نگاهي به زندگاني پربركت مرحوم آيت الله العظمي فاضل لنكراني (27/3/1386)

عالم رباني و مرجع بزرگ تقليد شيعيان حضرت آيت الله العظمي حاج شيخ محمد فاضل لنكراني در سال 1310 هجري شمسي در شهر مقدس قم و در خانواده علم و فضيلت و عمل چشم به جهان گشودند. والد معظم ايشان مرحوم آيت الله حاج شيخ فاضل لنكراني از علماي صاحب نام و از اساتيد بزرگ حوزه علميه و از معتمدان و مصاحبان آيت الله العظمي بروجردي مرجع بزرگ شيعيان جهان و از اصحاب استفتاي ايشان و والده مكرمه شان از فرزندان سادات معروف مبرقع از طوايف اصيل و پاك و خدوم قم بودند.

موقعيت خاص خانوادگي و آشنائي و رابطه نزديك اين خانواده اصيل علمي و معنوي با بزرگان حوزه علميه قم همانند حضرت امام خميني ايجاب ميكرد كودك با استعدادي كه در اين خانواده چشم به جهان گشوده بود عرصه علوم ديني و سيراب شدن از زلال معنويت و فضائل اخلاقي و عملي را بر هر صحنه و عرصه ديگري ترجيح دهد و خود را به سرچشمه علوم اهل بيت كه حوزه علميه قم در آن زمان به بركت وجود مرحوم آيت الله العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي موسس حوزه و مرحوم آيت الله العظمي حاج سيد حسين طباطبائي بروجردي احياگر اين حوزه اعلي الله مقامهما الشريف رونق چشمگيري داشت بسپارد و از اين گنجينه سرشار از علم و فضيلت و معنويت بهره برداري نمايد. به همين جهت بود همانطور كه در مبحث زندگي علمي ايشان خواهيد خواند ايشان بعد از پايان تحصيلات ابتدائي و دبستاني ورود به حوزه علميه را بر هر چيز ديگري ترجيح داده و مشتاقانه براي برآوردن خواست دروني خود كه بهره مند شدن از علوم ديني و معنويت بود به تلاش بي امان و درخشاني در زمينه درس و بحث و مصاحبت بزرگان حوزه پرداختند. در سايه همين اشتياق وافر و تلاش و پشتكار بود كه ايشان در عنفوان جواني به مقامات عاليه علم و كمالات رسيدند بطوريكه از مرحوم آيت ا لله محسني ملايري كه روابط نزديكي با مرحوم آيت الله العظمي بروجردي داشت نقل است كه ميگفتند مرحوم آيت الله العظمي بروجردي در زماني كه آيت الله فاضل در سن جواني بودند بارها تصريح به اجتهاد ايشان داشتند . در سالهاي دهه 40 كه آيت الله فاضل لنكراني دوران جواني را به كمال ميرساندند و فاصله بين سي تا چهل سالگي را سپري مي كردند از مدرسان معروف برجسته و كاملا شناخته شده اي بودند كه فضلاي آن روز حوزه علميه قم سطوح عاليه را در محضر ايشان ميخواندند و حوزه هاي درس مكاسب و كفايه ايشان بسيار پرجاذبه و مجمع اهل فضل بود . در همين سالهاي دهه 40 بود كه ايشان به درخواست جمعي از شاگردان كفايه خود درس خارج اصول را آغاز كردند و در جمع علماي والامقام حوزه علميه قم كه در صراط هدايت حوزه در عرصه علم و عمل و فضيلت و معنويت حركت مي كردنددرخششي فوق العاده داشتند.

قدرت بيان تسلط بر مباني علمي علماي علم اصول و فقهاي نامدار شيعه آگاهي از آراي اهل سنت فحص كامل و جامع همراهي با شاگردان براي درك صحيح و كامل مطالب و ارائه پاسخ هاي همراه با اتقان و شكيبائي به اشكالات مستشكلين از ويژگيهاي اين مدرس پركار و جامع نگر حوزه بود. به همين جهت فضلاي آن روز حوزه علميه قم كه سطح عالي را به پايان برده بودند به سرعت جذب حوزه درسي ايشان شدند و بعد از مدت كوتاهي كه علاوه بر اصول تدريس خارج فقه را نيز به تقاضاي فضلا پذيرفتند حوزه هاي درسي فقه و اصول ايشان از پررونق ترين حوزه هاي درسي قم بود. از بركات اين خرمن پرفيض علم و معنويت وجود فضلا و علماي برجسته ايست كه تعدادي از آنها از مدرسين صاحب نام حوزه هاي علميه هستند تعدادي از ممتحنين برجسته حوزه علميه قم در عاليترين سطوح فعاليت مي كنند و تعدادي نيز در نقاط مختلف كشور به اداره حوزه هاي علميه و ارائه خدمات علمي و فرهنگي و اجتماعي به مردم اشتغال دارند.

