صفحه اصلي  

فهرست مطالب

مقدمه ... 21
پيشگفتار ... 43

مباحثى در ارتباط با علم اصول

مسأله اوّل: موضوع علم ... 51
بحث اوّل: آيا هر علمى به موضوع نياز دارد؟    ... 52
نظريه مشهور در مورد نياز علوم به موضوع ... 53
بحث دوّم: لزوم وحدت موضوع    ... 68
بحث سوّم: تعريف موضوع علم ... 69
معناى عرض ذاتى ... 69
صُوَر عرض ... 70
كدام يك از اقسام عرض، ذاتى و كدام يك غريب است؟ ... 73
1 ـ نظريه مرحوم آخوند ... 73
2 ـ نظريه مشهور ... 73
كلام صدرالمتألهين (رحمه الله) ... 74
3 ـ نظريه علامه طباطبايى (رحمه الله) ... 78
بررسى اقوال پيرامون عرض ذاتى     ... 79
بررسى نظريه مشهور ... 79
اشكال امام خمينى (رحمه الله) بر نظريه مرحوم آخوند ... 81
بحث چهارم: نسبت بين موضوع علم و موضوعات مسائل چيست؟   ... 88
مسأله دوم: ملاك تمايز علوم ... 91
1 ـ نظريه مشهور     ... 91
2 ـ نظريه مرحوم آخوند ... 97
3 ـ نظريه امام خمينى (رحمه الله)     ... 102
4 ـ نظريه آيت الله بروجردى (رحمه الله) ... 106
5 ـ نظريه آيت الله خويى (رحمه الله)     ... 123
6 ـ نظريه جديد در مورد تمايز علوم     ... 129
7 ـ نظريه مختار ما     ... 132
مسأله سوم: موضوع علم اصول ... 135
1 ـ نظريه مشهور و محقّق قمى (رحمه الله)     ... 135
2 ـ نظريّه صاحب فصول (رحمه الله) ... 137
3 ـ نظريه مرحوم آخوند     ... 144
4 ـ نظريه مرحوم آيت الله بروجردى     ... 145
كلام امام خمينى (رحمه الله) ... 148
مسأله چهارم: تعريف علم اصول ... 151
1 ـ تعريف مشهور از علم اصول     ... 151
2 ـ تعريف مرحوم آخوند از علم اصول     ... 159
3 ـ تعريف محقق نائينى (رحمه الله) از علم اصول     ... 165
4 ـ تعريف محقق عراقى (رحمه الله) از علم اصول     ... 168
5 ـ تعريف آيت الله خويى (رحمه الله) از علم اصول     ... 171
6 ـ تعريف امام خمينى (رحمه الله) از علم اصول     ... 176
مسأله پنجم: تمايز مسائل اصولى از قواعد فقهى ... 183
نظريه اوّل (نظريه محقّق نائينى (رحمه الله))     ... 183
نظريه دوّم (نظريه آيت الله خويى (رحمه الله))     ... 187
نظريه سوّم و بررسى آن    ... 188
نظريه چهارم (نظريه امام خمينى (رحمه الله))     ... 188

