200 СУАЛ-ҸАВАБ
ТӘРТИБ ЕДӘН: ФӘЈЈАЗ РӘФИГ

Суал 1: Тәглид нәдир?

Ҹаваб: Тәглид мүҹтәһидин ҝөстәришинә әмәл етмәкдир.

Суал 2: Тәглид кимә ваҹибдир?

Ҹаваб: Дини һөкмләрә мүнасибәтдә инсанлар үч гисмә бөлүнүр:

1. Мүҹтәһид (фигһ елминдә иҹтиһад дәрәҹәсинә чатмыш шәхс);

2. Мөһтат (бүтүн һөкмләрдән хәбәрдар олуб, еһтијат јолуну тутан шәхс);

3. Мүҹтәһид вә мөһтат олмајанлар–мүгәллид.

Әҝәр бир шәхс нә мүҹтәһид, нә дә мөһтатдырса, мүҹтәһидә тәглид етмәлидир.

Суал 3: Кимә тәглид едилмәлидир?

Ҹаваб: Доггуз шәртин өдәндији «ҹамеүш-шәраит» мүҹтәһидә тәглид етмәк олар. Бу доггуз шәртлә таныш олаг: 1. Киши; 2. Балиғ (һәдди-бүлуғ); 3. Агил (ағыллы); 4. 12 имамчы шиә; 5. Һалалзадә (гануни никаһдан доғулмуш); 6. Дири; 7. Адил (әдаләтли); 8. Ваҹиб еһтијата әсасән дүнјаја һәрис олмајан; 9. Башга мүҹтәһидләрдән даһа елмли–ә’ләм олан.

Суал 4: Нәдә тәглид едилмәлидир?

Ҹаваб: Ислам дини үсули-дин (инамлар), әхлаг вә фүруи-дин (әмәлләр) бөлмәләриндән ибарәтдир. Әгидә мәсәләләриндә (үсули-дин) тәглид етмәк олмаз. Јалныз әмәли һөкмләрә (фүруи-дин) тәглид едилмәлидир.

Суал 5: Әмәли һөкмләр нечә гисимдир?

Ҹаваб: Һөкмләр беш гисимдир:

1. Ваҹиб–һөкмән јеринә јетирилмәли олан ҝөстәриш. Бу һөкмү тәрк етмәк ҝүнаһдыр. Мәсәлән, һәдди-бүлуға чатдыгда намаз гылмаг ваҹибдир.

2. Мүстәһәб–белә бир һөкмү јеринә јетирмәк бәјәнилмишдир. Ону тәрк етмәк ҝүнаһ сајылмыр. Мәсәлән, салам вермәк мүстәһәбдир, јә’ни бәјәнилмиш бир һөкмдүр.

3. Һарам–һарам һөкмү һәр һансы иши гәти шәкилдә гадаған едир. Һарам иш ҝөрән шәхс үчүн ахирәт әзабы вар. Мәсәлән, јалан данышмаг.

4. Мәкруһ–бир ишин мәкруһ олмасы барәдә һөкм варса, һәмин иши ҝөрмәмәк даһа јахшыдыр. Амма мәкруһ иш ҝөрән адам үчүн ахирәт ҹәзасы јохдур. Мәсәлән, шәкил олан отагда намаз гылмаг мәкруһдур.

5. Мүбаһ–мүбаһ ишин ҝөрүлүб-ҝөрүлмәмәјинин дини бахымдан фәрги јохдур. Мәсәлән, һалал гидаларын гәбулу нә ваҹибдир, нә мүстәһәбдир, нә һарамдыр, нә дә мәкруһ. Бу иш инсанын өз ихтијарындадыр.

Суал 6: Бүлуғ (јеткинлик) һәддинин һансы әламәтләри вар?

Ҹаваб: Јеткинлик һәддинин, һәдди-бүлуғун үч әламәти вар.

1. Ҹинсијјәт үзвүнүн үст һиссәсиндә ҹод түкләрин битмәси; 2. Истәнилән бир һалда ҹинсијјәт үзвүндән сперманын (мәни) хариҹ олмасы. 3. Гәмәри тәгвимлә оғланларын 15, гызларын исә 9 јашынын тамам олмасы.

Суал 7: Ҹамеүш-шәраит мүҹтәһиди һансы јолла танымаг олар?

Ҹаваб: Ҹамеүш-шәраит мүҹтәһиди үч јолла танымаг олар:

1. Инсанын өзүнүн әмин олмасы;

2. Мүҹтәһид вә ә’ләми таныја билән ики әдаләтли алимин тәсдиги. Бир шәртлә ки, башга ики адил алим әввәлкиләрин дедијинә мүхалиф олмасын;

3. Мүҹтәһид вә ә’ләми таныја билән елм әһлинин дедикләриндән әминлик һасил олсун.

Суал 8: Мүҹтәһидин фитвасыны (ҝөстәриш) һансы јолла өјрәнмәк олар?

Ҹаваб: Мүҹтәһидин фитвасыны дөрд јолла өјрәнмәк олар: 1. Мүҹтәһидин өзүндән ешитмәклә; 2. Ики адил шәхсдән ешитмәклә; 3. Доғру данышан вә е’тибарлы бир шәхсдән ешитмәклә; 4. Фитваны е’тибарлы бир рисаләдә ҝөрмәклә.

Суал 9: Дүнјасыны дәјишмиш мүҹтәһидә тәглид етмәк олармы?

Ҹаваб: Илк дәфә тәглидә башлајан шәхс дүнјасыны дәјишмиш мүҹтәһидә тәглид едә билмәз. Мүҹтәһидин бә’зи фитваларына әмәл едән шәхс һәмин мүҹтәһид дүнјасыны дәјишдикдән сонра да ујғун мәсәләләрдә она тәглид едә биләр. Бүтүн мәсәләләрдә бир мүҹтәһидә тәглид едән шәхс һәмин мүҹтәһид дүнјасыны дәјишдикдән сонра она тәглиддә гала биләр.

Суал 10: Һәр һансы бир шәхсин тәглидсиз јеринә јетирдији әмәлләр гәбулдурму?

Ҹаваб: Тәглидсиз јеринә јетирилмиш әмәл о вахт мәгбулдур ки, инсан һәгиги вәзифәсини јеринә јетирдијинә әмин олсун. Тәглидсиз јеринә јетирилмиш әмәл сонрадан тәглид едилән мүҹтәһидин фитваларына ујғун олдугда мәгбулдур. Еһтијата јахын һалда јеринә јетирилмиш әмәлләр дә дүзҝүн сајылыр.

Суал 11: Мүҹтәһидин нечә гисим нәзәри (ҝөстәриши) ола биләр?

Ҹаваб: Мүҹтәһидин дөрд гисим нәзәри ола биләр:

1. Һөкм–Мүҹтәһидин мүәјјән бир ишин ваҹиб вә һарам олдуғуну билдирмәси. Мәсәлән, һөкм верилир ки, сабаһ шәввал ајынын башланғыҹы, “фитр” бајрамы ҝүнүдүр.

2. Фитва–Мүҹтәһидин өз нәзәрини үмуми шәкилдә бәјан етмәси. Мәсәлән, фитва верилир ки, өһдәсиндә ваҹиб (гәза) оруҹ олан шәхсин мүстәһәб оруҹу батилдир.

3. Ваҹиб еһтијат–әввәлиндә вә ја архасынҹа фитва верилмәмиш нәзәр. Мәсәлән, мүҹтәһид «тәсбиһати-әрбәә»нин үч дәфә дејилмәсини ваҹиб еһтијат сајыр. Мүгәллид бу ҝөстәришә әмәл етмәлидир.

4. Мүстәһәб еһтијат–әввәлиндә вә ја архасынҹа фитва верилмиш нәзәр. Мәсәлән, мүҹтәһид фитва верир ки, мурдарланмыш габ күрр суда јујулса пак олар. Амма сонра һәмин габын үч дәфә јујулмасыны мүстәһәб еһтијат сајыр.

Суал 12: Су нечә гисим олур?

Ҹаваб: Су ики гисим олур: мүзаф су вә мүтләг су. Гарпыз сују, ҝүлаб кими гатышыг сулара мүзаф су дејилир.

Мүтләг су исә беш нөвдүр: 1. Күрр су (ени, узуну вә һүндүрлүјү үч гарыш јарым һәҹминдә су, тәхминән 386 кг); 2. Јағыш сују; 3. Гују сују; 4. Гәлил су (күрр судан аз су); 5. Ахар су.

Суал 13: Мүзаф сујун һансы хүсусијјәтләри вар?

Ҹаваб: Мүзаф су мурдары пак етмир, бу су илә алынан дәстәмаз вә верилән гүсл батилдир. Мүзаф суја бир зәррә мурдар дүшсә, су мурдар олар.

Суал 14: Күрр су мурдарлана биләрми?

Ҹаваб: Әҝәр күрр суја сидик вә ја ган кими мурдар шејләр тохунса ији, рәнҝи, дады дәјишмәдији тәгдирдә, бу су пакдыр.

Суал 15: Әҝәр инсан сујун күрр, јохса гәлил олдуғуна әмин ола билмәсә, онун вәзифәси нәдир?

Ҹаваб: Әввәлҹә күрр һәддиндә олмуш сујун һазырда күрр олуб-олмадығы шүбһә доғурса, ону күрр һесаб етмәк лазымдыр. Әввәлҹә күрр олмамыш сујун һазырда күрр олуб-олмадығы шүбһә доғурса, ону күрр һесаб етмәк олмаз. Су о заман күрр һесаб олуна биләр ки, ја инсан өзү буна әмин олсун, ја да сујун күрр олдуғуну ики әдаләтли шәхс тәсдиг етсин.

Суал 16: Аз сујун һансы хүсусијјәтләри вар?

Ҹаваб: Аз су (гәлил) мурдар шејә тохундугда мурдар олур вә ја мурдар шеј аз суја тохундугда ону мурдарлајыр.

Суал 17: Һансы һалларда нәҹис (ғаит) хариҹ олан үзв јалныз су илә пак олур?

Ҹаваб: Үч һалда нәҹисин мәхрәҹини су илә јумаг ваҹибдир:

1. Нәҹислә бирликдә диҝәр мурдар шеј (мәс. ган) ҝәлдикдә;

2. Хариҹдән нәҹисин мәхрәҹинә башга мурдар шеј (мәс. сидик) әлавә олдугда;

3. Нәҹисин мәхрәҹи ади һәддән чох булашдыгда.

Суал 18: Идрардан (сидик) сонра тәнасүл үзвү неҹә пак едилир?

Ҹаваб: Тәнасүл үзвү јалныз су илә пак олур. Сидик тәмизләндикдән сонра мәхрәҹи бир дәфә јумаг кифајәтдир. Амма мәсанәдән гејри-тәбии идрар едәнләр вә гадынлар ваҹиб еһтијата әсасән, ики дәфә јумалыдырлар.

Суал 19: Нәҹисин мәхрәҹи неҹә пак едилир?

Ҹаваб: Нәҹисин мәхрәҹини үч јолла пак етмәк олар: 1. Су илә; су илә јудугда нәҹис зәррәләри галмамалыдыр, амма рәнҝ вә иј галса, ејби јохдур. Биринҹи дәфә јудугда нәҹис зәррәләри галмазса, икинҹи дәфә јумаг лазым дејил.

2. Даш вә кәрпиҹ кими шејләрлә; даш вә кәрпиҹ кими шејләрлә мәхрәҹин там тәмизләнмәси шүбһә јаратса да (мәһәлле-тәәммүл), бу һалда намаз гылмаг олар. Бу сајаг тәмизләнмиш үзвә бир шеј тохунса мурдарланмаз.

3. Парча илә; парча васитәси илә нәҹис бир дәфә тәмизләнсә, кифајәтдир.

Амма сүмүк, пејин, еләҹә дә, үзәриндә Аллаһын ады јазылмыш (еһтирамы ваҹиб олан) шејләрлә мәхрәҹ тәмизләнәрсә, онун пак олмасы шүбһәлидир (мәһәлле-тәәммүл) вә ваҹиб еһтијата әсасән бу һалда намаз гылмаг олмаз.

Суал 20: Истибра нәдир?

Ҹаваб: Истибра (сидик каналында галан сидијин тәмизләнмәси) мүстәһәб бир әмәлдир. Кишиләр идрардан сонра (ғаитин мәхрәҹи мурдар оларса, әввәлҹә ону пакламаг шәртилә) әввәл үч дәфә сол әлин орта бармағыны ғаитин мәхрәҹиндән аләтин көкүнәдәк, сонра үч дәфә дә баш бармағы аләтин үстүнә, ишарә бармағы исә аләтин алтына гојуб, хәтнә (сүннәт) јеринәдәк чәкир. Даһа сонра үзвүн башыны үч дәфә сыхыб јујур.

Суал 21: Сидик мәхрәҹиндән һансы мајеләр ҝәлә биләр?

Ҹаваб: Сидик мәхрәҹиндән беш нөв маје ҝәлә биләр:

1. Сидик.

2. Мәни (сперма). Әҝәр инсандан мәни хариҹ олса, гүсл етмәлидир. Мүстәһәбдир ки, гүслдән габаг идрар етсин.

3. Мәзи–мазаглашмадан сонра ҝәлән бу маје пакдыр.

4. Вәзи–бу мајә бә’зән мәнидән сонра ҝәлир. Әҝәр она сидик гарышмаса пакдыр.

5. Вәди–бә’зән сидикдән сонра ҝәлән маједир. Әҝәр сидијә гарышмаса пакдыр. Истибра етмиш шәхс белә бир маје ҝөрдүкдә шәкк етсә ки, бу сидикдир, јохса башга маје, ону пак һесаб етмәлидир.

Суал 22: Истибрадан сонра инсандан елә бир маје ҝәлсә ки, бу мајенин сидик вә ја мәни олмасы билинмәсә, о нә етмәлидир?

Ҹаваб: Әҝәр белә бир рүтубәт дәстәмаз алдыгдан сонра ҝөрүнсә, еһтијата ҝөрә гүсл вермәк ваҹибдир. Әҝәр дәстәмаз алмамыш белә бир рүтубәт ҝөрүнсә, дәстәмаз алмаг кифајәтдир.

Әҝәр истибра етмәмиш бир шәхс дәстәмаз алмамышдан габаг белә бир рүтубәт ҝөрсә, тәкҹә дәстәмаз алса кифајәтдир.

Суал 23: Ислам шәриәтиндә нечә шеј мурдар сајылыр?

Ҹаваб: Ислам шәриәтиндә он бир шеј мурдар сајылыр: сидик, нәҹис, мәни, атыҹы ганы олан һејванын өлүсү, ган, ит, донуз, кафир, спиртли ички (шәраб), пивә, нәҹис јемиш дәвәнин тәри.