ساده زيستي تقوا تواضع حسن سلوك با مردم و بويژه با شاگردان خود از ويژگيهاي اخلاقي و زندگي عملي حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني بود كه از همان دوران كودكي در سرشت ايشان بود و در جواني با برخورداري از امتيازات معنوي حوزه تكامل يافت و از وجود اين عالم نورسته شخصيت با فضيلتي ساخت كه زمينه هاي معنوي مرجعيت را در كنار برجستگي هاي علمي شكل داد. بدين ترتيب اين عالم عامل متقي در سالهاي دهه 50 در رديف بزرگان علم و فضيلت و معنويت مورد توجه علما فضلا و مومنين به عنوان يكي از برجسته ترين افرادي كه داراي صلاحيت مرجعيت مي باشند قرار گرفت بطوريكه مراجعات زيادي براي انتشار رساله عمليه به ايشان ميشد و بسياري از علماي صاحبنظر حوزه و شهرستانها ايشان را به عنوان مرجع تقليد بعد از مراجع موجود در آن زمان معرفي ميكردند. سوابق درخشان مبارزاتي عليه رژيم طاغوت و حمايت هاي مستمر از نهضت امام خميني و توجه خاصي كه حضرت امام به ايشان داشتند بطوريكه در پاسخ تسليت شهادت آيت الله حاج سيد مصطفي خميني در سال 1356 با عبارت " انشاالله تعالي موفق به خدمت به حوزه هاي اسلامي باشيد و افاضل از بركات شما بهره مند شوند " اعتماد علمي خود و در سالهاي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي با محول نمودن اداره امور حوزه علميه قم به ايشان به عنوان شخصيتي كه در راس جامعه مدرسين حوزه علميه در آن زمان قرار داشت مراتب اعتماد عملي خود را به ايشان ابراز نمودند جايگاه ويژه اجتماعي آيت الله العظمي فاضل را نشان ميداد كه مكمل جنبه هاي علمي و معنوي ايشان بود.

صفاي باطن و ارادت خالصانه به معصومين عليهم السلام كه گوشه اي از آن در حضور مستمر آيت الله العظمي فاضل لنكراني در مراسم بزرگداشت رسول گرامي اسلام و ائمه طاهرين و ام الائمه المعصومين حضرت فاطمه زهرا صلوات الله عليهم اجمعين اعم از عزاداري ها و جشن ها و اهتمام به برپائي اين مراسم متجلي بود از جلوه هاي معنوي اين عالم عامل و مرجع بزرگ بود. نكته بسيار ارزنده اينكه توجه به اين امور هرگز ايشان را از تلاش براي پالايش عزاداري ها و جشن ها از خرافات و زياده روي ها غافل ننموده بطوريكه در بيانات و پاسخ به استفتائات بر رعايت نوع برگزاري و بر اتقان مطالبي كه در مجالس مربوط به معصومين عليهم السلام مطرح مي شد تاكيد داشتند. همچنين توجه به امور معنوي هرگز ايشان را از تلاش هاي علمي مستمر و تحقيق و تاليف باز نداشته بطوريكه اكنون ده ها جلد از تحقيقات علمي ايشان انتشار يافته و دردسترس فضلا و محققين مي باشد.

توجه به مشكلات مردم و تلاش براي حل مشكلات و رفع گرفتاريهاي آنان و توصيه به مسئولين امر براي رسيدگي به مردم نيز از اموري است كه هرگز مورد غفلت آيت الله العظمي فاضل لنكراني قرار نگرفت . در سطح جهان اسلام نيز ايشان به مصائب مسلمين توجه خاص مي نمودند و با شناخت دقيقي كه از مسائل سياسي جهان داشتند همواره مواضع روشني عليه دشمنان اسلام و دشمنان بشريت اتخاذ نمودند كه موضعگيريهاي ايشان در حمايت از مردم مظلوم فلسطين و عراق و افغانستان و حمايت قاطع ايشان از حكم امام خميني به ارتداد سلمان رشدي و برخورد با توطئه هائي كه عليه اين حكم صورت گرفت از نمونه هاي اين موضعگيريهاست .

مجموعه اين ويژگيهاي علمي عملي و معنوي كه گوشه اي از آنها را برشمرديم موجب شد بعد از رحلت مراجع تقليد طبقه قبل يعني حضرت امام خميني و حضرات آيات خوئي گلپايگاني و اراكي زماني كه مسئوليت خطير مرجعيت برعهده بزرگان ديگري قرار ميگرفت حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني به عنوان مرجع تقليد مورد توجه علما و مردم قرار گرفتند و از مراجع طراز اول تقليد شدند.

