(صفحه 111) همان نقطه طواف را تمام كند. و براى تعيين محاذات از دقتهاى اهل وسواس اجتناب كند.
مسأله 270 : لازم نيست كه در كنار حجرالاسود نيت طواف كند. بلكه اگر قبل از آن قصدش اين باشد كه طواف خود را از مقابل حجرالاسود شروع كند كافى است.
مسأله 271 : اگر طواف را قبل از حجرالاسود شروع كند و به همانجا ختم كند طواف باطل است. اگر چه در مصداق اشتباه كند. مثلا به گمان اينكه حجرالاسود در ركن يمانى است طواف را از آنجا شروع كند.

محدوده طواف (مطاف)

مسأله 272 : طواف واجب بايد در محدوده فاصله بين كعبه و مقام ابراهيم كه 5/26 ذراع(1) است انجام شود. و

---

(صفحه 112) چون حجر اسماعيل در حكم كعبه است در آن قسمت مبدأ ديوار حجر است نه كعبه.
مسأله 273 : اگر از پشت مقام ابراهيم يا روى شاذروان(1)كه جزء كعبه است طواف كند طواف او باطل است، و بايد اعاده كند.
مسأله 274 : اگر بعضى از دورها را خارج از محدوده مذكور انجام دهد بايد آن دور را اعاده كند، و الاّ طواف او باطل است.
مسأله 275 : اگر قسمتى از يك دور را خارج از محدوده مطاف يا روى شاذروان برود بايد برگردد و از همان جا طواف را در محدوده ادامه دهد. اما اگر داخل حجر اسماعيل برود تدارك آن مقدار كفايت نمى كند، بلكه بايد

---

(صفحه 113) آن دور را از نو شروع كند.
مسأله 276 : اگر از روى جهل يا غفلت يا فراموشى در خارج از مطاف طواف كند طواف او باطل است، و حكم كسى را دارد كه از روى جهل يا غفلت يا فراموشى طواف را انجام نداده باشد.
مسأله 277 : دست گذاشتن به ديوار كعبه و بوسيدن آن و دست گذاشتن روى ديوار حجراسماعيل در حال حركت هنگام طواف بنابر احتياط واجب جايز نيست و بايد آن مقدار را اعاده كند.
مسأله 278 : اگر به خاطر ازدحام جمعيت نتواند در مطاف طواف كند بايد به انتظار خلوت شدن باشد. و چنانچه وقت تنگ شد يا احتمال خلوت شدن در هيچ يك از ساعات شبانه روز وجود نداشت مى تواند خارج از محدوده طواف كند. البته با رعايت الاقرب فالاقرب.
مسأله 279 : در مواقعى كه جمعيت زياد است و براى
(صفحه 114) اكثر حجاج طواف در حد مزبور مستلزم عسر و حرج است و گاهى غير قابل تحمل است و از سويى صبر كردن و شناسايى وقت خلوت و در احرام ماندن مستلزم زحمت و ناراحتى است مى توان در خارج از حد با رعايت الاقرب فالاقرب طواف كرد.
مسأله 280 : اگر ازدحام جمعيت در محدوده طواف به گونه اى است كه خانم ها مى دانند مردان نامحرم خواه ناخواه به آنها تنه مى زنند لازم است طواف را در محدوده انجام دهند، و حتى الامكان مراقب باشند خود را از تنه زدن نامحرم دور نگه دارند.

جهت گردش به دور كعبه

مسأله 281 : در حال طواف بايد كعبه در سمت چپ طواف كننده واقع شود. يعنى به طور متعارف به سمت چپ دور بزند، ولى لازم نيست شانه شخص حقيقتاً به سمت
(صفحه 115) كعبه باشد، لذا اگر در هنگام دور زدن مخصوصاً در حجراسماعيل كعبه مقدارى به پشت يا جلو متمايل شود، اشكال ندارد.
مسأله 282 : اگر به هر علتى مقدارى از طواف بر خلاف متعارف انجام شد، مثلا رو به كعبه يا پشت به آن يا عقب عقب طواف كرد، بايد آن مقدار را جبران كند.
مسأله 283 : لازم نيست هميشه صورت طواف كننده به طرف جلو باشد، بلكه جايز است به چپ وراست يا پشت سر نگاه كند، بطورى كه در حال طواف بدن كاملاً روبه كعبه يا پشت به كعبه نشود.

طواف مستحبى

مسأله 284 : طواف عملى است مستحب، و ثواب آن براى غيرمقيم از ثواب نماز مستحبى بيشتر است. و سزاوار است زائران هر چه بيشتر طواف كنند. اما سعى كنند