Суал 24: Һансы ҹанлыларын сидији вә нәҹиси мурдардыр?

Ҹаваб: Инсанын вә әти һарам олан атыҹы ганлы һејванларын нәҹиси вә сидији мурдардыр. Амма әти олмајан милчәк кими кичик һәшәратларын нәҹиси пакдыр. Әти һарам олан гушларын нәҹиси дә мурдардыр.

Суал 25: Гејри-мүсәлман өлкәләрдә истеһсал олунмуш әтријјат мәһсуллары пакдырмы?

Ҹаваб: Хариҹдән ҝәтирилмиш әтријјат мәһсулларынын мурдар олдуғу мә’лум дејилсә, онлар пак һесаб олунур.

Суал 26: Хариҹдә истеһсал олунмуш маје дәрман препаратлары пакдырмы?

Ҹаваб: Мурдар олдуғу мә’лум дејилсә, пакдыр.

Суал 27: Һансы ҹанлыларын ганы мурдардыр?

Ҹаваб: Атыҹы ганы олан бүтүн ҹанлыларын ганы мурдардыр. Әти һалал олан һејван шәр’и гајдада кәсилдикдән сонра бәдәниндәки ган, кәсилмиш дамарлардан кифајәт гәдәр ахарса, галан ган пакдыр. Јумуртанын ичиндәки ган мурдар дејил.

Суал 28: Әҝәр тојуг јумуртасында ган варса, ону јемәк олармы?

Ҹаваб: Јумуртадакы ган онун сарысы илә гатышдырылдыгда итиб ҝедәрсә, һәмин јумуртаны јемәк олар.

Суал 29: Кафир кимдир?

Ҹаваб: Аллаһы инкар едән, Она шәрик гошан, һәзрәт Мәһәммәдин (с) пејғәмбәрлијинә инанмајан, намаз вә оруҹ кими зәрури дини һөкмләри инкар едән кәс кафирдир.

Суал 30: Он ики имамы гәбул етмәјән кәс мүсәлмандырмы?

Ҹаваб: Әҝәр бир мүсәлман он ики имамдан биринә гаршы дүшмән мүнасибәтдә оларса, о мурдар сајылыр.

Суал 31: Шәраб мурдардырмы?

Ҹаваб: Шәраб вә инсаны мәст едән бүтүн мајеләр мурдардыр.

Суал 32: Боја ишләриндә истифадә олунан спиртли мајеләр мурдардырмы?

Ҹаваб: Әҝәр инсан һәмин мајеләрин мәстедиҹи шејләрдән дүзәлдијини билмирсә пакдыр.

Суал 33: Гајнадылмыш, бухар дәјмиш хурма, кишмиш һалалдырмы?

Ҹаваб: Һалалдыр, амма мүстәһәб еһтијата ҝөрә чәкинмәк лазымдыр.

Суал 34: Бир шејин мурдар олмасы неҹә сүбута јетир?

Ҹаваб: Һәр һансы бир шејин мурдар олмасы үч јолла сүбута јетир:

1. Инсан өзү бир шејин мурдар олдуғуна әмин олмалыдыр.

Әҝәр ресторанда вә ја һансы башга бир јердә бир шејин мурдар олмасына шүбһә варса, бу шүбһәјә е’тина олунмамалыдыр;

2. Бир шејин саһиби һәмин шејин мурдар олдуғуну дедикдә;

3. Ики адил киши бир шејин мурдар олдуғуну дедикдә. Бир адил шәхс мүәјјән шејин мурдарлығыны билдирдикдә ваҹиб еһтијата әсасән чәкинмәк лазымдыр.

Суал 35: Әҝәр габдакы мајејә ган дамса, үст һиссәдән бир гәдәр бошалдылса, галан һиссә пак сајылармы?

Ҹаваб: Мајенин бир нөгтәси мурдар олдугда бүтүн маје мурдар сајылыр.

Суал 36: Гонағын бәдәни вә палтары евдәки мурдар бир шејә тохунса, нә етмәк лазымдыр?

Ҹаваб: Гонағын бәдәни вә ја палтары евдәки мурдар бир шејә тохунса, ону билдирмәк лазым дејил.

Суал 37: Кимјәви тәмизләмә мәнтәгәләринә мурдарланмыш палтарлар да верилә биләр. Бүтүн палтарларын бир машында јујулдуғуну нәзәрә алсаг, мәнтәгәдә тәмизләнмиш палтары пак һесаб етмәк олармы?

Ҹаваб: Мәнтәгәдә јујулан вә тәмизләнән палтарлар пакдыр.

Суал 38: Ислам шәриәтиндә нечә пакедиҹи вар?

Ҹаваб: Ислам шәриәтиндә он пак едиҹи вар: су, торпаг, ҝүнәш, истиһалә (мурдар шејин ҹинсинин дәјишмәси илә пака чыхмасы), интигал (ганын атыҹы ганлы бәдәндән диҝәр бәдәнә кечмәси), Ислам дини, тәбәијјәт (бир мурдарын пака чыхмасы илә башга мурдарын пака чыхмасы), мурдарын әслинин арадан ҝетмәси, мурдар јемиш һејванын истибрасы, мүсәлман гејб олдугда она аид мурдар шејин пак едилмәси еһтималы.

Суал 39: Бүтүн сулар пак едиҹи сајылырмы?

Ҹаваб: Су дөрд шәртлә мурдары пак едир:

1. Мүтләг, халис олсун;

2. Пак олсун;

3. Мурдар шеји јудугда су булашмасын, мурдар васитәси илә сујун рәнҝи, ији дады дәјишмәсин;

4. Мурдар шеји суја чәкдикдән сонра суда мурдарын ејни, әсли галмасын.

Суал 40: Мурдар әл јујулмуш сабун пакдырмы?

Ҹаваб: Мурдар әл јујулмуш сабун күрр суја батырылдыгда вә ја ахар суја чәкилдикдә пак олур. Бир шәртлә ки, онун дахили мурдарланмамыш галсын.

Суал: 41: Мурдарланмыш дүјүнү вә ја әти неҹә пака чыхармаг олар?

Ҹаваб: Мурдарланмыш дүјүнү вә ја әти бир габа гојуб, һәмин габы үч дәфә су илә долдуруб бошалтсаныз, габдакы дүјү вә ја әт пак олар.

Суал 42: Һансы мурдар шејләри бир дәфә суја чәкмәк кифајәт едәр?

Ҹаваб: Мурдар шејдән мурдарын ејни, әсли тәмизләндикдән сонра ону күрр вә ја ахар суда бир дәфә суја чәкмәк кифајәтдир. Башга јемәк јемәјән сүдәмәр көрпәнин сидији дә бир дәфә суја чәкилмәклә пак олур. Бир шәртлә ки, көрпә донуз сүдү ичмәмиш олсун. Сидиклә мурдарланмыш палтардан савајы шејләрин гәлил су илә ики дәфә суја чәкмәк лазымдыр. Сидиклә мурдарланмыш шеј сидик тәмизләндикдән сонра ики дәфә суја чәкилсә, еһтијата әмәл едилмиш олар. Шәрабла мурдарланмыш габы гәлил су илә үч дәфә суја чәкмәк лазымдыр. Једди дәфә суја чәкилсә, даһа јахшыдыр. Донузун маје ичдији габ исә једди дәфә суја чәкилмәлидир.

Суал 43: Ајаггабынын мурдарланмыш алтыны неҹә тәмизләмәк олар?

Ҹаваб: Ајаггабынын мурдарланмыш алтыны тәмизләмәк үчүн он беш аддым јол ҝетмәк кифајәтдир. Бир шәртлә ки, торпаг пак, гуру олсун.

Суал 44: Ҝүнәш һансы шејләри пака чыхарыр?

Ҹаваб: Ҝүнәш васитәси илә алты шеј пака чыхыр: торпаг, бина, тикилидә истифадә олунмуш гапы-пәнҹәрә, дивара чалынмыш вә бинадан сајылан мых, мурдар һәсир, ағаҹ вә отлар.

 

Суал 45: Ағҹаганадын ганы пакдырмы?

Ҹаваб: Әҝәр бир шәхс ағҹаганады өз бәдәниндә өлдүрсә вә ондан чыхан ганын өз ганы олдуғуну билмәсә, ган пакдыр. Амма ағҹаганадын санҹмасы илә онун өлдүрүлмәси арасындакы фасилә аз олса вә дүшүнүлсә ки, бу елә инсанын өз ганыдыр бу ган мурдардыр.

Суал 46: Ислам дини һансы әсасла пакедиҹи сајылыр?

Ҹаваб: Ислам шәриәтиндә кафир мурдар сајылыр. Әҝәр о шәһадәт кәлмәләрини дејиб, мүсәлман оларса, пака чыхар.

Суал 47: Тәбәијјәт нә демәкдир?

Ҹаваб:Тәбәијјәт пакедиҹиләрдән биридир. Мәсәлән, шәраб сиркәјә дөндүкдә пак олур. Бу вахт онун габы да пака чыхыр. Шәрабын пака чыхмасы илә онун габынын да пака чыхмасы тәбәијјәт адланыр.

Суал 48: Мурдар јемиш һејванын истибрасы нә демәкдир?

Ҹаваб: Инсан нәҹиси јемәјә адәт етмиш һејванын сидији вә нәҹиси мурдардыр. Онларын пака чыхарылмасы үсулу истибра адланыр. Һејванларын истибрасы одур ки, онлар бир мүддәт сахланыб, јалныз пак гидаларла јемләнсинләр. Нәҹис јемиш дәвәни гырх ҝүн инәји ијирми ҝүн гојуну он ҝүн, өрдәји беш ҝүн, ев тојуғуну үч ҝүн истибра мәгсәди илә сахламаг лазымдыр.

Суал 49: Дәстәмаз неҹә алыныр?

Ҹаваб: Әввәлҹә, алынын түк битдији јердән чәнәнин ашағысынадәк үз јујулур. Үз баш бармагла орта бармаг мигдарында јујулмалыдыр. Үздән сонра әввәлҹә сағ, сонра сол әл дирсәкдән бармагларын уҹунадәк јујулур. Һәр ики әл јујулдугдан сонра әлин тәри илә баша мәсһ чәкилир. Мәсһин сағ әллә, јухарыдан ашағыја чәкилмәси ваҹиб дејил. Даһа сонра әлдә галмыш дәстәмаз тәри илә ајаг бармагларынын башындан ајағын үзүнүн дикәлән јеринәдәк мәсһ чәкилир.

Суал 50: Дәстәмазын дүзҝүн сајылмасы үчүн һансы шәртләр вар?

Ҹаваб: Дәстәмазын дүзҝүн сајылмасы үчүн он үч шәрт вар.

1. Дәстәмаз сују пак олмалыдыр;

2. Дәстәмаз сују мүтләг саф олмалыдыр;

3. Дәстәмаз сују мүбаһ, һалал олмалыдыр;

4. Дәстәмаз сујунун габы һалал олмалыдыр;

5. Дәстәмаз сујунун габы гызыл вә ҝүмүш олмамалыдыр;

6. Дәстәмаз заманы дәстәмаз үзвләри вә мәсһ јери пак олмалыдыр;

7. Дәстәмаз вә намаз үчү н кифајәт гәдәр вахт олмалыдыр;

8. Дәстәмаз Аллаһын разылығы, она јахынлыг мәгсәди илә алынмалыдыр;

9. Дәстәмаз тәртиби гајдада, ардыҹыл алынмалыдыр;

10. Дәстәмаздакы әмәлләр ард-арда јеринә јетирилмәлидир;

11. Инсана башга бири дәтәмаз ала билмәз;

12. Дәстәмаз алан шәхсә су зәрәрли олмамалыдыр;

13. Дәстәмаз үзвләриндә сујун гаршысыны алан манеә олмамалыдыр.

Суал 51: Инсан дәстәмаз алыб-алмадығы барәдә шәкк едирсә, вәзифәси нәдир?

Ҹаваб: Әҝәр намаз ҝедишиндә белә бир шәкк олса, намаз батилдир. Әҝәр намазыны битирдикдән сонра инсан шәкк етсә ки, дәстәмаз алыб јохса јох, онун намазы дүзҝүндүр. Әҝәр белә бир шәкк намаздан габаг баш версә, дәстәмаз алмаг ваҹибдир.

Суал 52: Дәстәмаз нә үчүндүр?

Ҹаваб: Алты һалда дәстәмаз алмаг ваҹибдир:

1. Мејит намазындан савајы бүтүн намазлар үчүн;

2. Јаддан чыхмыш сәҹдә вә тәшәһһүдү јеринә јетирмәк үчүн (әҝәр дәстәмаз позулмушса);

3. Кә’бә евинин ваҹиб тәвафы үчүн;

4. Әҝәр дәстәмаз алмаг нәзир, әһд едилмишсә;

5. Бир шәхс Гур’ана тохунмағы нәзир едәркән;

6. Мурдарланмыш Гур’ан вәрәгини суја чәкмәк үчүн дәстәмаз алынмалыдыр. Амма дәстәмаза мәшғуллуг Гур’ана һөрмәтсизлик сајыларса (вахт чох ҝедәрсә), Гур’аны суја чәкмәк үчүн дәстәмаз алмаг лазым дејил.

Суал 53: Гур’ан јазыларына тохунмаг олармы?

Ҹаваб: Дәстәмазсыз һалда Гур’ан јазыларына тохунмаг һарамдыр. Амма тәрҹүмә олунмуш Гур’анларын јазысына тохунмаг олар.

Суал 54: Дәстәмазы нәләр батил едир?

Ҹаваб: Једди шеј дәстәмазы батил едир: Сидик, нәҹис, нәҹис мәхрәҹиндән хариҹ олан јел, һәм ҝөзүн ҝөрмәмәји, һәм дә гулағын ешитмәмәји ил мүшајиәт олунан јуху, ағылы башдан алан шејләр, гадынларда истиһазә, ҹәнабәт кими гүсл тәләб едән ишләр.

Суал 55: Ади вахтда алынмыш дәстәмазла намаз гылмаг олармы?

Ҹаваб: Намазын вахтындан әввәл тәһарәт мәгсәди илә дәстәмаз алмаг олар вә бу дәстәмазла намаз гылмаг мүмкүндүр.

Суал 56: Дәстәмаз үзвләриндә јара варса нә етмәли?