وضع

مسأله اوّل: كيفيت ارتباط بين الفاظ و معانى ... 193
نظريّه اوّل (ارتباط بين لفظ و معنا ذاتى است)     ... 193
مراد از ارتباط ذاتى چيست؟ ... 194
دليل قائلين به ارتباط ذاتى بين لفظ و معنا ... 196
پاسخ دليل فوق ... 196
نظريه دوّم (ارتباط بين لفظ و معنا ناشى از وضع است)     ... 197
مسأله دوّم: واضع چه كسى است؟ ... 199
نظريه اوّل (واضع، خداوند است)     ... 199
كلام مرحوم نائينى     ... 199
ادلّه براى اثبات اين كه واضع، خداوند است ... 200
ادلّه اى كه واضع بودن بشر را نفى مى كند ... 204
اشكالات كلام مرحوم نائينى ... 206
نظريه دوّم (واضع، بشر است)     ... 209
مسأله سوّم: حقيقت و ماهيت وضع ... 211
1 ـ نظريه مرحوم محقّق خراسانى     ... 211
2 ـ نظريه بعض الأعاظم (رحمه الله) ... 214
3 ـ نظريه صاحب منتهى الاُصول و جماعتى از اصوليين     ... 217
4 ـ نظريه آيت الله خويى (رحمه الله)     ... 223
5 ـ نظريه مرحوم محقق اصفهانى     ... 227
مسأله چهارم: تقسيم وضع به اعتبار معناى موضوع له ... 235
مقام اوّل: معناى اقسام چهارگانه وضع ... 236
منشأ تقسيم وضع به اقسام چهارگانه     ... 236
مقام دوّم: امكان و عدم امكان اقسام چهارگانه ... 237
بحث اوّل: آيا قسم سوّم (وضع عام و موضوع له خاص) امكان دارد؟    ... 238
اشكال بر كلام مرحوم آخوند ... 239
دفاع از مرحوم آخوند ... 241
1 ـ كلام آيت الله خويى (رحمه الله) ... 241
2 ـ دفاع ديگر از كلام مرحوم آخوند ... 246
تحقيق بحث     ... 249
بحث دوّم: آيا قسم چهارم (وضع خاص موضوع له عام) امكان دارد؟ ... 251
1 ـ نظريه مرحوم آخوند و جمعى از شاگردان ايشان ... 251
2 ـ نظريه قائلين به امكان قسم چهارم ... 253
پاسخ مرحوم آخوند به قائلين به امكان قسم چهارم ... 253
بحث سوّم: مطالبى در ارتباط با وضع عام و موضوع له عام    ... 256
مطلب اوّل: اشكال در مورد امكان وضع عام موضوع له عام ... 257
مطلب دوّم: بيان محقق عراقى (رحمه الله) در ارتباط با وضع عام و موضوع له عام ... 259
مقام سوم: وقوع و عدم وقوع اقسام ممكن وضع ... 269
اشكال نسبت به مثال اعلام شخصيه     ... 269
حلّ اشكال ... 274
مسأله پنجم: وضع شخصى و نوعى ... 277
صور چهارگانه وضع     ... 277
آيا وضع در قسم سوّم و چهارم، شخصى است يا نوعى؟ ... 280
1 ـ نظريه مرحوم آخوند ... 280
2 ـ نظريه محقق عراقى (رحمه الله) ... 280
3 ـ نظريه آيت الله خويى (رحمه الله) ... 280
مسأله ششم: وضع در حروف ... 283
نظريه اوّل (نظريه مشهور نحويين)     ... 284
نظريه دوّم (نظريه مرحوم آخوند) ... 284
1 ـ اشكال مرحوم آخوند به كلام مشهور نحويين ... 285
2 ـ مطلبى كه مرحوم آخوند اختيار كرده است ... 292
نظريه سوّم     ... 300
نظريه چهارم (نظريه مرحوم محقق نائينى)     ... 303
نظريه پنجم (نظريه محقق اصفهانى (رحمه الله))     ... 311
نظريه ششم (نظريه آيت الله خويى (رحمه الله))     ... 329
نظريه هفتم (نظريه مختار ما)     ... 335
تحقيق در مورد معانى حرفيه ... 335
بررسى مراحل سه گانه     ... 335
تكميل بحث ... 340
اشكال مرحوم آخوند ... 342
مسأله هفتم: خبر و انشاء ... 351
كلام مشهور در ارتباط با اَجزاء قضيه حمليّه     ... 353
بررسى كلام مشهور ... 354
بررسى قضايايى كه در آنها به حسب ظاهر، نسبت وجود دارد ... 357
بررسى كلام مشهور در مورد قضاياى سالبه ... 359
اشكال بر كلام علماى بيان و منطق ... 360
ملاك حمل در قضاياى حمليّه چيست؟     ... 361
مباحث خبر و انشاء ... 365
مراد از خبر و انشاء چيست؟     ... 366
اشكال بر مرحوم آخوند ... 368
ماهيت خبر و انشاء ... 372
مرحله اوّل: آيا لفظ در حقيقت انشاء نقش دارد؟     ... 372
نظريه آيت الله خويى (رحمه الله) ... 373
مرحله دوّم: ماهيت انشاء چيست؟     ... 376
1ـ نظريه مشهور ... 376
2 ـ نظريه محقّق خراسانى (رحمه الله) ... 379
3ـ نظريه محقّق اصفهانى (رحمه الله) ... 382
مسأله هشتم: اسماء اشاره و ضماير ... 391
كلام مرحوم آخوند     ... 391
كلام آيت الله خويى (رحمه الله)     ... 394
تحقيق پيرامون معناى اشاره     ... 395
تحقيق پيرامون معناى ضماير ... 399
ضمير غايب ... 399
ضمير مخاطب ... 400
ضمير متكلّم ... 402
تذييل بحث معانى حرفيه     ... 404

استعمال مجازى

مسأله اوّل: صحت استعمال مجازى به طبع است يا به وضع؟ ... 409
نظريه مرحوم آخوند     ... 410
مسأله دوّم: ماهيت استعمال مجازى چيست؟ ... 413
1 ـ نظريه مشهور     ... 413
2 ـ نظريه سكّاكى ... 414
3 ـ نظريّه صاحب كتاب «وقاية الأذهان»     ... 418
فرق بين كلام صاحب «وقاية الأذهان» و كلام سكّاكى ... 425
مؤيّدات كلام صاحب «وقاية الأذهان» ... 426

