 ق در تبريز به دنيا آمد. پس از فراگيرى دروس مقدماتى در زادگاه خود، رهسپار نجف اشرف گرديد و از محضر حضرات آيات: سيد محمد كاظم يزدى، سيد ابو تراب خوانسارى، شريعت اصفهانى، ميرزاى نايينى، سيد محمد فيروز آبادى و آقا ضياء عراقى بهره جست و در اندك مدتى به درجه ى عالى اجتهاد نايل گرديد ايشان در سال 1349 ق رسماً در قم رحل اقامت افكند و ضمن حضور در درس آيت الله شيخ عبدالكريم حائرى، خود به تدريس فقه و اصول پرداخت. پس از درگذشت آيت الله شيخ عبدالكريم حائرى، آيت الله حجت كوه كمره اى به همراه حضرات آيات عظام: سيد محمد تقى خوانسارى و سيد صدر الدين صدر به رياست امور حوزه ى دينى دست يافت و هر سه بزرگوار، به عنوان مرجع ثلاث يا سه گانه شهرت يافتند. مدرسه ى مشهور حجتيه از آثار ماندگار اين عالم ربانى است سر انجام، آيت الله حجت كوه كمره اى، در 62 سالگى رحلت نمود و بنا به وصيت ايشان، در مدرسه حجتيه ى قم مدفون گرديد.

23 جمادى الاول

رحلت عالم بزرگوار آيت الله "حاج ميرزا على آقا شيرازى" (1375 ق)

24 جمادى الاول

شهادت عالم مجاهد آيت الله "سيد محمد باقر صدر" توسط دژخيمان بعث عراق (1400 ق)
آيت الله سيد محمد باقر صدر در 25 ذيقعده ى سال 1353 ق در شهر كاظمين در خانواده اى عالم پرور به دنيا آمد. وى در كودكى پدر را از دست داد و از آن پس تحت تكفل برادر بزرگش، سيد اسماعيل، قرار گرفت. شهيد صدر در 12 سالگى راهى نجف اشرف گرديد و پس از چند سال، دوره ى عالى فقه و اصول را در نزد حضرات آيات سيد ابو القاسم خويى و دايى خود شيخ محمد رضا آل ياسين گذراند. اين عالم بزرگوار در جوانى به اجتهاد دست يافت و از 25 سالگى تدريس خارج اصول و سپس خارج فقه را آغاز كرد. آيت الله صدر در طول نزديك به 30 سال تدريس، شاگردان متعددى تربيت كرد كه حضرات آيات سيد محمد باقر حكيم سيد محمود هاشمى شاهرودى، سيد كاظم حسينى حائرى، شيخ مهدى آصفى و... از آن جمله اند همچنين كتاب هاى فراوانى از شهيد صدر به يادگار مانده اند كه كتب فلسفتنا (فلسفه ى ما) و اقتصادنا، (اقتصاد ما) سمبل قدرت نمايى ايدئولوژى اسلامى در برابر انديشه هاى وارداتى شرق و غرب بود. ايشان تفكيك مسأله ى رهبرى فكرى را از مسأله ى رهبرى سياسى امكان پذير نمى دانست و همراه فعاليت هاى فكرى، به فعاليت هاى سياسى جامعه نيز همت مى گماشت. اين مبارزات پر شور به ويژه پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران و حمايت امام خمينى(ره) از ايشان خطرى جدى براى بعثيان به شمار مى آمد و بدين سبب حاكمان عراق، حضور اين رادمرد صحنه ى دين و سياست را تحمل نكردند. سر انجام مزدوران حزب بعث عراق آيت الله صدر را پس از چند روز بازداشت و اعمال وحشيانه ترين شكنجه ها، به همراه خواهر فداكارش بنت الهدى، در روز 19 فروردين 1359 شمسى برابر با 24 جمادى الاولى 1400 ق در 47 سالگى به شهادت رساند. پيكر پاك اين دو عزيز در فضايى غم بار و بدون حضور مردم در نجف اشرف به خاك سپرده شد.

24 جمادى الاول

شهادت بانوى عالمه و آگاه "سيده بنت الهدى صدر" به دست مزدوران (1400 ق)
سيده بنت الهدى صدر در سال 1357 ق در خانواده اى با علم و تقوا در كاظمين به دنيا آمد. بنت الهدى دوران كودكى خود را در كنار پدرى دانشمند، مادرى متقى و برادرانى عالم گذراند. وى بدون آن كه به مدارس نامناسب دخترانه ى آن روز عراق پاى گذارد، نزد برادرانش سيد محمد باقر و گاه سيد اسماعيل، قرآن، ادبيات، تاريخ، فقه و اصول را تا بالاترين سطوح، پشت سر گذاشت و پس از مدتى به تدريس علوم اسلامى پرداخت. اين بانوى عالمه توانست رهبرى زنان مسلمان عراق را به عهده گيرد و مدارس اسلامى وابسته به جمعيت خيريه ى اسلامى در بغداد را سرپرستى كند; ايشان در مدارس تحت نظر خود در نجف و كاظمين نيز خواهرانى آگاه و مبارز را پرورش داد و در نشر علوم اسلامى فعاليت موثرى به انجام رساند. پس از دستگيرى برادرش آيت الله سيد محمد باقر صدر، بنت الهدى با ايراد خطبه هاى پر شور در حرم امام على(عليه السلام) مردم را به فرياد خواهى خواند و عليه نظام بعث به قيام دعوت كرد. سر انجام، بنت الهدى صدر به همراه برادر بزرگوارش پس از تحمل شكنجه هاى طاقت فرساى مزدوران بعثى عراق در 43 سالگى به شهادت رسيد و در كنار برادر به خاك سپرده شد.