Ҹаваб: Әҝәр јараја сујун зәрәри јохдурса, ади гајдада дәстәмаз алыныр. Јох әҝәр сујун јараја зәрәри варса јаранын әтрафы јујулур вә онун үзәринә пак бир парча гојулур, тәр әл илә мәсһ чәкилир. Әҝәр јара мәсһ јерләриндәдирсә, мәсһ јеринин үзәринә пак парча гојулур вә мәсһ чәкилир. Ваҹиб еһтијата әсасән тәјәммүм дә едилир. Јох әҝәр јаранын үзәринә парча гојмаг да мүмкүн дејилсә, дәстәмаз әвәзинә тәјәммүм едилир. Јахшы олар ки, мәсһсиз бир дәстәмаз да алынсын (Ујғун сурәтдә алынан дәстәмаз ҹәбирә дәстәмаз адланыр).

Әҝәр јара бағлыдырса, ону ачмаг мүмкүн олдугда јара ачылыр вә дәстәмаз алыныр. Јараны ачмаг мүмкүн дејилсә вә онун сарғысы мурдардырса, јараја тоз, су тохунмасы зәрәрли олдугда онун әтрафы јујулур, мурдар сарғынын үзәринә пак парча гојулур, мәсһ чәкилир.

Суал 57: Әҝәр тәјәммүм јериндә јара варса, нә етмәли?

Ҹаваб: Вәзифәси тәјәммүм олан шәхсин тәјәммүм үзвләриндә јара варса, ҹәбирә дәстәмазда олдуғу кими һәрәкәт етмәлидир.

Суал 58: Һансы һалларда гүсл вермәк ваҹибдир?

Ҹаваб: Једди һалда гүсл вермәк ваҹибдир: 1. Инсан ҹинси јахынлыг вә ја мәни хариҹ олмасы васитәси илә ҹүнуб олдугда ҹәнабәт гүслү; 2. Гадынлар үчүн һејз гүслү; 3. Гадынлар үчүн нифас гүслү; 4. Гадынлар үчүн истиһазә гүслү; 5. Мејитә тохунма гүслү; 6. Мејит гүслү;. 7. Нәзир, анд васитәси илә ваҹиб олан гүсл.

Суал 59: Гүсл һансы гајдада верилир?

Ҹаваб: Гүсл ики нөвдүр. Тәртиби гүсл вә иртимаси гүсл. Тәртиби гүслдә гүсл вермәк нијјәти илә әввәлҹә баш вә бојун, сонра бәдәнин сағ тәрәфи, даһа сонра сол тәрәфи јујулур. Бу ардыҹыллыгла верилмәјән гүсл батилдир.

Иртимаси гүсл верән инсан гүсл вермәк нијјәти илә тәдриҹән суја батыр. Бүтүн бәдән суја батдыгдан сонра гүсл дүзҝүн сајылыр.

Суал 60: Гүсл вермиш шәхс намаз үчүн дәстәмаз алмалыдырмы?

Ҹаваб: Јалныз ҹәнабәт гүслүндән сонра намаз үчүн дәстәмаз алмаг лазым дејил.

Суал 61: Ҹүнуб шәхсә нәләр һарамдыр?

Ҹаваб: Ҹүнуб шәхсә беш шеј һарамдыр:

1. Бәдәнин Гур’ан јазысына, еләҹә дә, Аллаһ адына тохунмасы. Ваҹиб еһтијата әсасән, пејғәмбәрләрин вә имамларын да адына тохунмаг олмаз;

2. Мәсҹидүл-һәрама вә пејғәмбәр мәсҹидинә дахил олмаг;

3. Мәсҹиддә дајанмаг (јаддан чыхмыш бир шеј үчүн мәсҹидин бир гапысындан дахил олуб, о бириндән чыхмаг олар). Ваҹиб еһтијата әсасән, имамларын бариҝаһында да дајанмаг олмаз;

4. Мәсҹидә бир шеј гојмаг;

5. Ваҹиб сәҹдәси олан Гур’ан сурәләрини охумаг.

Суал 62: Инсан гүсл вериб-вермәдијинә шәкк етсә, вәзифәси нәдир? Әҝәр шәкк етсә ки, гүслү дүз вериб, јохса јох вәзифәси нәдир?

Ҹаваб: Инсан шәкк етсә ки, гүсл вериб јохса јох, гүсл вермәлидир. Әҝәр шәкк етсә ки, гүслү дүзҝүн вериб, јохса јох, тәкрар гүслә еһтијаҹ јохдур.

Суал 63: Гүсл вермәк вә дәстәмаз алмаг мүмкүн олмадыгда тәјәммүм һансы гајдада јеринә јетирилир?

Ҹаваб: Вәзифәси тәјәммүм етмәк олан шәхс гүсл вә ја дәстәмаз әвәзи тәјәммүм етдијини нәзәрдә тутараг тәјәммүм етдији шејә (торпаг, гум, даш вә с.) әлләринин ичини гоша шәкилдә вурмалыдыр. Сонра һәр ики әлләринин ичини бүтөв алына түк битән ендә чәкмәлидир. Сонда сол әлин ичи сағ әлин үстүнә, сағ әлин ичи сол әлин үстүнә чәкилир.

Суал 64: Һансы һалларда дәстәмаз вә гүсл әвәзинә тәјәммүм етмәк олар?

Ҹаваб: Једди һалда дәстәмаз вә гүсл әвәзинә тәјәммүм етмәк олар:

1. Әҝәр дәстәмаз вә ја гүсл үчүн су әлдә етмәк мүмкүн дејилсә;

2. Гоҹалыг, оғру вә јыртыҹыдан горху, су чәкмәк үчүн габын олмамағы сәбәбләриндән тәјәммүм етмәк олар. Су әлдә етмәк инсан үчүн мәшәггәтә сәбәб олдугда да тәјәммүмә иҹазә верилир;

3. Су васитәси илә хәстәләнмә, ҹана зәрәр тәһлүкәси олдугда;

4. Сујун дәстәмаз вә ја гүсл үчүн ишләдиләҹәји тәгдирдә аилә-өвладын вә јахын адамларын сусуз галаҹағы вә сусузлугдан өләҹәји еһтимал едилдикдә. Еләҹә дә, адәтән, јемәк үчүн башы кәсилмәјән ат вә гатыр кими һејванларын сусуз галаҹағы еһтимал олундугда;

5. Әҝәр су јалныз палтарын вә бәдәнин мурдарлығыны тәмизләмәјә чатарса, әввәлҹә палтары вә бәдәни пака чыхармаг лазымдыр;

6. Истифадә үчүн һалал габ олмадыгда;

7. Дәстәмаз вә ја гүсл вериләҹәји тәгдирдә намаз вахтынын өтүб кечәҹәји еһтимал едилдикдә.

Суал 65: Ҹан верән инсан (мөһтәзир) һансы шәкилдә јерләшдирилмәлидир?

Ҹаваб: Ҹан верән мүсәлман архасы үстә, ајагларынын алты гибләјә доғру узадылмалыдыр.

Суал 66: Мејитә һансы шәкилдә гүсл верилмәлидир?

Ҹаваб: Он ики имамчы шиәнин мејит гүслү, кәфәнләнмәси, мејит намазы вә дәфни һамыја ваҹибдир. Мејитә үч гүсл верилир:

1. Сидр гатылмыш су илә;

2. Кафур гатылмыш су илә;

3. Халис, саф су илә.

Мејит гүслү ҹәнабәт гүслү тәртибиндә верилир.

Суал 67: Мејитә тохунма гүслү нә вахт ваҹиб олур?

Ҹаваб: Мејит гүслү верилмәмиш, еләҹә дә, бәдәни сојумуш мејитә тохунан кәс мејитә тохунма гүслү вермәлидир. Бәдәни сојумамыш мејитә тохунан кәсин гүсл вермәси ваҹиб дејил.

Суал 68: Мејит намазы һансы гајдада гылыныр?

Ҹаваб: Мејит намазы гылмаг үчүн дәстәмаз вә гүсл шәрт дејил. Бәдән вә либас пак олмаја да биләр. Мејит үчүн намаз гылмаг истәјән шәхс үзү гибләјә дајанмалы вә мејит онун гаршысында башы сағ, ајаглары сол тәрәф истигамәтиндә узадылмалыдыр. Мејит намазында беш тәкбир вар. Мејитә намаз гылан шәхс ајаг үстә дурмуш вәзијјәтдә бу тәкбири десә кифајәтдир: . Мејјит намазынын беш тәкбири вардыр вә әҝәр онлар ашағыдакы тәртиблә дејилсә, кифајәтдир. Нијјәтдән вә биринҹи тәкбирдән сонра десин:

اَشهَدُ اَن لاَاِلَهَ اِلاَّالله وَاَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ

“Әшһәду әнла илаһә илләллаһ вә әннә Муһәммәдән Рәсулуллаһ.” Икинҹи тәкбирдән сонра десин:

أَلّلهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَاَلِ مُحَمَّدٍ

“Аллаһуммә сәлли әла Муһәммәдин вә али-Муһәммәд.” Үчүнҹү тәкбирдән сонра десин:

أَلّلهُمَّ اغفِرللمؤمِنِينَ وَالمؤمِنَاتِ

“Аллаһуммәғфир лил-му’мининә вәл-му’минат.” Дөрдүнҹү тәкбирдән сонра әҝәр мејјит кишидирсә, десин:

أَلّلهُمَّ اغفِر لِهَذَا المَيِّتِ

“Аллаһуммәғфир ли һазәл-мәјјит”; әҝәр гадын оларса, десин:

أَلّلهُمَّ اغفِر لِهَذهِ المَيِّتِ

“Аллаһуммәғфир ли һазиһил-мәјјит” вә сонра 5-ҹи тәкбири десин.

Даһа јахшы олар ки, биринҹи тәкбирдән сонра бу дуаны охусун:

أَشهَدُ اَن لاَاِلهَ إِلاَاللهُ وَحدَهُ لاَشَرِيكَ لَهُ إِلهَا واَحِدًا اَحَدًا صَمَدًا فَردًا قَيُّومًا داَئِمًا اَبَدًا لَم يَتًجِذ صَاحِبَةً وَلاَ وَلَدًا وَاَشهَدُ اَنً مُحَمَّدًا عَبدُهُ وَرَسُولُهُ اَرسَلهُ بِالهُدى وَدِينِ الحَقِ لِيُظهِرَهُ عَلَى الدِينِ كُلّهِ وَلَو كَرِهَ المُشرِكُونَ بَشِيرًا وَنَذِيرًا بَينَ يَدَىِ السَاعِةِ

Икинҹи тәкбирдән сонра бу дуаны охусун:

أَلّلهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَبَارِك عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارحَم مُحَمَّدًا وَآلَ مُحَمَّداً كََاَفضَلِ مَاصَلَّيتَ وَبَارَكتَ وَتَرَحَّمتَ عَلَى اِبراهِيمَ وَآلِ اِبراهِيمَ اِنَّكَ حَمِيدً مَجِيدً وَصَلَّ عَلَى جَمٍيعِ الاَنبِيَاءِ وَ مُرسَلِينَ

Үчүнҹү тәкбирдән сонра бу дуаны охусун:

أَلّلهُمَّ اغفِر لِلمؤمِنِينَ وَالمُؤمِنَاتِ وَالمُسلِمِينَ وَالمُسلِمَاتِ اَالاَحيَاءِ مِنْهُم وَالاَمواَتِ تَابِع بَينَنَا وَبَينَهُم بِاالخَيرَاتِ اِنَّكَ عَلَى كُلَّ شَىءٍ قَدِيرً

Дөрдүнҹү тәкбирдән сонра мејјит кишидирсә, бу дуаны охусун:

أَلّلهُمَّ اِنَّ هَذا المُسَجّىَ قُداًمَنَا عَبدُكَ وَابنُ عَبدِكَ وَابنُ اَمَتِكَ نَزَلَ بِكَ وَاَنتَ خَيرُ مَنزُوُلِ بِهِ أَلّلهُمَّ اِنَّكَ قَبَضتَ روُحَهُ اِلَيكَ وَقَد اِحتاجَ اِلَى رَحمَتِكَ وَاَنتَ غَنىٌ عَن عَذَابِهِ أَلّلهُمَّ اِتًا لاَنَعلَمُ مِنهُ اِلاَ خَيرَا وَاَنتَ اَعلَمُ بِهِ مَنًا أَلّلهُمَّ اِن كَانَ مُحسِنًا فَزِد فِى اِحسَانِهِ وَ اِن كَانَ مُسِيئًا فَتَجَاوَز عَنهُ وَاَغفِرلَنَا وَلَهُ أَلّلهُمَّ اجعَلهُ عِندَكَ فِى اَعلَى العِلًيِّيِنَ وَخُلُف عَلَى اَهلِهِ فِى الغَابِرِينَ وَارحَمهُ بِرَحمَتِكَ يَااَرحَمَ الرَّاحِمينَ

Дөрдүнҹү тәкбирдән сонра мејјит гадындырса, бу дуаны охусун:

أَلّلهُمَّ اِنَّ هَذِهِ المُسَجَّاتَ قُدَامَنَا اَمَتُكَ وَاَبنَتُ عَبدِكَ وَابنَتُ اَمَتِكَ نَزَلَت بِكَ وَاَنتَ خَيرُ مَنزُولِ بِهِ أَلّلهُمَّ اِنَّا لاَنَعلَمُ مِنهَا الاَّ خَيرَا وَانتَ اَعلَمُ بِهَا مِنًا أَلّلهُمَّ اِن كَانَت مُحسِنَةً فَزِد فِى اِحسَانِهَا وَاِن كَانَت مُسِيتُةً فَتَجَاوَز عَنهَا وَاغفِرلَهَا أَلّلهُمَّ اجعَلهَا عِندَكَ فِى اعلىَ عَلِّييِّن وَاخلُف عَلَى اَهلِهَا فِى الغابِرِنَ وَارحَمهَا بِرَحمَتِكَ يَا اَرحَمَ لرَّاحِمِنَ

Сонра бешинҹи тәкбири десин.

Суал 69: Нечә ваҹиб намаз вар?

Ҹаваб: Һәр бир мүсәлмана алты намаз ваҹибдир: он једди рәкәт ҝүндәлик јөвмијјә намазы, ајәт намазы, мејит намазы, бөјүк оғул үчүн дүнјасыны дәјишмиш атанын гәза намазы, иҹарә, нәзир, анд вә әһд васитәси илә ваҹиб олан намазлар.

Суал 70: Ҝүндәлик јөвмијјә намазлары һансылардыр?

Ҹаваб: Ики рәкәт сүбһ намазы, дөрд рәкәт зөһр (ҝүнорта) намазы, дөрд рәкәт әср (икинди) намазы, үч рәкәт мәғриб (шам) намазы, дөрд рәкәт иша (хифтән) намазы.

Суал 71: Намазы үзү гибләјә гылмаг ваҹибдирми?