اطلاق لفظ و اراده لفظ

مقدمه ... 432
اقسام چهارگانه اطلاق لفظ و اراده لفظ     ... 432
مقام اوّل: آيا اطلاق لفظ و اراده لفظ، صحيح است؟ ... 434
كلام مرحوم آخوند در ارتباط با صحّت سه قسم اوّل ... 434
مناقشه صاحب فصول (رحمه الله) در ارتباط با قسم چهارم ... 436
پاسخ مرحوم آخوند از كلام صاحب فصول (رحمه الله) ... 437
مقام دوّم: آيا در اطلاق لفظ و اراده لفظ،عنوان استعمال تحقّق دارد؟     ... 439

نقش اراده در موضوع له الفاظ

نقش اراده مستعمِل در موضوع له الفاظ ... 455
تحرير محلّ نزاع ... 455
نظريه اوّل (عدم دخالت اراده در موضوع له الفاظ)     ... 457
نظريه دوّم (دخالت اراده در موضوع له الفاظ) ... 459
بيان مرحوم آخوند در ارتباط با كلام عَلَمين ... 464
كلام آيت الله خويى (رحمه الله) ... 468
بررسى كلام آيت الله خويى (رحمه الله) ... 469

وضع در مركّبات

تحرير محلّ بحث ... 475
دليل اوّل بر ردّ نظريه وضع براى مجموع مركّب     ... 476
توجيه بعضى از نحويين ... 479
دليل دوّم بر ردّ نظريه وضع براى مجموع مركّب     ... 481

راه هاى تشخيص معناى حقيقى

راه هاى تشخيص معناى حقيقى از معناى مجازى ... 485
راه اوّل (تبادر) ... 485
جهت اوّل: معناى تبادر چيست؟     ... 486
جهت دوّم: مورد تبادر كجاست؟ ... 486
جهت سوّم: چه اثر و نتيجه اى بر تبادر مترتّب است؟     ... 487
جهت چهارم: چرا تبادر، علامت حقيقت است؟ ... 488
جهت پنجم: آيا در اين كه تبادر علامت حقيقت است، شرطى هم وجود دارد؟    ... 488
جهت ششم: آيا تبادر، فقط در ارتباط با حقيقت مطرح است؟ ... 493
كلام مشهور ... 494
كلام صاحب فصول (رحمه الله) و صاحب قوانين (رحمه الله) ... 494
راه دوّم براى شناخت معناى حقيقى: عدم صحّت سلب (يا صحّت حمل) ... 495
كلام محقّق عراقى (رحمه الله) در ارتباط با «عدم صحّت سلب»     ... 508
راه سوّم براى شناخت معناى حقيقى: اطّراد ... 510
كلام محقّق اصفهانى (رحمه الله) در مورد اطّراد     ... 511
كلام مرحوم آيت الله بروجردى در ارتباط با اطّراد     ... 516
كلام آيت الله خويى (رحمه الله) در ارتباط با اطّراد     ... 519

تعارض احوال

تحرير محلّ بحث ... 527
كلام مرحوم آخوند     ... 527
كلام امام خمينى (رحمه الله) ... 529
جهت اوّل: اصالة عدم النقل چه اصلى است؟ ... 529
جهت دوّم: مورد أصالة عدم النقل كجاست؟ ... 531
كلام مرحوم آخوند     ... 532
كلام محقّق حائرى (رحمه الله) ... 532

حقيقت شرعيه

مسأله اوّل: اركان ثبوت حقيقت شرعيه ... 537
آيا دو ركن ثبوت حقيقت شرعيّه، تحقّق دارند؟     ... 538
مسأله دوّم: ثمره بحث حقيقت شرعيّه ... 545
نظريه اوّل (نظريه مرحوم آخوند)     ... 545
نظريه دوّم ... 546
نظريه سوّم (نظريه مرحوم نائينى)     ... 547
چرا اثبات قرآنيت قرآن، نياز به تواتر دارد؟ ... 551
مسأله جمع قرآن بعد از پيامبر (صلى الله عليه وآله) ... 553
كلام مرحوم آخوند در ارتباط با ثمره بحث حقيقت شرعيّه ... 557
مسأله سوّم: كيفيت وضع درحقيقت شرعيّه ... 563
نظريه اوّل (نظريه مرحوم آخوند)     ... 563
بررسى كلام مرحوم آخوند ... 565
اشكال محقّق نائينى (رحمه الله)بر مرحوم آخوند ... 565
جواب محقّق عراقى (رحمه الله) از كلام مرحوم نائينى ... 567
بررسى كلام محقّق عراقى (رحمه الله) ... 568
جواب دوّم از كلام مرحوم نائينى ... 569
بحثى در ارتباط باحقيقى و مجازى بودن استعمال محقِّق وضع     ... 571
احتمال اوّل: اين استعمال، نه حقيقى است و نه مجازى ... 571
احتمال دوّم: اين استعمال، حقيقى است ... 572
نظريه دوّم در ارتباط با كيفيت وضع در حقيقيت شرعيّه     ... 573