اخلاص در عمل شرط همه موفقيت هاست . اين ويژگي براي عالمان ديني و بخصوص مراجع تقليد بالاترين ضرورت است كه با برخورداري از آن خداي متعال نفوذ معنوي بالائي در اختيار آنان قرار ميدهد و ابواب متعددي را براي خدمت به دين و بندگان خود در برابرشان ميگشايد. اين واقعيتي است كه در طول تاريخ مرجعيت شيعه كاملا مشهود بوده و نمونه هاي زيادي در تاريخ پرافتخار مرجعيت شيعه ثبت است . برخورداري حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني از همين ويژگي موجب شد ايشان با عنايت خداي متعال خدمات ارزنده اي به حوزه هاي علميه در ايران و خارج از ايران ارائه نمايند. پرداخت شهريه قابل توجه به روحانيون حوزه علميه قم كه داراي 43 هزار روحاني است حوزه علميه مشهد با ده هزار روحاني حوزه علميه اصفهان با 6000 روحاني و حدود 200 حوزه علميه داخل كشور و تعدادي از حوزه هاي علميه خارج از كشور از قبيل جمهوري آذربايجان از الطاف الهي است كه شامل حال ايشان شد. اهميت اين خدمت بزرگ به حوزه هاي علميه زماني روشن مي گردد كه به اين نكته توجه شود كه حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني اجازه نميدادند از غير وجوه شرعيه شهريه پرداخت شود و شهريه هائي كه ايشان به طلاب و فضلا و علماي حوزه هاي علميه پرداخت مي كردند تماما از وجوه شرعيه بود كه توسط مومنين و مقلدين ايشان تامين مي گرديد.

شايستگي هاي اخلاقي و فضائل معنوي حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني وديعه اي است كه با خانواده پرفضيلت فاضل لنكراني از ديرباز همراه بوده است . والد معظم ايشان مرحوم آيت الله حاج شيخ فاضل لنكراني به دليل برخورداري از فضايل معنوي آنچنان مورد توجه و اعتماد مرجع بزرگ جهان تشييع مرحوم آيت الله العظمي بروجردي بودند كه ايشان در وصيت نامه خويش تصريح نمودند سهم امامي كه در اختيارشان بود بعد از رحلت ايشان توسط فرزند بزرگشان و نيز آيت الله حاج شيخ فاضل لنكراني به مصرف حوزه علميه برسد. نمونه همين اعتماد كامل را حضرت امام خميني رضوان الله تعالي عليه نسبت به حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني دامت بركاته ابراز داشتند بطوريكه دستور فرمودند : وجوه شرعيه اي كه در اختيارشان بود بعد از رحلت ايشان توسط حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني و شوراي مديريت حوزه علميه قم به مصرف حوزه برسد. بعد از رحلت حضرت امام با اقدام فرزند برومند ايشان حجت الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد آقا خميني رحمت الله عليه شهريه حضرت امام توسط حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني تا 27 ماه پرداخت شد .

با اينكه سالها بود اين وجود پربركت از بيماري رنج مي بردند و دچار مشكلات زيادي بودند اما از خدمات علمي تحقيقي معنوي و اجتماعي لحظه اي غفلت نمي نمودند. حمايت از نظام مقدس جمهوري اسلامي و رهبري آن تقويت حوزه هاي علميه توجه ويژه به مجامع علمي و دانشگاهي اهتمام به حل مشكلات مردم رسيدگي به اقشار ضعيف جامعه و تلاش براي حفظ وحدت مسلمين ارتقا معنويت و تقويت ارزشها و آرمانهاي اصيل اسلامي و انقلابي همواره وجهه همت اين مرجع بزرگ تقليد بود.

آيت اله العظمي فاضل لنكراني سرانجام بعد از يك دوره بيماري كه از يكماه قبل موجب بستري شدن ايشان در بيمارستان شده بود بعدازظهر ديروز شنبه 26 خرداد در سن 76 سالگي و در آستانه شهادت حضرت صديقه اطهر فاطمه زهرا سلام الله عليها به ملكوت اعلي پيوستند.

اين مصيبت بزرگ را به محضر مقدس حضرت صاحب الامر امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف رهبر معظم انقلاب حوزه هاي علميه بيت معظم له و آقازاده هاي معزز ايشان بويژه حضرت حجت الاسلام والمسلمين حاج شيج محمد جواد فاضل لنكراني تسليت ميگوئيم .