Ҹаваб: Намаз үзүгибләјә гылынмалыдыр. Намаз гылмаг истәјән шәхс гибләни тә’јин етмәк үчүн чалышмалыдыр. Һисси нишанәләрә әсасән гибләнин истигамәтини билдирән ики агил шәхсин дедијинә әмәл етмәк олар. Елми гајдаја әсасән, гибләни ҝөстәрән инсанын дедикләринә дә е’тибар етмәк олар. Гибләни дејилән гајдада ҝөстәрәнләр олмадыгда мәсҹид меһрабларына, мүсәлман гәбирләринә әсасән гибләни тә’јин етмәк лазымдыр. Һеч вәҹһлә гиблә тә’јин олунмадыгда вә намазын вахты дар олдугда үзү дөрд тәрәфә тутараг дөрд намаз гылмаг лазымдыр. Әҝәр ики тәрәфдә гибләнин ола биләҹәји еһтимал едилирсә, һәмин ики тәрәфә доғру намаз гылмаг лазымдыр.

Суал 72: Јол ҝедә-ҝедә намаз гылмаг олармы?

Ҹаваб: Мүстәһәб намазлары јол ҝедә-ҝедә, сүвари һалда гылмаг олар. Бу ики һалда мүстәһәб намаз гыларкән үзү гибләјә дајанмаг лазым дејил.

Суал 73: Һансы либасда намаз гылмаг олар?

Ҹаваб: Намаз гылынан либас пак вә һалал олмалыдыр. Бу либас өлү вә әти һарам һејванын әзаларындан һазырланмамалыдыр. Намаз гылан кишидирсә, онун либасы халис ипәкдән вә саплары гызыл парчадан олмамалыдыр. Намаз гылан шәхс намазы битирдикдән сонра анласа ки, онун палтары мурдар олуб, гылдығы намаз гәбулдур.

Суал 74: Гызыл зинәт әшјалары илә намаз гылмаг олармы?

Ҹаваб: Киши үчүн гызыл зинәт әшјалары һарамдыр вә бу әшјаларла гылынмыш намаз батилдир. Ваҹиб еһтијата әсасән, киши гызыл ејнәкдән дә чәкинмәлидир. Амма гадынларын һәм намаз вахты, һәм дә гејри вахтларда гызыл әшјалардан истифадә етмәсинин ејби јохдур.

Суал 75: Һансы һалларда мурдар либас вә ја бәдәнлә намаз гылмаг олар?

Ҹаваб: Беш һалда либас вә бәдән пак олмадыгда гылынмыш намаз дүзҝүндүр:

1. Ҹораб вә арагчын кими кичик шејләр мурдар олдугда;

2. Дајәнин либасы сахладығы ушағын сидији илә мурдарландыгда;

3. Либас бәдәндәки јаранын ганына булашдыгда;

4. Бир дирһәм өлчүсүндән аз мурдарландыгда;

5. Инсан мурдар бәдән вә либасла намаз гылмаға мәҹбур олдугда.

Суал 76: Намаз һарада гылынмалыдыр?

Ҹаваб: Намаз гылынан јерин беш шәрти вар:

1. Намаз гылынан јер һалал олсун;

2. Һәрәкәтсиз олсун;

3. Отағын һүндүрлүјү ајаг үстә дурмаға имкан версин;

4. Намаз гылынан јер әҝәр нәҹасәтә буланыбса, онун рүтубәти либаса кечәҹәк һәддә олмасын;

5. Сәҹдә үзвләри јерә гојуларкән ҝәрәк јерин сәтһи бир-бириндән дөрд битишик бармагдан артыг (истәр ашағыја истәр јухарыја доғру) фәргли олмасын.

 

Суал 77: Намазын һансы ваҹибатлары вар?

Ҹаваб: Намазын он бир ваҹибаты вар: нијјәт, гијам, тәкбирәтүл-еһрам, сәҹдә, гираәт, зикр, тәшәһһүд, салам, тәртиб, мүвалат.

Суал 78: Намазын рүкнү нәдир?

Ҹаваб: Рүкн намаздакы о ваҹибатлардыр ки, әҝәр инсан биләрәкдән вә билмәјәрәкдән онлары артырса вә ја азалтса, намазы батил олур. Намазын беш рүкнү вар:

1. Нијјәт;

2. Тәкбирәтул-еһрам, јә’ни нијјәтдән сонра «Әллаһу Әкбәр» демәк;

3. Гијам–тәкбирәтул-еһрам дејәркән вә рүкудан габаг ајаг үстә олмаг (она рүкуја битишән гијам дејилир);

4. Рүку;

5. Ики сәҹдә.

Суал 79: Нијјәтдән чыхмаг нә демәкдир?

Ҹаваб: Инсан намазын ортасында о гәдәр гәфләтә вара биләр ки, әҝәр ондан нә етдијини сорушсалар, ҹаваб тапа билмәз. Белә һалда намаз батилдир.

Суал 80: Ајаг үстә дурмагдан ибарәт олан гијам вәзијјәтинин шәрти нәдир?

Ҹаваб: Нијјәтдән сонра «Әллаһу Әкбәр» демәздән габаг вә сонра бир мигдар дајанмаг ваҹибдир. Инсан әмин олмалыдыр ки, тәкбир кәлмәсини ајаг үстә демишдир. Гијам заманы бәдән һәрәкәтсиз олмалы, бир тәрәфә әјилмәмәлидир. Гијамда ајаглар арасы мәсафәнин үч бармагдан бир гарышадәк олмасы мүстәһәбдир. Гадынлар ајагларыны бир-биринә јапышдырсалар јахшы олар.

Суал 81: Рүкунун шәрти нәдир?

Ҹаваб: Рүку вәзијјәтиндә инсан әлләри дизинә чатанадәк әјилмәлидир. Әлләр дизә гојулмадан да һәмин гәдәр әјилмәк кифајәтдир. Рүкуда истәнилән бир зикр дејилә биләр. Амма бу зикр үч «Сүбһанәллаһ» вә бир «Сүбһанә рәбијәл-әзими вә биһәмдиһ» кәлмәләриндән гыса олмамалыдыр». Зикр дејилән заман бәдән рүку вәзијјәтиндә арам дајанмалыдыр.

Суал 82: Сәҹдәнин һансы шәртләри вар?

Ҹаваб: Сәҹдә алынын, ики әлин ичинин, ики дизин, ики ајағын баш бармагларынын јерә гојулмасындан вә ән азы үч «сүбһанәллаһ» зикри һәддиндә сәҹдәдә галмагдан ибарәтдир. Ики сәҹдә арасында арам отурмаг лазымдыр. Сәҹдә заманы јерә тохунасы једди үзв биләрәкдән галдырылмамалыдыр.

Суал 83: Намазын бүтүн рәкәтләриндә һәмд («Фатиһә») вә сурә (мәс. «Ихлас») охумаг ваҹибдирми?

Ҹаваб: Ваҹиб јөвмијјә намазларынын биринҹи вә икинҹи рәкәтләриндә һәмд вә сурә охумаг ваҹибдир. Ваҹиб јөвмијјә намазларынын үчүнҹү вә дөрдүнҹү рәкәтләриндә исә тәкҹә һәмд охунса кифајәтдир. Һәмд әвәзинә «тәсбиһати-әрбәә» демәк олар. Мүстәһәб намазларда исә тәкҹә һәмд охумаг ваҹибдир.

Суал 84: Намаз уҹадан, јохса астадан гылынмалыдыр?

Ҹаваб: Кишиләр сүбһ, мәғриб вә иша намазларыны уҹадан гылмалыдырлар. Зөһр вә әср намазларында исә һәм кишиләрин, һәм дә гадынларын һәмд вә сурәни астадан охумасы лазымдыр. Уҹадан дејиләси һәмд вә сурәни астадан, астадан дејилмәси һәмд вә сурәни уҹадан демәк биләрәкдән олдугда намаз батилдир.

Суал 85: Әввәл сурәни, сонра исә һәмди охумаг олармы?

Ҹаваб: Намаздакы ардыҹыллығы биләрәкдән позмаг намазы батил едир.

Суал 86: Пејғәмбәрин ады чәкилдикдә салават чәкмәк ваҹибдирми?

Ҹаваб: Пејғәмбәрин ады, ләгәби вә ја күнјәси дејилдикдә (һәтта намазда да олмуш олса) салават чәкмәк мүстәһәбдир.

Суал 87: Нәләрә сәҹдә етмәк олмаз?

Ҹаваб: Једди шејә сәҹдә етмәк олмаз: 1. Јемәли шејләрә; 2. Ҝејмәли шејләрә; 3. Мә’дәндән чыхан шејләрә (мәсәлән, гызыл, ҝүмүш); 4. Тәзә үзүм јарпағына; 5. Торпагдан ҹүҹәрән јемәли дәрман биткиләринә (мәсәлән, бәнөвшә, малдили); 6. Бә’зи мәнтәгәләрдә јемәли сајылан биткиләрә; 7. Кал мејвәјә.

Суал 88: Намазы нәләр батил едир?

Ҹаваб: Он ики шеј намазы батил едир:

1. Намазын ортасында шәртләрдән биринин өдәнмәдији мә’лум олса (мәсәлән, намазын јери гәсб олунмуш јердир);

2. Намазын ҝедишиндә биләрәкдән вә ја билмәјәрәкдән дәстәмазы вә ја гүслү батил едән һал баш версә (мәсәлән, сидик хариҹ олса);

3. Әлләр үст-үстә гојулса;

4. Һәмд охундугдан сонра «амин» дејилсә;

5. Биләрәкдән вә ја диггәтсизликдән гибләјә арха чевирсә, гибләдән чыхмыш сајылаҹаг гәдәр саға вә сола мејл едилсә;

6. Биләрәкдән намаза аид олмајан мә’налы вә ја мә’насыз сөз дејилсә;

7. Биләрәкдән бәркдән ҝүлмәк;

8. Дүнја ишләринә ҝөрә биләрәкдән бәркдән ағламаг;

9. Намазын формасыны позан ишләр (әл чалмаг);

10. Јемәк-ичмәк (мәс. ағыздакы тикә ја галыглары удуб гуртармамыш намаза башламаг);

11. Ики рәкәтли вә үч рәкәтли намазларда, еләҹә дә, дөрд рәкәтли намазларын илк ики рәкәтиндә рәкәтләрин сајында едилән шәкк;

12. Биләрәкдән вә ја сәһвән намазын рүкнләринин артырылыб-азалдылмасы.

Суал 89: Намаз ҝедишиндә салам алмаг олармы?

Ҹаваб: Намаз ҝедишиндә дүзҝүн вә ја ҹидди верилмиш саламы алмаг лазымдыр.

Суал 90: Һансы һалларда намазы дајандырмаг олар?

Ҹаваб: Дөрд һалда намазы дајандырмаг олар:

1. Инсан өз ҹаны вә малыны горумаг үчүн намазы дајандыра биләр;

2. Намаз заманы тәләбкар вердији борҹу тәләб едәрсә вә намазы дајандырмадан борҹу гајтармаг мүмкүн олмазса;

3. Намаз ҝедишиндә инсан баша дүшсә ки, мәсҹид мурдарланмышдыр;

4. Рүкуја ҝетмәмишдән азан вә игамәнин јаддан чыхдығы јада дүшдүкдә.

Суал 91: Намазда нечә нөв шәкк вар?

Ҹаваб: Намазда үч нөв шәкк ола биләр: Намазы батил едән шәкләр, е’тина едилмәјәси шәкләр вә е’тина едиләси дүзҝүн шәкләр.

Суал 92: Һансы шәкләр намазы батил едир?

Ҹаваб: Сәккиз шәкк намазы батил едир:

1. Ики рәкәтли намазларда рәкәтләрин сајындакы шәкк;

2. Үч рәкәтли намазларда рәкәтләрин сајында шәкк;

3. Дөрд рәкәтли намазда шәкк едиләрсә ки, бир рәкәт гылыныб, јохса чох;

4. Дөрд рәкәтли намазда икинҹи рәкәтин икинҹи сәҹдәси тамам олмамыш шәкк едилә ки, ики рәкәт гылыныб, јохса чох;

5. Шәкк едилә ки, ики рәкәт гылыныб, јохса беш вә ја ики рәкәт гылыныб, јохса даһа чох;

6. Шәкк едилә ки, үч рәкәт гылыныб, јохса алты вә ја үч рәкәт гылыныб, јохса алтыдан чох;

7. Шәкк едилә ки, ҝөрән нечә рәкәт гылыныб;

8. Икинҹи рәкәт тамам олмуш олса да, шәкк едилә ки, дөрд рәкәт гылыныб, јохса алты вә ја дөрд рәкәт гылыныб, јохса алтыдан чох? Амма икинҹи рәкәт тамам олдугдан сонра шәкк едилсә ки, дөрд рәкәт гылыныб, јохса алты вә ја чох, мүстәһәб еһтијата әсасән дөрд рәкәт гылындығыны гәбул едиб, намазы баша чатдырдыгдан сонра ики сәҹдәји-сәһв јеринә јетирилир, һәм дә намаз јенидән гылыныр.

Суал 93: Намазда е’тина едиләси шәкдән сонра вәзифә нәдир?

Ҹаваб: Бүтүн дүзҝүн шәкләр, јә’ни е’тина едиләси шәкләр дөрд рәкәтлик намазлара аиддир.

Икинҹи сәҹдәдән галхдыгдан сонра шәкк едилсә ки, ики рәкәт гылыныб, јохса үч рәкәт, үч рәкәт гылындығы гәбул едилмәлидир вә намаз тамамландыгдан сонра бир рәкәт еһтијат намазы гылынмалыдыр. Икинҹи сәҹдәдән сонра шәкк едилсә ки, ики рәкәт гылыныб, јохса дөрд рәкәт, дөрд рәкәт гылындығы гәбул едилмәлидир вә намаз тамамландыгдан сонра ики рәкәт еһтијат намазы гылынмалыдыр. Икинҹи сәҹдәдән сонра ики, үч вә ја дөрд рәкәт намаз гылындығына шәкк едиләрсә, дөрд рәкәт гәбул едилмәлидир вә намаз тамамландыгдан сонра ики рәкәт ајаг үстә, ики рәкәт отураг еһтијат намазы гылынмалыдыр. Әҝәр икинҹи сәҹдәдән сонра шәкк едилсә ки, дөрд рәкәт гылыныб, јохса беш рәкәт, дөрд рәкәт гылындығы гәбул едилмәлидир вә намаз тамамландыгдан сонра ики сәҹдәји-сәһв јеринә јетирилмәлидир. Әҝәр шәкк едилсә ки, үч рәкәт гылыныб, јохса дөрд рәкәт, намазын истәнилән бир јериндә олур-олсун, дөрд рәкәт гылындығыны гәбул едәрәк намазы тамамламаг, сонра исә бир рәкәт ајаг үстә, ики рәкәт отураг еһтијат намазы гылмаг лазымдыр. Ајаг үстә шәкк едилсә ки, үч рәкәт гылыныб, јохса беш, әввәлҹә отурмаг, тәшәһһүд вә саламы демәк, намазы тамамладыгдан сонра бир рәкәт ајаг үстү, ики рәкәт отураг еһтијат намазы гылмаг лазымдыр. Ајаг үстә шәкк едилсә ки, үч рәкәт гылыныб, јохса беш, отурмаг, тәшәһһүд вә саламы дејиб, намазы тамамламаг лазымдыр. Сонра ики рәкәт ајаг үстә еһтијат намазы гылыныр. Ајаг үстә үч, ја дөрд, ја беш рәкәт гылындығына шәкк едиләрсә, отуруб тәшәһһүд вә саламы демәклә намазы тамамламаг, сонра исә ики рәкәт ајаг үстү, ики рәкәт отураг еһтијат намазы гылмаг лазымдыр. Әҝәр ајаг үстә беш вә ја алты рәкәт намаз гылындығына шәкк едиләрсә, отуруб тәшәһһүдлә саламы демәк вә намазы тамамладыгдан сонра сәҹдәји-сәһв јеринә јетирмәк лазымдыр.

