(81صفحه)
نمى شود. لذا نيابت كسى كه مى خواهد با نذر صحيح قبل از ميقات محرم شود، صحيح است.
مسأله 205 ـ شخصى كه به نيابت وارد جده شده اگر نگذارند به مواقيت معروفه برود عذر طارى محسوب شده و نيابتش صحيح است. و در فرض مزبور با نذر از جده محرم شود و در ادنى الحل احتياطاً تجديد احرام كند.
مسأله 206 ـ اگر نايب از روى جهل از مكه خارج شد و براى احرام مجدد نتوانست به مواقيت معروفه برود بايد از ادنى الحل به نيابت از منوب عنه محرم شود و حج تمتع را انجام دهد. اما كفايت آن از منوب عنه مشكل است.
مسأله 207 ـ اگر نايب در ارتكاب بعضى از محرمات احرام مضطر باشد يا حتى با اختيار انجام دهد نيابتش صحيح است. ولى كفاره آن به عهده خودش مى باشد.
مسأله 208 ـ شخصى كه فكر مى كرد معذور است اگر از روى جهل به مسأله يا عصيان براى انجام اعمال حج اجير شود، اگر در هنگام اعمال عذر او برطرف شده و
(82صفحه)
بتواند حج كامل انجام دهد صحيح است، و استحقاق اجرت المسمى را دارد.
مسأله 209 ـ كسى كه هنگام قبول نيابت اطمينان داشته كه مى تواند حج را به صورت صحيح انجام دهد، هر چند بعد از آن جزء معذورين قرار گيرد نيابت او صحيح و ذمه منوب عنه برى مى شود. و به عبارت ديگر عذر طارى ضررى ندارد.
مسأله 210 ـ كسى كه از ابتدا مطمئن بوده مى تواند حج تمتع انجام دهد و نايب شده نيابت او صحيح است، اگر چه بعداً به واسطه عذرى كه اتفاقاً پيش آمده مجبور شود حج إفراد انجام دهد. كه در اين صورت ذمه منوب عنه برى مى شود.
مسأله 211 ـ كسى كه معذور است و نمى تواند حج نيابى انجام دهد اگر بخواهد براى كسى حج استحبابى بجاآورد مى تواند حج را به نيت خودش انجام دهد و ثوابش را به آن فرد هديه كند.
مسأله 212 ـ كسى كه عمره تمتع را براى خودش بجاآورد واجب است حج تمتع را نيز براى خود بجاآورد.
(83صفحه)
و اين شخص نمى تواند عمره تمتع انجام شده را براى فردى منظور و به نيابت از او حج تمتع بجا آورد.
مسأله 213 ـ در فرض سابق اگر عصياناً بخواهد به نيابت از ديگرى حج تمتع انجام دهد بايد به يكى از مواقيت پنجگانه برود و از آنجا به نيابت از منوب عنه براى عمره تمتع مجدداً محرم شود، و پس از انجام عمره تمتع حج تمتع را به نيابت او بجا آورد، كه در اين صورت نيابت صحيح و مجزى از منوب عنه است.
وثوق و اطمينان به انجام حج
مسأله 214 ـ به مجرد گرفتن نيابت ذمه منوب عنه برى نمى شود، بلكه بايد حج انجام شود. بنابراين اگر اجير به هر علتى حج را انجام نداد، بايد دوباره براى او نيابت بگيرند.
(84صفحه)
شرايط منوب عنه
مسأله 215 ـ شرايطى كه در منوب عنه معتبر است عبارتند از:
1 ـ ايمان.
2 ـ عقل.
3 ـ بلوغ.
4 ـ عدم قدرت بر انجام مناسك.
ايمان
مسأله 216 ـ نيابت از كافر و مسلمان غيرشيعه صحيح نيست. بلى چنانچه غرض عقلايى در بين باشد مى تواند حج را به نيت خود انجام داده و ثواب آن را به او هديه كند.
عقل
مسأله 217 ـ نيابت از مجنون در حج واجب صحيح نيست. بلى اگر قبل از جنون حج بر او مستقر شده باشد.
(85صفحه)
در صورت يأس از بهبودى ولىّ او از مال او براى او نيابت بگيرد.