25 جمادى الاول

درگذشت "نور الدين على بن عبدالعلى عاملى" عالم بزرگ شيعه (938 ق)
ابو القاسم نورالدين على بن عبدالعلى عاملى ميسى معروف به ابن مفلح از بزرگان و متبحرين علماى شيعه قرن دهم هجرى است كه با محقق كَرَكى معاصر و از اساتيد شهيد ثانى مى باشد، وى عالمى محقق، و زاهد و عابد و علامه العلماء معروف بود شرح جعفريه ى محقق كركى و شرح صيغ العقود و الايقاعات از اوست.

25 جمادى الاول

رحلت استاد برجسته حوزه علميه قم "آيت الله ميرزا محمد فيض قمى" (1370 ق)

26 جمادى الاول

رحلت، محقق كبير و فقيه شهير "ميرزا محمد حسين نايينى" مرجع و زعيم حوزه و مجاهد دوران مشروطه (1355 ق) آيت الله العظمى ميرزا محمد حسين نايينى در سال 1277 ق در شهر نايين به دنيا آمد. تحصيلات ابتدايى حوزوى خود را در زادگاه خويش گذراند و در هفده سالگى به شهر اصفهان هجرت كرد و سپس در سال 1303 ق به عراق رفت; ميرزاى نايينى در آغاز ورود به عتبات، پس از زيارت بارگاه ملكوتى امام على(عليه السلام) راهى سامرا شد و در محضر درس مرجع كبير و فقيه جليل، ميرزا محمد حسن شيرازى حاضر گرديد و همچنين در درس آيات عظام سيد محمد طباطبايى فشاركى و سيد اسماعيل صدر حضور يافت و در نجف به حلقه ى درس ملاحسينقلى همدانى پيوست پس از مدتى، ميرزاى نايينى در كنار تدريس، در جلسه ى علمى آخوند خراسانى حاضر شد و از محرمان اسرار وى گرديد. ميرزا با مقام والاى علمى، سياسى و معنوى خود، شاگردان فاضل و آگاهى را به عالم اسلام عرضه كرد كه از آن جمله حضرات آيات: سيد محسن طباطبايى حكيم، سيد جمال الدين گلپايگانى، سيد محمد حجت كوه كمره اى، سيد محمد هادى ميلانى، شيخ محمد تقى آملى، سيد محمد هادى ميلانى، سيد ابو القاسم خويى، علامه ى طباطبايى، ميرزا هاشم آملى و ده ها تن ديگر، از پرورش يافتگان درس مكتب اين عالم برجسته مى باشند. ايشان همچنين با حضور خود، نهضت مردمى مشروطه در ايران را تاييد كرد. آيت الله نايينى كتاب تنبيه الامه را در بحران انقلاب مشروطه در سال 1337 ق به زبان فارسى نوشت و از سوى آيت الله مازندرانى و آيت الله آخوند خراسانى مورد تاييد قرار گرفت. اين كتاب درباره ى انواع استبداد و حكومت هاى خود كامه ى شاهان مستبد و همچنين وظايف علما و فقها در قبال دين و اوضاع ايران در دوران قاجاريه نگاشته شده است. سر انجام ميرزا محمد حسين نايينى پس از عمرى تلاش و خدمت، در 26 جمادى الاولى سال 1355 ق در 78 سالگى به جوار رحمت ايزدى پيوست و پس از تشييعى با شكوه و اقامه ى نماز توسط آيت الله سيد ابو الحسن اصفهانى، در كنار حرم مطهر حضرت على(عليه السلام) به خاك سپرده شد.

29 جمادى الاول

شهادت فقيه ارجمند "ملا محمد تقى برغانى" معروف به "شهيد ثالث" (1264 ق)
ملا محمد تقى بن محمد معروف به شهيد ثالث در سال 1184 در برغان متولد شد و در قزوين، قم و اصفهان به تحصيل علوم اسلامى پرداخت. سپس در عتبات عاليات از محضر شيخ جعفر كاشف الغطاء صاحب رياض و سيد مجاهد بهره گرفت. وى بيشتر اوقات خود را صرف ترويج احكام دين مى كرد اثرهاى ارزنده اى چون كتاب "عيون الاصول" در اصول فقه، "مجالس المؤمنين" در مواعظ و "منهج الاجتهاد" در شرح شرايع الاسلام از تأليفات او مى باشند. شهيد ثالث در سال 1264 قمرى كه اوايل ظهور فتنه ى بابيه و سال اول جلوس ناصر الدين شاه بود در اثر مجاهدت ها و مدافعات دينى عليه فتنه ى ظهور "بابيت" به دستور برادر زاده اش قرة العين در حالى كه به نماز شب مشغول بود. از سوى چند تن از افراد فرقه مذكور مضروب گشت و پس از دو روز به شهادت رسيد. (توضيح: به دو تن از علماى اماميه شهيد ثالث اطلاق شده است و به اين لقب مشهور شده اند. يكى قاضى نور الله شوشترى و يكى هم محمد تقى برغانى است).