Суал 94: Еһтијат намазы неҹә гылыныр?

Ҹаваб: Еһтијат намазы гылмалы олан шәхс намазы битирән кими дәрһал еһтијат намазыны нијјәт етмәли вә тәкбир демәлидир. Сонра һәмд охујуб рүкуја ҝетмәли вә рүкудан сонра ики сәҹдә јеринә јетирмәлидир. Сонра исә тәшәһһүд вә салам дејилир. Еһтијат намазы астадан гылыныр. Һәтта ваҹиб еһтијата әсасән «Бисмиллаһ» да астадан дејилир.

Суал 95: Сәҹдәји-сәһв неҹә јеринә јетрилир?

Ҹаваб: Намаз баша чатан кими сәҹдәји-сәһв нијјәт едилир, сәҹдәјә ҝедиләрәк дејилир: «Бисмиллаһи вә биллаһи, әллаһуммә сәлли әла Муһәммәдин вә али Муһәммәд» сонра отураг вәзијјәтә гајыдылыр вә јенидән сәҹдәјә ҝедилир, ејни зикрләр тәкрарланыр. Икинҹи сәҹдәдән сонра отураг вәзијјәтдә тәшәһһүд вә салам дејилир.

Суал 96: Ислам шәриәтиндә кимләр мүсафир һесаб олунур?

Ҹаваб: Сәфәри гырх беш километр вә ондан чох мәсафәдән ибарәт олан шәхс мүсафир һесаб олунур. Бир шәртлә ки, онун ҝетдији јол ијирми ики там, онда беш километрдән аз олмасын.

Суал 97: Сәфәрдә гылынан намазлар ади вахтда гылынан намаздан фәргләнирми?

Ҹаваб: Мүсафир зөһр, әср вә иша намазларыны дөрд рәкәт јох, ики рәкәт гылыр. Амма намазын јары гылынмасы (гәср) үчүн шәртләр мөвҹуддур:

1. Сәфәр гырх беш километрдән (сәккиз фәрсәх) аз олмамалыдыр;

2. Сәфәрә чыхаркән мәгсәд гырх беш километрлик јолу ҝетмәк олмалыдыр;

3. Јолун ортасында мүсафир фикрини дәјишмәмәлидир;

4. Гырх беш километр тамам олмамыш јолу вәтәниндән кечмәмәлидир вә ја бир јердә он ҝүндән артыг галмамалыдыр;

5. Сәфәрин мәгсәди һарам иш олмамалыдыр;

6. Көчәри һәјат тәрзи кечирән инсанлар намазларыны там гылмалыдыр;

7. Сәфәрә чыхмаг пешә олмамалыдыр;

8. Вәтәниндән вә ја он ҝүн галаҹағыны гәсд етдији јердән о гәдәр узаглашмалыдыр ки, шәһәрин дивары ҝөрүнмәсин вә азан сәси ешидилмәсин.

Суал 98: Гырх беш километр мәсафәни гәт едән овчу мүсафир сајылырмы? Онун да намазлары јарыдырмы?

Ҹаваб: Әјләнҹә үчүн ова ҝедән инсан намазыны бүтөв гылмалыдыр. Доланышыг хәтринә бу ишлә мәшғул олан инсанын исә намазы јарыдыр. Вар-дөвләт газанмаг мәгсәди илә ова ҝедәнләр исә ваҹиб еһтијата әсасән намазларыны һәм јары, һәм дә бүтөв гылмалыдырлар.

Суал 99: Гәза намазлары үчүн вахт тә’јин олунмушдурму?

Ҹаваб: Ваҹиб намазларыны вахтында гылмајыб гәзаја верән шәхс бу намазлары гылмалыдыр. Ваҹиб гәза намазларыны дәрһал гылмаг тәләб олунмур. Амма бу ишдә лагејдлик, сүстлүк ҝөстәрмәк олмаз. Дүнјасыны дәјишмиш атанын гәза намазларыны бөјүк оғлан гылмалыдыр.

Суал 100: Ваҹиб намазлары хүсуси илә јөвмијјә намазларыны ҹамаатла гылмағын савабы вармы?

Ҹаваб: Ваҹиб намазлары, хүсуси илә јөвмијјә намазларыны ҹамаатла гылмаг мүстәһәбдир. Сүбһ, мәғриб вә иша намазларыны ҹамаатла гылмаг мәсҹидин гоншулуғунда јашајанлара вә мәсҹидин азанынын сәсин ешидәнләрә хүсуси тапшырылмышдыр. Рәвајәтдә билдирилмишдир ки, пишнамаза бир нәфәр игтида едәрсә, онларын намазларынын һәр рәкәтинә јүз әлли намазын савабы вериләр. Әҝәр ики нәфәр игтида едәрсә, онларын намазларынын һәр рәкәтинә алты јүз намазын савабы вериләр. Игтида едәнләрин сајы артдыгҹа намазын да савабы артыр. Игтида едәнләрин сајы он нәфәрә чатдыгда вә ја он нәфәри кечдикдә ҝөјләр кағыз, дәрјалар мүрәккәб, ағаҹлар гәләм, бүтүн ҹин, инсан вә мәләкләр јазан оларларса, һәмин намазын бир рәкәтинин савабыны јазыб гуртара билмәзләр.

Суал 101: Ҹәмијјәт намазы ҝеҹ бәрпа олдугда намазы фәрди шәкилдә, вахтында гылмаг јахшы дејилми?

Ҹаваб: Сәбир едиб намазы ҹамаатла гылмаг мүстәһәбдир. Сон вахтда гылынан ҹәмијјәт намазы әввәл вахтда гылынан фәрди намаздан үстүндүр.

Суал 102: Һансы һалларда ҹамаат намазында иштирак етмәк ваҹибдир?

Ҹаваб: Фәрди һалда намаз гылдығы вахт вәсвәсәләрә дүчар олан инсан ҹамаатла намаз гылдыгда вәсвәсәләрдән јаха гуртара билирсә, намазыны ҹамаатла гылмалыдыр.

Әҝәр ата-ана өвладына әмр едәрсә ки, намазыны ҹамаатла гылсын, ата-анаја итаәт ваҹиб олдуғундан, ваҹиб еһтијата әсасән, өвлад намазыны ҹамаатла гылмалыдыр.

Намазын һәмд-сурәсини вә диҝәр мәтнләрини јахшы билмәјән кәс вахты олдугда намазы јахшы өјрәнмәли, вахты дар олдугда, ваҹиб еһтијата әсасән намазыны ҹамаатла гылмалыдыр.

Суал 103: Ҹәмијјәт намазында ким имам (пишнамаз) дајана биләр?

Ҹаваб: Ҹәмијјәт намазында имам дајанан шәхс балиғ (һәдди-бүлуғ), агил (ағыллы), он ики имамчы шиә, адил (әдаләтли), һалалзадә (гануни никаһдан доғулмуш), намазы дүзҝүн гыла билән, игтида едәнләр кишидирсә, киши олмалыдыр. Ваҹиб еһтијата әсасән, бүтүн һалларда пишнамаз киши олмалыдыр.

Пишнамаз адыны билмәк мә’мум (игтида едән) үчүн ваҹиб дејил.

Суал 104: Игтида едән шәхсин (мә’мум) һансы вәзифәләри вар?

Ҹаваб: Мә’мум имамдан габагда дајанмамалы, ваҹиб еһтијата әсасән, бир гәдәр архада дајанмалыдыр. Мә’мум һәмд вә сурәдән башга намазын бүтүн сөзләрини өзү демәлидир. Амма ҹәмијјәт намазына үчүнҹү вә ја дөрдүнҹү рәкәтдә гошулан мә’мум һәмд вә сурәни дә дејәсидир. Сүбһ, мәғриб вә иша намазларында имамын һәмд сурә сәсини ешитмәдикдә мә’мумун астадан һәмд-сурә охумасы мүстәһәбдир. Зөһр вә әср намазларынын биринҹи вә икинҹи рәкәтиндә һәмд сурә әвәзинә зикр демәк мүстәһәбдир. Мә’мум тәкбирәтул-еһрамы имамдан габаг демәмәлидир. Һәтта ваҹиб еһтијата әсасән, имам тәкбири гуртармамыш мә’мум тәкбирә башламамалыдыр.

Суал 105: Бә’зиләри ҹамаат намазында намазы имамдан габаг гуртарырлар. Бу дүзҝүндүрмү?

Ҹаваб: Намазын сонунда салам һиссәсини имамдан габаг дејиб намазы гуртармаг олар.

Суал 106: Ајәт намазы нәдир?

Ҹаваб: Ајәт намазы ваҹиб намазлардандыр. Бу намаз дөрд һалда ваҹиб олур:

1. Ҝүнәш тутулдугда; 2. Ај тутулдугда (азҹа да тутулмуш олса вә кимсә горхмаса да); 3. Зәлзәлә баш вердикдә (әҝәр кимсә горхмамыш олса да); 4. Шимшәк чахдыгда, гара вә гырмызы јел әсдикдә (адамларын чоху горхмуш олса).

Суал 107: Ајәт намазы неҹә гылыныр?

Ҹаваб: Ајәт намазы ики рәкәтдир: Бу намаз ики шәкилдә гылына биләр:

Биринҹи шәкил: Нијјәт едилир, тәкбир дејилир, бир һәмд вә бир сурә там охунур, рүкуја ҝедилир, рүкудан гајыдылыр, јенидән бир һәмд вә бир сурә охунур, бир дә рүкуја ҝедилир. Беләҹә, һәмд-сурә вә рүку беш дәфә тәкрарланыр. Бешинҹи рүкудан, галхдыгдан сонра ики сәҹдә едилир. Сонра намазын икинҹи рәкәти ејни гајдада гылыныр. Намаз тәшәһһүд вә саламла баша чатыр.

Икинҹи шәкил: Нијјәт едилир, тәкбир дејилир, һәмд охунур, сурәнин ајәләриндән бири дејилир, рүкуја ҝедилир, рүкудан галхдыгдан сонра сурәнин икинҹи ајәси дејилир вә јенә рүкуја ҝедилир. Бу гајда илә сурәнин беш ајәсинин һәр бири дејилдикдән сонра бир рүку едилир. Бешинҹи рүкудан галхдыгдан сонра ики сәҹдә јеринә јетирилир вә ајаға галхараг намазын икинҹи рәкәти ејни гајда илә гылыныр. Намаз тәшәһһүд вә саламла баша чатыр.

Суал 108: Оруҹ нәдир?

Ҹаваб: Оруҹ Исламда ваҹиб әмәлләрдән биридир. Инсан Аллаһын әмрини јеринә јетирмәк мәгсәди илә сүбһ азанындан мәғриб азанынадәк оруҹу батил едән ишләрдән чәкинир.

Суал 109: Оруҹу нәләр батил едир?

Ҹаваб: Доггуз шеј оруҹу батил едир: 1. Јемәк вә ичмәк; 2. Ҹима (ҹинси јахынлыг); 3. Истимна (өзүндән мәни хариҹ етмә); 4. Аллаһын, пејғәмбәрин вә пејғәмбәр ҹанишинләринин адындан јалан данышмаг; 5. Һүлгүмә гаты тоз вә түстүнүн јетишмәси; 6. Башы бүтөвлүклә суја батырмаг; 7. Сүбһ азанынадәк бојундакы ҹәнабәт, һејз, нифас гүслүнүн верилмәмәси; 8. Ахыҹы шејләрлә ималә етмәк; 9. Гусмаг.

Суал 110: Оруҹ тутмуш гадын јемәјин дадына баха биләрми?

Ҹаваб: Әҝәр јемәк боғаза чатмаса, онун дадына бахмаг олар. Јемәјин дадына бахаркән тәсадүфән боғаза чатарса, оруҹ батил олмаз. Амма јемәјин дадына бахмаг истәјән кәс әввәлҹәдән билсә ки, јемәк боғазына чатаҹаг вә бу иш баш версә, оруҹу батилдир. Белә оруҹун гәзасы тутулмалы вә кәффарәси дә верилмәлидир.

Суал 111: Оруҹ тутмуш шәхс јухуда мөһтәлим оларса (ондан мәни хариҹ оларса), оруҹу батил олармы?

Ҹаваб: Инсанын өзүндән асылы олмадан мәни хариҹ оларса, онун оруҹу батил дејил.

Суал 112: Әҝәр бир шәхс пејғәмбәрин дилиндин бир сөз дејәрсә вә сонрадан анлајарса ки, бу сөз јалан имиш, оруҹу батилдирми?

Ҹаваб: Доғру олмадығы сонрадан билинән сөзләрә ҝөрә оруҹ батил олмаз.

Суал 113: Әҝәр бир шәхс билмәдән суја јыхылараг башы там суја батарса, онун оруҹу батилдирми?

Ҹаваб: Өзүндән ихтијарсыз суја јыхылан вә башы бүтүнлүклә суја батан инсанын оруҹу батил дејил.

Суал 114: Бојнунда ҹәнабәт гүслү олан кәс рамазан ајында оруҹ тута биләрми?

Ҹаваб: Рамазан ајында ҹүнуб олдуғу һалда оруҹ тутмаг истәјән кәс биләрәкдән гүсл вермәјиб вахтын дарлығыны ҝөзләсә вә тәјәммүм едиб оруҹ тутса, онун оруҹу гәбулдур амма ҝүнаһ ишләтмишдир.

Рамазан ајында ҝеҹә ҹүнуб олан кәс билсә ки, јатса сүбһәдәк ојаныб гүсл верә билмәјәҹәк, јатыб јухуја галса оруҹу батилдир. О адам һәм гәза оруҹу тутмалы, һәм дә кәффарә вермәлидир.

