(صفحه 133) مى شود. ولى ظن در ركعات يا افعال نماز حكم شك را ندارد و مى تواند طبق آن عمل كند.
مسأله 322 : قرائت و اذكار نماز را بايد در حال آرامش بدن بگويد. و اگر مى داند كه نمى تواند در حال آرامش بدن اذكار را بگويد مى تواند به قصد رجاء نماز را شروع كند، و اگر در حال آرامش نماز را بجا آورد نمازش صحيح است.
مسأله 323 : اگر در حال نماز او را حركت دهند به طورى كه از حالت نمازگزار خارج نشود بايد دقت كند كه هنگام حركت ساكت باشد و ذكر نگويد. و اگر در حال حركت ذكر گفته پس از آرامش بدن آن را اعاده كند، در اين صورت نماز او صحيح است.

محل نماز طواف

مسأله 324 : اظهر آن است كه نماز طواف را در جايى كه عرفاً پشت مقام ابراهيم محسوب مى شود بجا آورد و هر
(صفحه 134) چه به مقام نزديكتر باشد بهتر است.
مسأله 325 : اگر به جهت ازدحام جمعيت نتواند پشت مقام نماز بخواند در سمت راست يا چپ مقام بطورى كه عرفاً نزد مقام محسوب شود نماز بخواند.
مسأله 326 : اگر نماز را در جاهاى ديگر مسجدالحرام مثلاً داخل حجر اسماعيل بجا آورد، حتى اگر به اعتقاد اينكه آنجا مقام ابراهيم است نماز او باطل است، و بايد آن را پشت مقام اعاده كند.

مستحبات نماز طواف

مسأله 327 : در نماز طواف مستحب است بعد از حمد در ركعت اول سوره توحيد و در ركعت دوم سوره جحد را بخواند، و پس از نماز، حمد و ثناى الهى را بجا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد، و از خداوند عالم طلب قبول نمايد و اين كه اين حج را آخرين حج او قرار
(صفحه 135) ندهد و بگويد:

«اَلْحَمْدُللهِ بِمَحَامِدِهِ كُلِّهَا عَلى نَعْمَائِهِ كُلِّهَا، حَتى يَنْتَهِيَ الْحَمْدُ إلى مايُحِبُّ رَبِّي وَ يَرْضى، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ تَقَبَّلْ مِنِّي، وَ طَهِّرْ قَلْبِي، وَزَكِّ عَمَلِي».
و در روايت ديگر است:

«اَللَّهُمَّ ارْحَمْنِي بِطَوَاعِيتِي إيَّاكَ، وَ طَوَاعِيتِي رَسُولَكَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ، اَللَّهُمَّ جَنِّبْنِي أنْ أتَعَدَّى حُدُودَكَ، وَاجْعَلْنِي مِمَّنْ يُحِبُّكَ وَ يُحِبُّ رَسُولَكَ وَمَلائِكَتَكَ وَعِبادَكَ الصّالِحينَ».
و در بعضى روايات است كه حضرت صادق (عليه السلام) بعد از نماز طواف به سجده رفته و چنين مى گفت:

(صفحه 136) «سَجَدَ وَجْهِي لَكَ تَعَبُّداً وَرِقّاً، لاإلهَ إلاّ أنْتَ حَقّاً حَقّاً، اَلأوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيء، وَالاْخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيء، وَها أنَاذا بَيْنَ يَدَيْكَ، ناصِيَتِي بَيَدِكَ، فاغْفِرْلِي إنَّهُ لاَيَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُكَ، فَاغْفِرْ لِي فَإنِّي مُقِرٌّ بذُنُوبِي عَلى نَفْسِي، وَلا يَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُكَ». (صفحه 137)

سـعى

مسأله 328 : بعد از طواف و نماز طواف واجب است هفت مرتبه از كوه صفا به مروه برود و بازگردد، كه به آن «سعى» مى گويند.
مسأله 329 : سعى ركن است و ترك آن حكم ترك طواف را دارد.
مسأله 330 : كسى كه از روى جهل سعى را ترك كند چه جهل نسبت به حكم باشد يا موضوع، اگر زمان تدارك آن گذشته باشد، عمره او باطل است.
مسأله 331 : اگر سعى را فراموش كرد و تقصير كرد، هر وقت متذكر شد سعى را انجام دهد، و بنابر احتياط