مسأله 218 ـ كسى كه حج بر او مستقر شده و سپس ديوانه شده اگر در زمان حيات براى او نيابت نگرفته باشند واجب است بعد از فوتش از تركه او استنابه كنند، ولو به حج ميقاتى.
بلوغ
مسأله 219 ـ منوب عنه بايد بالغ باشد، بنابر اين نيابت از غيربالغ حتى اگر ولىّ شرعى او نايب بگيرد، صحيح نيست.
عدم قدرت بر انجام مناسك
مسأله 220 ـ كسى كه حج بر او مستقر شده اگر تمكن از مباشرت در حج را نداشته باشد چه به خاطر بيمارى كه اميد بهبودى آن را ندارد، يا به خاطر زندانى بودن، يا پيرى و ناتوانى يا حرجى بودن اعمال حج براى او نايب گرفتن براى انجام حج بر او واجب است.
(86صفحه)
مسأله 221 ـ نيابت از حى در حج واجب در صورتى صحيح است كه فردى كه حج بر او مستقر شده به جهت بيمارى يا پيرى قدرت انجام مناسك حج را نداشته باشد، يا انجام حج براى او مشقت و حرج داشته باشد و اميد بهبودى و رفع حرج نيز نداشته باشد.
مسأله 222 ـ در فرض سابق وجوب نيابت فورى است. اما اگر حج بر او مستقر نشده باشد اقوى عدم وجوب استنابه است.
مسأله 223 ـ كسى كه به جهت عدم وجود نايب يا گران بودن اجرت آن نتواند نايب بگيرد وجوب استنابه از او برداشته مى شود، ولى بعد از مرگ واجب است از تركه او برايش استنابه كنند. و همچنين است اگر تمكن از استنابه داشته و عصياناً ترك كرده است.
مسأله 224 ـ نيابت مجانى و تبرعى از ميت صحيح و مجزى است. اما نيابت تبرعى از شخص زنده چه در تمام اعمال حج يا بعضى از اعمال حج صحيح و مجزى نيست. مگر در رمى جمره كه در مسأله 844 خواهد آمد.
(87صفحه)
مسأله 225 ـ اگر كسى در حين انجام مناسك بيهوش يا ديوانه شد فرد ديگرى نمى تواند تبرعاً اعمال او را تمام كند، بجز رمى بيهوش كه تفصيل آن در احكام رمى خواهد آمد، ولى اگر به علت بيمارى از انجام بقيه مناسك معذور شد مى تـواند استنابه كند تا بقيه اعمـال را طبق تفصيلى كه در جاى خود مى آيد انجام دهد.
مسأله 226 ـ شخص مى تواند به ديگرى وكالت دهد كه قربانى او را ذبح كند يا اگر عذرى براى او پيش آمد مثلا بيهوش شد بقيه اعمال را به نيابت از او بجاآورد. ولى احوط اين است كه او را وكيل كند تا قربانى را خريده و ذبح كند و در صورت پيش آمدن عذر تتمه اعمال را به نيابت از او بجاآورد.
مسأله 227 ـ سه شرط اخير مربوط به حج واجب است. لذا در نيابت از حج مستحبى غير از شرط اول بقيه شروط در منوب عنه لازم نيست.
(88صفحه)
حج تمتع
حج تمتع مركب از دو قسمت است:
1 ـ عمره تمتع.
2 ـ حج تمتع.
مسأله 228 ـ اين دو قسمت را بايد يك نفر و به نيت يك فرد و در يك سال در ماههاى حج (شوال، ذى القعده، ذى الحجه) به دنبال هم بجا آورد، و الاّ صحيح نيست.
مسأله 229 ـ عمره تمتع مركب از پنج جزء است:
1 ـ احرام.
2 ـ طواف.
3 ـ نماز طواف.
4 ـ سعى بين صفا و مروه.
5 ـ تقصير.
(89صفحه)
و حج تمتّع مركب از سيزده جزء است:
1 ـ احرام.
2 ـ وقوف در عرفات.
3 ـ وقوف در مشعرالحرام.
4 ـ رمى جمره عقبه.
5 ـ قربانى.
6 ـ حلق يا تقصير.
7 ـ طواف.