Оруҹ тутан шәхс ҝүндүз мөһтәлим олса, дәрһал гүсл вермәји ваҹиб дејил.

Суал 115: Оруҹ һалда ималә етмәк олармы?

Ҹаваб: Оруҹ вахты ималә етмәк оруҹу батил едир. Амма мүалиҹә үчүн шамлардан истифадә етмәјин ејби јохдур. Амма гидаландырыҹы шамлардан истифадә етмәк олмаз.

Суал 116: Әҝәр инсан өзүндән ихтијарсыз гусарса, оруҹу батил олармы?

Ҹаваб: Ихтијарсыз һалда гусмаг оруҹу батил етмир.

Суал 117: Оруҹун нечә гисим кәффарәси олур?

Ҹаваб: Оруҹун ики гисим кәффарәси олур: Ҹәм кәффарә вә тәк кәффарә. Ҹәм кәффарә бир бәндә (гул) азад етмәкдән, ики ај оруҹ тутмагдан вә алтмыш фәгири дојдурмагдан ибарәтдир.

Суал 118: Рамазан ајында һансы һалларда тәкҹә гәза оруҹу ваҹиб олур?

Ҹаваб: Он һалда јалныз гәза оруҹу ваҹиб олур:

1. Оруҹ тутмуш шәхс биләрәкдән гусса;

2. Рамазан ајында ҝеҹә ҹүнуб олуб, сүбһ азанынадәк ојанмаса;

3. Оруҹ тутмағы нијјәт етмәсә;

4. Ҹәнабәт гүслү вермәји јаддан чыхарса;

5. Сүбһ азанынын олуб-олмадығыны арашдырмадан оруҹу позан бир иш ҝөрсә вә сонра мә’лум олса ки, азан олубмуш;

6. Бир шәхсин «сүбһ олмајыб» демәси илә оруҹу позан иш ҝөрүлсә вә сонрадан сүбһ олдуғу мә’лум олса;

7. Бир шәхс сүбһ азанынын верилдијини дедији һалда, инсан онун сөзүнү зарафат сајыб, оруҹу позан иш ҝөрдүкдән сонра сүбһ олдуғу мә’лум олса;

8. Кор вә онун кимиләр башга бир кимсәнин сөзү илә ифтар етсәләр вә сонра билинсә ки, мәғриб олмајыб;

9. Саф һавада гаранлыға ҝөрә мәғриб олдуғуну тә’јин едәрәк, ифтар едилмәси вә сонрадан мәғриб олмадығынын ашкар олмасы; (Амма булудлу һавада белә бир ҝүманла ифтар едән кәс үчүн гәза јохдур).

10. Сәринләшмәк мәгсәди илә ағыза су алыб, билмәдән сују удмаг (амма оруҹ олдуғуну унудуб, ағзыны јахалајаркән сују удан кәс үчүн гәза оруҹу јохдур).

Суал 119: Әҝәр бир шәхс хәстәлик сәбәбиндән Рамазан ајында оруҹ тута билмәсә вә нөвбәти илин Рамазан ајынадәк сағалмаса, гәза оруҹу тутмалыдырмы?

Ҹаваб: Нөвбәти рамазан ајынадәк хәстәлик сағалмаса, тутмадығы оруҹларын гәзасыны тутмаг ваҹиб дејил, амма һәр ҝүн үчүн фәгирә он сир (бир сир јетмиш беш грамдыр) тәам вермәлидир.

Суал 120: Гәза оруҹларыны бир нечә ил тә’хирә салан шәхс нә етмәлидир?

Ҹаваб: Оруҹларын гәзасы тутулмалы вә һәр ҝүн үчүн фәгирә он сир тәам верилмәлидир.

Суал 121: Атанын гәза намазы вә оруҹлары илә бағлы өвлад нә едә биләр?

Ҹаваб: Дүнјасыны дәјишмиш атанын гәза намазы вә оруҹлары бөјүк оғулун өһдәсинәдир.

Суал 122: Сәфәрә чыхан шәхс оруҹ тута биләрми?

Ҹаваб: Ҝүнортадан сонра сәфәрә чыхан шәхс тутдуғу оруҹу баша вурмалыдыр. Ҝүнортадан габаг сәфәрә чыхан шәхс исә тәрәххүс һәддини кечдикдән сонра, јә’ни шәһәрин диварлары ҝөрүнмәдикдә вә азан сәси ешидилмәдикдә оруҹуну ачмалыдыр. Сәфәрдән гајыдан шәхс ҝүнортадан габаг вәтәнинә чатарса, һәмин вахтадәк оруҹу батил едән ишләр ҝөрмәдији һалда, оруҹ тута биләр. Сәфәрдән гајыдан шәхс ҝүнортадан сонра вәтәнинә чатарса, һәмин ҝүн оруҹ тута билмәз.

Суал 123: Оруҹ тутмаг кимләрә ваҹиб дејил?

Ҹаваб: Дөрд һалда оруҹ тутмаг ваҹиб олмур:

1. Гоҹалыг вә мәшәггәт сәбәбиндән;

2. Сусузлугдан әзијјәт чәкән хәстәләр;

3. Һамиләлијин сон дөврүндә олан гадынын тутаҹағы оруҹ өзүнә вә һамиләлијинә зәрәр олдугда;

4. Ушаг әмдирән вә сүдү аз олан гадынлар;

Суал 124: Ајын әввәли (фитр бајрамы) һансы јолла тә’јин олунур?

Ҹаваб: Ајын әввәли беш јолла тә’јин олунур: 1. Инсан өзү ајы ҝөрсә; 2. Бир груп шәхсин ајы ҝөрмәк хәбәри јәгинлик јарадарса (јәгинлик јарадан истәнилән бир шеј); 3. Ики адил киши ајы ҝөрдүкләрини десәләр; 4. Ајдан отуз ҝүн кечмиш олса; 5. Шәр’и һаким ајын башламасы барәдә һөкм  версә.

Суал 125: Шәр’и һакимин һөкмү јалныз онун мүгәллидләринәми аиддир?

Ҹаваб: Әҝәр шәр’и һаким һөкм етсә ки, ајын әввәлидир, она тәглид етмәјәнләр дә ујғун һөкмә әмәл етмәлидир.

Суал 126: Оруҹ тутмаг нә вахтлар ваҹибдир?

Ҹаваб: Рамазан ајында, еләҹә дә нәзир, әһд вә анд сәбәби илә оруҹ тутмаг ваҹибдир.

Суал 127: Һансы ҝүнләр оруҹ тутмаг һарамдыр?

Ҹаваб: Фитр вә гурбан бајрамлары ҝүнләри вә Шәбанын сонунҹу ҝүнү илә Рамазанын биринҹи ҝүнүнүн башламасы мә’лум олмадыгда.

Суал 128: Һансы ҝүнләр оруҹ тутмаг мәкруһдур (бәјәнилмир)?

Ҹаваб: Ашура ҝүнү, әрәфә вә гурбан олдуғу билинмәјән ҝүн оруҹ тутмаг мәкруһдур.

Суал 129: Һансы ҝүнләр оруҹ тутмаг мүстәһәбдир (бәјәнилмишдир)?

Ҹаваб: Ашағыда гејд олунан ҝүнләрдә оруҹ тутмаг даһа чох тапшырылмышдыр:

1. Һәр гәмәри ајын биринҹи, сонунҹу ҹүмә ахшамы ҝүнләри вә ајын онунҹу ҝүнүндән сонра ҝәлән илк чәршәнбә ҝүнү;

2. Һәр ајын он үчү, он дөрдү вә он беши;

3. Рәҹәб вә Шәбан ајларынын бүтүн ҝүнләри;

4. Новруз бајрамы ҝүнү;

5. Зилгә’дә ајынын ијирми бешинҹи вә ијирми доггузунҹу ҝүнү;

6. Зилһиҹҹәнин биринҹи вә доггузунҹу ҝүнләри

7. Гәдир ҝүнү (зилһиҹҹәнин он сәккизинҹи ҝүнү);

8. Мәһәррәмин биринҹи вә үчүнҹү ҝүнү;

9. Һәзрәт пејғәмбәрин (с) мөвлуду ҝүнү (рәбиүл-әввәлин он једдинҹи ҝүнү);

10. Мәб’әс ҝүнү (рәҹәбин ијирми једдинҹи ҝүнү)

Суал 130: Ардыҹыл шәкилдә јохсуллара јардым әли узадан шәхс дә хүмс вермәлидирми?

Ҹаваб: Хүмсү верилмәмиш малы истифадә етмәк олмаз.

Суал 131: Һансы шејләрә хүмс верилмәлидир?

Ҹаваб: Једди шејин хүмсүнү вермәк ваҹибдир: иллик мәнфәәт; мә’дән; хәзинә; һарама гарышмыш һалал мал; суја батмагла әлдә едилмиш ҹаваһир; дөјүш гәнимәти; зимми кафирин мүсәлмандан алдығы торпаг.

Суал 132: Иллик мәнфәәт нә демәкдир?

Ҹаваб: Иллик мәнфәәт дедикдә инсанын өзүнүн вә аиләсинин иллик хәрҹләрини өдәдикдән сонра артыг галан мәнфәәт нәзәрдә тутулур. Бу мәнфәәтин хүмсү, јә’ни бешдә бири верилмәлидир.

Суал 133: Нәләрә хүмс дүшмүр?

Ҹаваб: Һәдијјәјә, гадынын алдығы меһријјәјә, хүмс верән кәсдән галмыш ирсә, кафирдән вә ја хүмсә әгидәси олмајан адамдан әлә ҝәлән мала, сатыш үчүн алынмыш малын ил әрзиндәки гијмәт артымына, ил боју алынмыш еһтијаҹ дујулан шејләрә, фәгирин хүмс, зәкат, сәдәгә кими алдығы мәбләғә.

Суал 134: Һәдди-булуғ олдуғу ҝүндән хүмс вермәмиш мүсәлманын вәзифәси нәдир?

Ҹаваб: Иллик ҝәлирдән алынмыш, еһтијаҹ дујулмајан вә алындығы ҝүндән бир ил өтән шејләрин хүмсү верилмәлидир. Инсан билсә ки, ев-ешик вә саир еһтијаҹ дујулан шејләри шә’нинә ујғун олараг, газанҹы олан илдә алмышдыр, һәмин шејләрин хүмсүнү вермәк лазым дејил. Амма ил арасы вә ја ил тамам олдугдан сонра алындығы билинмәјән шејләрин хүмсү ваҹиб еһтијата әсасән верилмәлидир.

Суал 135: Һарама гарышмыш һалал мал нә демәкдир?

Ҹаваб: Инсан өз малынын һансы һиссәсинин һалал, һансы һиссәсинин һарам олдуғуну мүәјјәнләшдирә билмирсә, о, һарама гарышмыш һалал мал сајылыр.

Суал 136: Инсан өз малынын мүәјјән һиссәсинин һарам олдуғуну билирсә, нә етмәлидир?

Ҹаваб: Әҝәр һәмин малын әсил саһибини танымырса, онун тәрәфиндән сәдәгә кими пајламалыдыр. Бу иш ваҹиб еһтијата әсасән, шәр’и һакимдән иҹазә алмаг лазымдыр. Әҝәр һарам малын әсил саһиби танынырса, малы саһибинә гајтармаг лазымдыр.

Суал 137: Хүмс кимә верилмәлидир?

Ҹаваб: Хүмс ики һиссәјә бөлүнүр: Имамын малы вә сејидләрин малы. Амма һәр ики истигамәтдә хүмсү сәрф етмәк үчүн ҹәмеүш-шәраит мүҹтәһидин иҹазәсинә еһтијаҹ вар.

Суал 138: Иллик мәнфәәтдән ил арасында миник автомобили алынарса, онун хүмсүнү вермәк лазымдырмы?

Ҹаваб: Әҝәр автомобил газанҹ  мәгсәди илә алынмамышдырса, хүмсүнү вермәк ваҹиб дејил.

Суал 139: Хүмс ҝүнү (или) ҝүнәш, јохса ај тәгвими илә мүәјјән едилмәлидир?

Ҹаваб: Хүмс ҝүнүнү ҝүнәш тәгвиминә әсасән тә’јин един.

Суал 140: Һансы шејләр үчүн зәкат өдәнмәлидир?

Ҹаваб: Доггуз шејин зәкаты ваҹибдир: Буғда, арпа, хурма, кишмиш, гызыл, ҝүмүш, дәвә, инәк, гојун.

Суал 141: Әҝәр бир шәхсин бир инәји вә ја ики гојуну варса, зәкат өдәмәлидирми?

Ҹаваб: Зәкатын ваҹиб олмасы үчүн садаланан шејләр нисаб һәддиндә олмалыдыр. Јә’ни зәкаты ваҹиб олан доггуз шејин һәр бири нисаб һәддинә чатдыгда, онун зәкатыны вермәк ваҹиб олур. Бә’зи нисаб һәдләри илә таныш олаг: беш дәвәси олан бир гојун, отуз инәји олан бир дана, гырх гојуну олан бир гојун зәкат вермәлидир. Демәк, нисаб һәддинә чатмамыш малларын зәкатыны вермәк лазым дејил.

Суал 142: Зәкат кимә верилмәлидир?

Ҹаваб: Зәкат фәгирә, мискинә, имам вә имамын наиби тәрәфиндән зәкат топламаг әмр олунмуш кәсә, зәкат васитәси илә Ислама мејл едәҹәк кафирә, гулларын азад олунмасына, борҹуну өдәјә билмәјәнин борҹунун өдәнмәсинә, Аллаһ јолунда мүәјјән ишләрә, јолда галмыш мүсафирә хәрҹләнә биләр. Зәкаты мүҹтәһидин иҹазәси олмадан да сәрф етмәк олар.

Суал 143: Бир шәхс нечә дәфә Һәҹҹ зијарәтиндә олмалыдыр?

Ҹаваб: Шәртләр өдәндикдә һәр бир мүсәлмана өмрү боју ҹәми бир дәфә һәҹҹ зијарәтиндә олмаг ваҹибдир.

Суал 144: Һәҹҹ зијарәти кимләрә ваҹибдир?

Ҹаваб: Һәҹҹ зијарәтинин ваҹиб олмасы үчүн ашағыдакы шәртләр өдәнмәлидир:

1. Јол азугәси вә сәфәрдә еһтијаҹ дујулан шејләр, еләҹә дә нәглијјат мөвҹуд олмалыдыр;

2. Инсан сағлам олмалы вә һәҹҹ зијарәтини јеринә јетирмәјә гүдрәти чатмалыдыр.

3. Јолда манеә олмамалыдыр;

4. Һәҹҹ әмәлләрини јеринә јетирмәк үчүн кифајәт гәдәр вахт олмалыдыр;

5. Һәҹҹә ҝедән шәхс еһтијаҹыны өдәмәли олдуғу кәсләрин хәрҹләрини өдәјә билмәлидир;

6. Һәҹҹ зијарәтиндән гајытдыгдан сонра доланышыг хәрҹләринин әлдә олунмасында чәтинлик чәкмәмәлидир.

Суал 145: Һансы шејләрин алгы-сатгысы батилдир?

Ҹаваб: Алгы-сатгысы батил олан шејләр беш гисимдир:

1. Спиртли ичкиләр кими мурдар шејләр;

2. Гәсб олунмуш шејләр;

3. Мал сајылмајан һәшәрат кими шејләр;

4. Газанҹы һарам олан гумар вә мусиги аләти кими шејләр;

5. Сәләм гатгылы мүамиләләр;

Суал 146: Аз јашлы ушаг алыш-вериш едә биләрми?

Ҹаваб: Алыҹы вә сатыҹы үчүн мүәјјән шәртләр тә’јин олунмушдур. Алыҹы вә сатыҹы һәдди-бүлуғ олмалы, ағыллы олмалы, ҹидди алыш-вериш мәгсәдиндә олмалы, кимсә тәрәфиндән мәҹбур едилмәмәли, сатдығы шејин вә ја өдәдији мәбләғин саһиби олмалыдыр. Көрпә ушаг јалныз ушаг үчүн ади сајылан бә’зи шејләри сата биләр. Ҹидди алыш-веришдә исә ушаг алыҹы илә сатыҹы арасында васитә ролуну ојнаја биләр.

Суал 147: Һансы һалларда мүамиләни позмаг, малы вә ја пулу ҝери гајтармаг олар?

Ҹаваб: Он бир һалда мүамиләни позмаг олар:

1. Алыш-вериш сәһнәсини тәрк етмәмиш;

2. Алдадылмыш олдугда;

3. Алгы-сатгы заманы мүамиләнин позулмасы барәдә шәрт кәсилдикдә;

4. Сатыҹы малыны, алыҹы пулуну олдуғундан үстүн ҝөстәрдикдә;

5. Алыҹы вә ја сатыҹы гејд олунмуш шәрти поздугда;

6. Малда вә ја пулда ејиб олдугда;

7. Сатылмыш малын бир һиссәсинин сатыҹыја аид олмадығы билиндикдә;

8. Сатыҹы малын ҝөрүнмәјән бир хүсусијјәтини дедикдә вә сонрадан бу хүсусијјәтин олмадығы ашкарландыгда;

9. Мүштәри алдығы малын пулуну үч ҝүн әрзиндә өдәмәдикдә вә сатыҹы да һәмин малы тәһвил вермәдикдә;

10. Һејван алан шәхс үч ҝүн мүддәтиндә ону гајтармаг истәдикдә;

11. Сатыҹы сатылмыш малы тәһвил верә билмәдикдә.

Суал 148: Һансы һалларда малы ҝери гајтармаг олмаз?

Ҹаваб: Әҝәр алгы-сатгы заманы малын ејби мә’лум оларса вә алыҹы бунунла разылашарса, сонрадан малы ҝери гајтара билмәз.

Суал 149: Нәләрә бахмаг һарамдыр?

Ҹаваб: Һарам бахыш једди гисимдир.

1. Истәр ләззәт мәгсәди илә, истәрсә дә белә бир мәгсәдсиз, кишинин намәһрәм гадынын бәдәнинә бахмасы;

2. Ләззәт мәгсәди илә кишинин намәһрәм гадынын үзүнә вә әлләринә бахмасы;

3. Үз вә әлләр истисна олмагла гадынын намәһрәм кишинин бәдәнинә бахмасы;

4. Ләззәт мәгсәди илә һәдди-бүлуғ олмамыш гызын үзүнә, бәдәнинә вә сачына бахмаг;

5. Ләззәт мәгсәди илә кишинин киши бәдәнинә бахмасы;

7. Ләззәт мәгсәди илә гадынын гадын бәдәнинә бахмасы.

Суал 150: Һалал-һарамлығы мә’лум олмајан банк, мүәссисә вә бу кими башга јерләрдә намаз гылмаг олармы?

Ҹаваб: Әҝәр һәмин мәканын гәсби олмасы мә’лум дејилсә, намаз гылмаг олар.

Суал 151: Тапылмыш малла неҹә рәфтар етмәк лазымдыр?

Ҹаваб: Әҝәр тапылмыш малын нишанәси јохдурса, ваҹиб еһтијата әсасән саһиби тәрәфиндән сәдәгә вермәк лазымдыр.

Нишанәси олан малын саһиби тапылдыгда дәјәриндән асылы олмајараг она гајтарылмалыдыр. Амма саһиби тапылмадыгда малын гијмәти он икидә алты нохуд ҝүмүш сиккәсиндән уҹуздурса, ону ҝөтүрмәк олар. Гијмәти он икидә алты нохуд ҝүмүш сиккәсиндән баһа олан малы исә саһиби тәрәфиндән сәдәгә вермәк лазымдыр.

Суал 152: Бир шәхс тапылмыш мала саһиб дурурса, малы она вермәк олармы?

Ҹаваб: Әҝәр һәмин шәхс малын нишанәләрини дејирсә, малы она вермәк лазымдыр. Амма һәмин шәхсдән диггәти ҹәлб етмәјән нишанәләри тәләб етмәк олмаз.

Суал 153: Тапылмыш малы саһиби билинәнәдәк сахламаг олмазмы?

Ҹаваб: Мал тапылдыгда илк һәфтәдә ҝүндә бир дәфә, сонра бир илдә һәфтәдә бир дәфә ҹәмијјәт арасында бу барәдә е’лан етмәк лазымдыр. Әҝәр бир ил әрзиндә малын саһиби тапылмаса, ваҹиб еһтијата әсасән мал һәмин шәхс тәрәфиндән сәдәгә верилмәлидир вә ја саһиби үчүн сахланылмалыдыр.

Суал 154: Һејван һансы гајдада кәсилмәлидир?

Ҹаваб: Һејванын кәсилмәсинин беш шәрти вар:

1. Һејваны кәсән шәхс мүсәлман олмалыдыр вә пејғәмбәр әһли-бејти илә дүшмәнчилијини изһар етмәмәлидир;

2. Һејванын башы дәмир аләтлә кәсилмәлидир;

3. Башы кәсилән һејванын бәдәни үзү гибләјә олмалыдыр;

4. Һејванын кәсилмәси мәгсәди илә «Бисмиллаһ» дејилмәлидир;

5. Һејван кәсилдикдән сонра һәрәкәт етмәлидир ки, дири олдуғу билинсин.

Суал 155: Һансы һејванлары овламаг олар?

Ҹаваб: Овланан һејван ҹејран вә ја дағ кечиси кими вәһши олмалыдыр, гачмаға вә ја учмаға гадир олмалыдыр, әти һалал олмалыдыр.

Суал 156: Овланмыш һејванын әти нә заман пак вә һалал сајылыр?

Ҹаваб: Овланмыш һејванын әтинин пак вә һалал олмасынын беш шәрти вар:

1. Ов силаһы бычаг вә гылынҹ кими кәсиҹи вә ја низә вә ох кими парчалајыҹы олмалыдыр;

2. Овчу һәдди-бүлуғ вә јахшыны писдән ајыра билән јашда мүсәлман олмалыдыр;

3. Ов силаһы вә ов үчүн истифадә олунмалыдыр;

4. Силаһ ишә салынмаздан габаг Аллаһын ады чәкилмәлидир;

5. Овчу һејвана чатдығы заман һејван өлмүш олса вә ја һејваны кәсмәјә вахт олдуғу һалда о кәсилмәдән өлсә, һарамдыр.

Суал 157: Һансы әтләр һарамдыр?

Ҹаваб: Једди һалда әт һарам сајылыр;

1. Гызылгуш кими ҹајнаглы гушлар;

2 Дири һејвандан гопарылмыш әт парчасы;

3. Инсанын “вәтј” етдији (ҹинси јахынлыг) һејван;

4. Пулсуз балыглар;

5. Донуз, довшан, фил кими әти һарам һејванлар;

6. Ганады чыхмадығындан уча билмәјән чәјирткә;

7. Дири һејванын гарнындан чыхмыш өлү бала.

Суал 158: Әти һалал олан һејванларда нәләри јемәк һарамдыр?

Ҹаваб: Әти һалал олан һејванларда он беш шејин јејилмәси һарамдыр: 1. Ган; 2. Пејин; 3. Тәнасүл үзвү, (еркәк һејванда); 4. Сидик мәхрәҹи (диши һејванда); 5. Ваҹиб еһтијата әсасән балалыг; 6. Вәзиләр (тәбии олараг һејванларда 10 әдәд вәзи мөвҹуддур: 2 әдәд боғаз наһијәсиндә, 2 әдәд күрәк сүмүкләринин алтында, һәр ики тәрәфдә үч дәнә олмагла 6 әдәд дә буд вә пачаларда. Лакин гејри-тәбии олараг она бәдәнин мүхтәлиф наһијәләриндә дә раст ҝәлинир); 7. Хајалар; 8. Кәллә бејиндә јерләшән нохудҹуг; 9. Онурға сүтуну арасында јерләшән илик; 10. Онурға сүтунунун ики тәрәфиндә јерләшән “шаһ дамар” (хәмирчәк) ; 11. Өд кисәси; 12. Далаг; 13. Сидик кисәси; 14. Ҝөзүн һәдәгәси; 15. Дырнагарасы пиј.

Суал 159: Ат әти һалалдырмы?

Ҹаваб: Ат, ешшәк вә гатыр әти мәкруһдур.

Суал 160: Јемәк заманы нәләр мүстәһәбдир?

Ҹаваб: Јемәкдән габаг һәр ики әли јумаг, јемәкдән сонра әлләри јумаг вә гуруламаг, ев саһибинин һамыдан габаг јемәјә башлајыб һамыдан сонра гуртармасы, јемәкдән габаг «Бисмиллаһ» демәк, сағ әллә јемәк, үч вә ја чох бармагла јемәк, чох адамын отурдуғу сүфрәдә өз гаршысындан јемәк, тикәләри кичик ҝөтүрмәк, сүфрәдә чох отуруб јемәјә тәләсмәмәк, јемәји јахшы чејнәмәк, јемәкдән сонра аләмләрин Рәббинә һәмд етмәк, бармаглары јаламаг, јемәкдән сонра дишләри тәмизләмәк, сүфрәдән кәнара сәпәләнән гиданы јығыб јемәк, ҝүнүн башланғыҹында вә ҝеҹәнин башланғыҹында јемәк, једикдән сонра архасы үстә узаныб сағ ајағы сол ајағын үстүнә ашырмаг, јемәји дузла башлајыб дузла гуртармаг, мејвә јемәкдән габаг ону јумаг.

Суал 161: Јемәк јејәркән нәләр мәкруһдур?

Ҹаваб: Тох һалда јемәк, чох јемәк, јемәк заманы башгаларынын үзүнә бахмаг, гајнар јемәк, јемәји вә ичкини үфүрмәк, сүфрәјә чөрәк гојулдугдан сонра башга шејләри ҝөзләмәк, чөрәји бычагла кәсмәк, чөрәји јемәк габынын алтына гојмаг, әти сүмүкдән там тәмизләмәк, мејвәни сојмаг, мејвәни там јемәмиш атмаг.

Суал 162: Су ичәркән нәләр мәкруһдур?

Ҹаваб: Сују чох ичмәк, јағлы хөрәкдән сонра су ичмәк, ҝеҹә ајаг үстә су ичмәк, сол әллә су ичмәк, габын сыныг јериндән вә тутаҹағы тәрәфдән ичмәк.

Суал 163: Су ичәркән нәләр мүстәһәбдир?

Ҹаваб: Сују сорараг ичмәк, ҝүндүз сују ајаг үстә ичмәк, су ичмәздән габаг «Бисмиллаһ» сонра исә «Әлһәмдулиллаһ» демәк, сују үч нәфәсә ичмәк, сусајыб ичмәк, сују ичдикдән сонра Имам Һүсејн (ә) вә онун әһли-бејтини јад етмәк вә онларын гатилләринә лә’нәт охумаг.

Суал 164: Нәзир нәдир?

Ҹаваб: Инсан өзүнә ваҹиб едир ки, Аллаһ хатиринә бир хејир иш ҝөрсүн вә ја Аллаһ хатиринә бәјәнилмәмиш бир иши тәрк етсин.

Суал 165: Һансы нәзирләр дүзҝүн дејил?

Ҹаваб: Беш һалда едилән нәзир батилдир:

1. Мәҹбури шәкилдә нәзир етмәк;

2. Әсәби шәкилдә ихтијарсыз олараг нәзир етмәк;

3. Әрдән иҹазәсиз гадынын нәзир етмәси;

4. Мүмкүнсүз ишләри нәзир етмәк;

5. Һарам вә мәкруһ ишин ҝөрүлмәсинин, ваҹиб вә мүстәһәб ишин тәрк едилмәсинин нәзир олунмасы.

Суал 166: Анд нечә нөвдүр?

Ҹаваб: Анд ики нөвдүр?

1. Јахшы бир ишә ҝөрә ичилән анд. Мәсәлән, оруҹ тутмаг.

2. Пис бир иши тәрк етмәк үчүн ичилән анд. Мәсәлән, сигарети тәрк етмәк.

Суал 167: Һансы андлары поздугда кәффарә вермәк ваҹибдир?

Ҹаваб: Биләрәкдән ихтијари шәкилдә анды позмағын кәффарәси вар. Андыны позан шәхс ја бир бәндә азад етмәли, ја он фәгири дојдурмалы, ја да үч ҝүн оруҹ тутмалыдыр.

Суал 168: Һәгиги андын нечә шәрти вар?

Ҹаваб: Анд ичән шәхс һәдди-бүлуғ, ағыллы олмалы, шәр’и һаким она өз малыны сәрф етмәји гадаған етмәмәлидир. Анд мәгсәди вә азад шәкилдә ичилмәлидир.

Һансы ишин ҝөрүләҹәјинә анд ичилирсә, һәмин иш һарам вә ја мәкруһ олмамалыдыр. Ваҹиб вә ја мүстәһәб бир иши тәрк етмәк үчүн анд ичмәк олмаз.

Аллаһын мүгәддәс затындан гејрисинә анд ичмәк олмаз. Мәсәлән: «Анд олсун Аллаһа!».

Анды јазмаг вә ја гәлбдән кечирмәк олмаз. Анд дилә ҝәтирилмәлидир. Амма лал адам ишарә илә анд ичә биләр. Анда әмәл етмәк мүмкүн олмалыдыр.