8 ـ نماز طواف.
9 ـ سعى.
10 ـ طواف نساء.
11 ـ نماز طواف نساء.
12 ـ ماندن در منى.
13 ـ رمى جمرات سه گانه.
(90صفحه)
بخش اول:
عمره تمتع
احـــرام
مسأله 230 ـ هنگام احرام مراعات چهار چيز واجب است:
1 ـ ميقات.
2 ـ نيت.
3 ـ لباس احرام.
4 ـ تلبيه.
(91صفحه)
ميقات
مسأله 231 ـ احرام عمره تمتع بايد در محل خاصى كه «ميقات» ناميده مى شود انجام شود.
مسأله 232 ـ در راههايى كه به مكه منتهى مى شود پنج ميقات به نامهاى زير وجود دارد:
1 ـ مسجد شجره(ذوالحليفه). 2 ـ وادى عتيق. 3 ـ قرن المنازل. 4 ـ يلملم. 5 ـ جحفه.
مسأله 233 ـ اين پنج ميقات محل احرام عمره تمتع است، و در حال اختيار احرام از غير اين مواقيت صحيح نيست. اما محل احرام عمره مفرده علاوه بر اين موارد ادنى الحل نيز مى باشد. و ميقات احرام حج قران و إفراد علاوه بر اين موارد منزل فرد هم مى باشد (اگر منزل وى بين ميقات و مكه، يا خود مكه باشد) و ميقات حج تمتع فقط مكه مى باشد.
مسأله 234 ـ كسى كه در مكه باشد و بخواهد عمره تمتع انجام دهد در حال اختيار بايد به يكى از مواقيت مذكوره برود، و نمى تواند از تنعيم محرم شود.
مسأله 235 ـ اگر اين فرد از رفتن به ميقات معذور باشد
(92صفحه)
لازم است به خارج از حرم برود و از ادنى الحل (تنعيم) محرم شود. و در اين فرض احرام و عمره تمتع او صحيح است.
مسأله 236 ـ كسى كه وارد مكه شده، ولى منزل او مكه يا در محدوده شانزده فرسخى مكه نيست، اگر بخواهد حج إفراد انجام دهد، بايد به يكى از مواقيت معروفه برود، و از آنجا محرم شود، و اگر از رفتن به ميقات معذور است احتياط اين است كه از جعرانه، و اگر نتواند از ادنى الحل محرم شود.
مسأله 237 ـ وادى عقيق ميقات كسانى است كه از راه عراق و نجد به مكه مى روند.
مسأله 238 ـ قرن المنازل ميقات كسانى است كه از راه طائف به مكه مى روند.
مسأله 239 ـ يلملم ميقات كسانى است كه از راه يمن به مكه مى روند.
مسأله 240 ـ جحفه ميقات كسانى است كه از راه شام به مكه مى روند.
مسأله 241 ـ كسانى كه از يك راه قصد رفتن به مكه را
(93صفحه)
دارند اگر به هر دليلى قبل از رسيدن به ميقات از راه ديگرى ادامه مسير دادند. در ميقات كسانى كه از آن راه به مكه مى روند محرم شوند.
مسأله 242 ـ در ذوالحليفه «مسجد شجره» ميقات خصوص مسجد است. ولى در بقيه ميقاتها محل مورد نظر طبق تشخيص عرف ميقات است. و لازم نيست در مسجد باشد.
مسأله 243 ـ مسجد شجره ميقات كسانى است كه از مدينه منوره به مكه مى روند.
مسأله 244 ـ احتياط واجب آن است كه داخل مسجد شجره محرم شوند. نه خارج آن هرچند كنار مسجد باشد.
مسأله 245 ـ احرام از قسمت توسعه يافته مسجد شجره هم صحيح است و لازم نيست حتماً از مسجد اصلى محرم شوند هر چند مستحب است.
مسأله 246 ـ احرام در خارج مسجد شجره منعقد نمى شود. لذا چنانچه درب مسجد شجره بسته باشد صبر كند تا باز شود و اگر صبر كردن مقدور نيست يا
(94صفحه)
مستلزم عسر و حرج است مى تواند از ميقات بگذرد و در جحفه يا محاذى آن محرم شود و براى عمره مفرده احرام از ادنى الحل نيز كفايت مى كند. همچنين مى تواند از مسجد شجره مقدارى به طرف مدينه برگردد بطورى كه قبل از ميقات صدق كند و با نذر از آنجا محرم شود.
مسأله 247 ـ شخص جنب و حائض مى تواند در حال عبور از مسجد بدون توقف در آن محرم شود.
مسأله 248 ـ اگر جنب و حائض و نفساء عصياناً وارد مسجد شجره شده و در حال توقف محرم شود هر چند عصيان كرده است ولى احرام او صحيح است.
مسأله 249 ـ جنب يا حائض بعد از پاك شدن اگر نتواند غسل كند و احرام در حال عبور از مسجد هم برايش ممكن نباشد بايد تيمم كند و داخل مسجد محرم شود.
مسأله 250 ـ حائض و نفساء كه هنوز پاك نشده اند اگر نتوانند در حال عبور از داخل مسجد محرم شوند بايد كنار مسجد محرم شوند.
مسأله 251 ـ تقديم و تأخير احرام از ميقات جايز
(95صفحه)
نيست و حتماً بايد از ميقات محرم شوند.
مسأله 252 ـ تأخير احرام براى كسى از مسجد شجره عبور مى كند جايز نيست. مگر در موارد اضطرار كه مى تواند احرام را تا «جحفه» تأخير بيندازد.
مسأله 253 ـ گذشتن از مسجد شجره بدون احرام براى كسى كه قصد دارد از مدينه به جده و از آنجا به مكه برود مانعى ندارد. بلى براى سفر از جده به مكه براى عمره تمتع به جحفه رفته و از آنجا محرم شود، و براى عمره مفرده مى تواند از جحفه يا ادنى الحلّ محرم شود.
مسأله 254 ـ احرام قبل از ميقات با نذر صحيح است. بنابراين هر كس مى تواند نذر كند در مدينه يا شهرستان خود محرم شود، و در حال احرام از ميقات يا محاذات ميقات عبور كند.
مسأله 255 ـ اگر محرم شدن قبل از ميقات مستلزم انجام عملى حرام باشد، مثلا نتواند محرمات احرام را رعايت كند، نذر نسبت به آن صحيح نيست، و در اين فرض احرام قبل از ميقات نيز محل اشكال است.
(96صفحه)
مسأله 256 ـ نذر زن بدون اذن شوهر صحيح نيست، و اگر با همين نذر قبل از ميقات محرم شود احرام او باطل است. بلى اگر زن با اجازه شوهر به حج مشرف شده و شوهر همراه او نيست اگر از اجازه به اصل سفر فهميده شود كه ملحقات و لوازم آن هم مورد اجازه است، چنانچه بر زن لازم باشد نذر كند، نذر او در اين فرض صحيح است.
مسأله 257 ـ مادامى كه شخص علم يا اطمينان پيدا نكرده كه فلان محل ميقات است يا دو شاهد عادل شهادت نداده باشند نمى تواند محرم شود.
مسأله 258 ـ كسى كه محل ميقات را نمى شناسد نمى تواند به گفته راهنما كه مى گويد فلان محل ميقات است، محرم شود، مگر اينكه از گفته او اطمينان حاصل كند.
مسأله 259 ـ چنانچه از راهى به مكه برود كه از هيچ يك از ميقاتها عبور نمى كند بايد از محاذات ميقات احرام ببندد. و همان طور كه عبور از ميقات بدون احرام جايز نيست، عبور از محاذات ميقات هم بدون احرام
(97صفحه)
جايز نيست.
مسأله 260 ـ اگر از مسيرى برود كه محاذات دو ميقات قرار گيرد احتياط واجب است از محاذات اولين ميقات محرم شود.
مسأله 261 ـ مراد از محاذات جايى است كه كسى كه به طرف مكه مى رود. ميقات در دست راست يا چپ او واقع شود، به طورى كه اگر از آنجا بگذرد ميقات متمايل به پشت او شود.
مسأله 262 ـ در تشخيص محاذات ميقات هم مثل محل ميقات بايد از روى علم و اطمينان يا شهادت دو نفر عادل عمل كند، و نمى تواند طبق قول يك نفر يا از روى ظن عمل كند.