Суал 169: Анд ичмәк нә дәрәҹәдә дүзҝүндүр?

Ҹаваб: Доғрудан анд ичмәк мәкруһ, јаландан анд ичмәк исә һарам вә бөјүк ҝүнаһдыр. Амма инсан өзүнү вә ја бир мүсәлманы залымын шәриндән гуртармаг үчүн анд ичәрсә, ејби јохдур. Бә’зән белә һалларда анд ичмәк ваҹиб олур.

Суал 170: Вәгф нә демәкдир?

Ҹаваб: Вәгф мүсәлманын саһиб олдуғу бир шеји өз мүлкүндән чыхарараг, бирдәфәлик үмуми истифадәјә вермәсидир. Вәгф едәркән вәгф сиғәси охумаг ваҹиб дејил. Вәгф едән шәхсин «бу шеји вәгф етдим» демәси кифајәтдир. Вәгфин өз тә’јинаты вар. Мәсәлән, һүсејнијјә үчүн вәгф олунмуш халчаны мәсҹиддә истифадә етмәк олмаз.

Суал 171: Вәсијјәт нәдир?

Ҹаваб: Вәсијјәтдә инсан сифариш едир ки, онун өлүмүндән сонра онун үчүн һансыса ишләр ҝөрүлсүн. Мәсәлән, инсан вәсијјәт едә биләр ки, онун өлүмүндән сонра малик олдуғу китаблар китабханаја верилсин. Инсан өз малынын јалныз үчдә бирини вәсијјәт едә биләр.

Суал 172: Ағлыны итирмиш адам вәсијјәт едә биләрми?

Ҹаваб: Вәсијјәт едән шәхс ағыллы, һәдди-бүлуғ, азад, малыны сәрф етмәкдә ихтијар саһиби олмалыдыр.

Суал 173: Ирс варисләр арасында неҹә бөлүнүр?

Ҹаваб: Әҝәр варис бир нәфәрдирсә (мәсәлән, оғул вә ја гыз) мејитин бүтүн малы она чатыр. Әҝәр варис бир нечә оғул, јахуд бир нечә гыздырса, мејитин малы онларын арасында бәрабәр бөлүнмәлидир.

Әҝәр варис бир оғлан вә бир гыздырса, мал үч һиссәјә бөлүнүр. Онун ики һиссәси оғула, бир һиссәси исә гыза верилир.

Әҝәр варис бир нечә оғлан вә бир нечә гыздырса, мал елә бөлүнүр ки, оғланлар гызлардан ики гат артыг ирс алсынлар.

Әҝәр оғулдан ата-анаја ирс галмышса, бу ирс үч һиссәјә бөлүнүр, ики һиссәси атаја, бир һиссәси анаја чатыр.

Әҝәр вәфат едәнин ата-анасы, баҹы вә гардашы галмышдырса, ирс дөрд һиссәјә бөлүнүр, ата-ананын һәрәсинә бир пај верилир, оғула гыздан ики гат артыг пај бөлүнүр.

Суал 174: Мејитин борҹу өдәнмәлидирми?

Ҹаваб: Дүнјасыны дәјишмиш атанын Гур’аны, үзүјү, гылынҹы вә либасы бөјүк оғула чатыр. Әҝәр мејитин вар-дөвләти мөвҹуд борҹу өдәмирсә, оғула чатан шејләр дә онун борҹларына верилир.

Суал 175: Гызлар вә гадынлар сырға тахмаг үчүн гулагларыны дешә биләрләрми?

Ҹаваб: Гызлар вә гадынларын сырға тахмаг мәгсәди илә гулагларыны дешмәсинин ејби јохдур.

Суал 176: Намәһрәм гадынла сөһбәт етмәк олармы?

Ҹаваб: Әҝәр ләззәт мәгсәди олмаса, ејби јохдур.

Суал 177: Руһани олмајан әдаләтли бир шәхс пишнамаз дајана биләрми?

Ҹаваб: Руһани јохдурса, олар.

Суал 178: Үзү үлҝүҹлә вә ја үлҝүҹ кими түкү дибдән вуран машынла гырхмаг олармы?

Ҹаваб: Ваҹиб еһтијата әсасән, бу иши тәрк етмәк лазымдыр.

Суал 179: Бир ҝәнҹ беш илдән сонра евләнәҹәјини нәзәрдә тутараг ев тикмәк үчүн пул јығса, бу пула хүмс дүшүрмү?

Ҹаваб: Әҝәр еһтијаҹы олаҹағы анда ев ала билмәјәҹәксә, тәдриҹән алдығы тикинти материалларынын хүмсүнү вермәмәлидир. Әҝәр ев тикмәк мәгсәди илә пул јығса, өтән илләр үчүн хүмс өдәнмәлидир.

Суал 180: Һансы гадынларла евләнмәк мәкруһдур?

Ҹаваб: Инсанын зинакар, зинадан доғулмуш гадынларла, еләҹә дә доғуш заманы ону тутмуш мама вә маманын гызы илә евләнмәси мәкруһдур.

Суал 181: Кишијә кимләр мәһрәм сајылыр?

Ҹаваб: Кишијә мәһрәм олан гадынлар једди гисимдир: Ана (нәнә) гыз (гыз нәвәләри), баҹы, баҹынын гызы вә нәвәләри, гардашын гызы вә нәвәләри, биби (атанын вә ананын бибиләри), хала (атанын вә ананын халалары)

Суал 182: Кафирлә евләнмәк олармы?

Ҹаваб: Мүсәлман гадын кафир кишијә әрә ҝедә билмәз, мүсәлман киши кафир гадынла евләнә билмәз. Амма мүсәлман киши китаб әһли олан гадынла мүвәггәти никаһа ҝирә биләр.

Суал 183: Кишинин гадын гаршысында һансы вәзифәләри вар?

Ҹаваб: Киши өз арвадыны јемәк вә ҝејимлә тә’мин етмәлидир. Гадынын билмәдән јол вердији сәһвләри бағышламалыдыр. Әр өз арвады илә хош кечинмәлидир. Ҝеҹәләр гадыны тәк гојмамалыдыр. Әр өз гадыны илә ҹинси јахынлығы дөрд ајдан чох тәрк едә билмәз. Әҝәр бир кишинин бир нечә арвады оларса, өз вахтыны гадынлар арасында бәрабәр бөлмәлидир. Арвады олан киши бакирә гызла евләнәрсә илк једди ҝеҹәни онунла галмалыдыр.

Суал 184: Һамилә ола билмәјән гадын тибби јолла өзүнү һамилә едә биләрми?

Ҹаваб: Сүни һамиләлик јалныз гадынын өз әринин спермасы илә апарыла биләр.

Суал 185: Оғланын сүннәт (хәтнә) едилмәси ваҹибдирми?

Ҹаваб: Оғланын хәтнә едилмәси ваҹибдир. Мүстәһәбдир ки, оғлан ушағы једди ҝүнлүјүндә хәтнә едилсин.

Суал 186: Әгигә нәдир?

Ҹаваб: Әгигә јени доғулмуш көрпә үчүн јеринә јетирилән мүстәһәб бир ишдир. Мүстәһәбдир ки, јени доғулмуш гыз ушағы үчүн диши һејван, оғлан ушағы үчүн еркәк һејван әгигә едилсин. Әгигә, көрпәнин једди ҝүнлүјүндә едилсә јахшыдыр. Һәдди-бүлуға гәдәр әгигә едилмәмиш инсан мүстәһәбдир ки, өзү өзү үчүн әгигә етсин. Һәтта инсан дири олдуғу вахт әгигә едилмәмишсә мүстәһәбдир ки, өлүмдән сонра онун үчүн әгигә едилсин. Әгигә гојун, инәк вә ја дәвә ола биләр. Әгигә һејванын дөрддән бирини ушағы тутмуш мамаја вермәк мүстәһәбдир. Әгигә едилмиш һејванын әти он мө’мин бәндә арасында бөлүнсә јахшы олар.

Суал 187: Көрпәјә нечә мүддәт сүд әмдирилмәлидир?

Ҹаваб: Көрпәјә там ики ил (азы 21 ај) сүд әмдирилмәлидир. Имкан олдуғу һалда бу мүддәти азалтмаг олмаз.

Суал 188: Аилә үзвләринин тә’минаты кимин өһдәсинәдир?

Ҹаваб: Өвладларын хәрҹини ата өдәмәлидир. Ата имкансыз олдугда бу хәрҹи баба өдәмәлидир. Баба имкансыз олдугда ујғун хәрҹи өдәмәк атанын бабасынын вәзифәсидир. Атанын бабасы имкансыз олдугда хәрҹ ананын өһдәсинәдир. Ана да имкансыз олдугда өвладларын хәрҹини ананын атасы өдәмәлидир. Ананын атасы имкансыз олдугда бу хәрҹи атанын анасы өз өһдәсинә ҝөтүрмәлидир. Атанын анасы имкансыз олдугда өвладларын хәрҹи ананын бабасынын өһдәсинәдир. Ананын бабасы имкансыз олдугда өвладларын хәрҹини ананын нәнәси өдәмәлидир.

Суал 189: Өһдәсиндә олан һејваны дојдура билмәјән шәхс нә етмәлидир?

Ҹаваб: Әҝәр бир шәхс малик олдуғу һејваны лазымынҹа једирдә билмирсә, ја ону сатмалы, ја да әти һалал олдугда кәсмәлидир.

Суал 190: Гур’анда нәләрлә гидаланмаг һарам бујурулмушдур?

Ҹаваб: Гур’анда дөрд шејлә гидаланмаг һарам бујурулмушдур: өлмүш һејванла, ганла, донуз әти илә, Аллаһдан гејрисинин адына кәсилмиш һејванла.

Суал 191: Итин овладығы һејванын әти һалалдырмы?

Ҹаваб: Јалныз ов итләринин овладығы һејванын әти һалалдыр. Ов итинин дишләјиб өлдүрдүјү һејваны кәсмәјә (зибһ) еһтијаҹ јохдур. Чүнки итин вурдуғу јара кәсилмәјә бәрабәрдир. Ов итинин шәртләриндән бири будур ки, тутдуғу ову саһиби чатанадәк јемәсин. Ит өзбашына јох, саһибинин әмри илә ов етмәлидир. Әҝәр ит, саһибинин ҝөстәриши олмадан бир һејваны овласа, һәмин һејванын әти һалал дејил. Саһибин әмри илә итин овладығы һејван һалал сајылыр. Овчу итә әмр едәркән «Бисмиллаһ» демәлидир. Әҝәр биләрәкдән «Бисмиллаһ» демәсә овланмыш һејванын әти һалал дејил.

Суал 192: Бир овчунун говараг вурдуғу вә ја јараладығы һејваны башга бири тутса, овун саһиби ким сајылмалыдыр?

Ҹаваб: Ов ону тутана мәхсусдур. Әҝәр говулан һејван бир евә дахил оларса, онун саһиби ев јијәсидир.

Суал 193: Балыг неҹә овланыр?

Ҹаваб: Балыг һансы васитә илә овланыр овлансын, судан дири вәзијјәтдә чыхарылмалыдыр. Әҝәр балығы далға вуруб саһилә чыхараркән ону дири һалда тутмаг мүмкүн олса, һалалдыр.

Суал 194: Һејван кәсәркән һансы ишләр мәкруһдур?

Ҹаваб: Һејванын руһу хариҹ олмамыш онун дәрисини сојмаг мәкруһдур. Һәтта бә’зиләри буну һарам да сајмышдыр. Зибһ заманы һејваны өз һәмнөвүнүн ҝөзү габағында кәсмәк, һејваны ҝеҹә вә ҹүмә ҝүнү ҝүнортадан габаг кәсмәк, инсанын өз әли илә бөјүтдүјү һејваны кәсмәси мәкруһдур.

Суал 195: Машынла кәсилмиш һејван һарамдырмы?

Ҹаваб: Машынла кәсилмиш һејван мурдардыр. Онун әтини јемәк, алмаг вә сатмаг ҹаиз дејил.

Суал 196: Балыг күрүсүнү јемәк һалалдырмы?

Ҹаваб: Балыг күрүсүнүн һалал-һарамлығы балығын нөвүндән асылыдыр. Әҝәр балыг өзү һарамдырса, онун күрүсү дә һарамдыр.

Суал 197: Һансы гушларын әти һарамдыр?

Ҹаваб: Ҹајнаглы (јыртыҹы) гушларын әти һарамдыр. Бундан әлавә, әксәр һалда (учаркән) ганад чалмајыб сүзән, чинәдансыз, маһмызсыз гушларын да әти һарам сајылмышдыр.

Суал 198: Әти һалал олан һејван һансы һалда һарам сајылыр?

Ҹаваб: Әҝәр әти һалал олан һејванын баласы бөјүјәнәдәк, сүмүкләри мөһкәмләнәнәдәк донуз сүдү илә гидаланарса, онун әти һарамдыр. Һәтта һәмин һејвандан төрәјән һејванларын да әти һарам сајылыр.

Суал 199: Һалал вә ја һарам олдуғу билинмәјән балыгдан һазырланмыш балыг уну илә ҹүҹәләри једиртмәк олармы?

Ҹаваб: Ејби јохдур.

Суал 200: Мүсәлманла гејри-мүсәлман арасында «ган көчүрмә»јә иҹазә верилирми?

Ҹаваб: Ејби јохдур.

Суал: Удузанын дондурма, лимонад вә бу кими саир шејләр алаҹағы шәрти илә футбол ојнамаг олармы?

Ҹаваб: Дејилән һалда футбол ојнамаг гумар сајылыр.

Суал: Мусиги һарамдырмы?

Ҹаваб: Мүтриб мусиги һарамдыр вә мүтриб мусигини өјрәнмәк вә өјрәтмәк ҹаиз дејил.

Суал: Бөјүк ҝүнаһлар һансылардыр?

Ҹаваб: Әзаб вә’д олунмуш ҝүнаһлар. Онлар чохдур вә бир гисмини нәзәрдән кечирәк: 1. Аллаһын рәһмәтиндән үмиди үзмәк; 2. Өзүнү Аллаһын ҹәзасындан аманда билмәк; 3. Аллаһын, Пејғәмбәрин (с), мә’сум имамларын адындан јалан демәк; 4. Наһагдан кимсәни гәтлә јетирмәк; 5. Ата-ананы инҹитмәк; 6. Јетимин малыны зорла јемәк; 7. Сеһр вә ҹаду; 8. Зина; 9. Ливат; 10. Оғурлуг; 11. Јаландан анд; 12. Јаландан шаһид дурмаг; 13. Әһди сындырмаг; 14. Вәсијјәтә әмәл етмәмәк вә с.