مسأله 263 ـ كسانى كه با هواپيما به جده مى روند يا در جده كار مى كنند نمى توانند براى عمره تمتع از جده يا حديبيه محرم شوند، بلكه بايد به يكى از مواقيت (مثل جحفه يا مسجد شجره) رفته از آنجا محرم شوند. ولى در عمره مفرده لازم نيست به ميقاتهاى پنجگانه بروند، و مى توانند از ادنى الحل محرم شوند.
(98صفحه)
مسأله 264 ـ اگر احرام را از روى علم و عمد و بدون عذر از ميقات تأخير انداخت اگر نتواند براى احرام به ميقات بازگردد حج او باطل است.
مسأله 265 ـ كسى كه از روى جهل يا فراموشى يا عذر ديگر بدون احرام از ميقات عبور كند، در صورت امكان هر جا كه يادش آمد بايد به ميقات برگشته و از آنجا محرم شود.
مسأله 266 ـ در فرض سابق اگر امكان رجوع به ميقات نباشد. اگر داخل حرم نشده از هر جا يادش آمد محرم شود، هر چند مستحب است تا مى تواند به طرف ميقات برگشته و دورتر از حرم محرم شود.
مسأله 267 ـ در فرض سابق اگر بعد از دخول به حرم يادش آمد و امكان و فرصت برگشت به خارج از حرم را دارد بايد خارج شده از ادنى الحل محرم شود. و احتياط مستحب آن است كه تا مى تواند به طرف ميقات برگردد، و اگر امكان ندارد از داخل حرم محرم شود.
مسأله 268 ـ كسى كه در ميقات لباس احرام و تلبيه را فراموش كرد و تا آخر اعمال عمره و حج متوجه نشد، و
(99صفحه)
در عين حال عمداً مرتكب محرمات احرام شد عمره و حج او صحيح است، و كفارات احرام نيز بر او واجب نيست.
مسأله 269 ـ كسى كه در ميقات محرم مى شود. لازم نيست مستقيماً وارد حرم شود، بلكه مى تواند به جاهاى ديگر برود، مثلا به مدينه برگردد و چند روز در آنجا بماند.
نيت
مسأله 270 ـ نيت يعنى قصد انجام اعمال عمره يا حج. و لازم نيست قصد كند محرمات احرام را انجام ندهد، بلكه اگر قصد انجام محرمات احرام را هم داشته باشد چنانچه محرماتى باشد كه به صحت حج ضرر نزند، اشكالى ندارد.
مسأله 271 ـ لازم نيست نيت را به زبان بگويد يا حتى به قلب خطور دهد، بلكه انگيزه و داعى در انجام عمل مثل ساير عبادات كافى است.
مسأله 272 ـ احرام عمره يا حج همچون ساير اعمال
(100صفحه)
آن از عبادات است، و بايد با نيت خالص براى اطاعت خداى سبحان (قربة الى الله) انجام شود، و اگر با ريا انجام شود موجب بطلان احرام مى شود.
مسأله 273 ـ در نيت احرام بايد خصوصيات عمل معلوم باشد، يعنى مشخص باشد كه مى خواهد عمره مفرده انجام دهد، يا عمره تمتع، يا حج تمتع، يا حج إفراد يا قران، يا حج واجب يا مستحب، و اگر واجب است حجة الاسلام است يا حج نذرى.
مسأله 274 ـ اگر در اثر ندانستن مسأله يا غفلت به جاى عمره تمتع نيت حج تمتع كرد يا برعكس. اگر نظرش اين باشد كه وظيفه خود را انجام دهد و عملى را كه خدا از او مى خواهد بجا آورد، و گمان مى كرد كه نام جزء اول حج است. ظاهراً عمل او صحيح و عمره تمتع محسوب مى شود.
مسأله 275 ـ اگر به هر علتى گمان كند كه حج تمتع مقدم است ـ با عنايت به اينكه حج تمتع چيست، يعنى قصد كند بعد از احرام به عرفات و مشعر برود و بقيه اعمال حج را انجام دهد ـ و نيت حج تمتع كند، احرام او
|
