فهرست مطالب

سرورى و سرپرستى خداوند و پيامبرش و آنان را كه ايمان دارند، بپذيرد [از

حزب خداوند است و] حزب خداوند پيروز است. و روشن است كه، همه مسلمانان، اين ولايت و سرپرستى را نمى پذيرند; بلكه تنها عدّه اى از آنان اند كه به دنبال پذيرش ولايت و سرپرستى خداوند و پيامبرِ او، ولايت و سرپرستى مؤمنانى را كه در اين آيه به توصيف و ستايش آنان پرداخته است، مى پذيرند. و همين گروه ويژه اند كه «حزب خداوند» را در برابر «حزب شيطان» تأسيس مى كنند. و همين گروه اند كه پيروزند. بدين ترتيب خداوند مسلمانان را هشدار داده است كه:

اوّلاً: مبادا از مواضع دينى خود روى گردانند; زيرا اگر هشدار خداوند را درنيابند، به زودى گروهى را جاى گزين آنان خواهد كرد كه دوستشان مى دارد و آن ها نيز، خداوند را دوست مى دارند، و به دنبال اين محبّت الهى، در راه تحقق آموزه هاى دينِ خداوند پايدار و مقاوم خواهند بود، و سرزنشِ سرزنشگران آن ها را از راهى كه برگزيده اند، باز نخواهد داشت.

ثانياً: امت اسلامى نيازمند ولىّ و سرپرستى است كه زندگى آنان را سامان بخشد و زمينه حيات پاكيزه در اين سراى و سراى واپسين را، فراهم آوَرَد. و روشن است كه اين ولىّ و سرپرست، جز خداى تعالى و پيامبر او و مؤمنانى كه در اين آيه (آيه ولايت) ستايش شده اند، نيست.

ثالثاً: مؤمنان با پذيرش سرپرستى و ولايت خداوند و پيامبر و مؤمنانى كه در اين آيه توصيف شده اند، قهراً به حزب خداوند مى پيوندند كه نيرومند و پيروز است و با درآمدن در اين حزب، هرگز در برابر دشمن شكست نخواهند خورد.

حاصل پيش گفته ها، اين كه: «وَالَّذِينَ آمَنُوا» نه همه مؤمنان; كه گروهِ ويژه اى از ايشان اند كه پس از پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) ، به فرمان خداوند، عهده دارِ رهبرى و سرپرستى امت اسلامى هستند. و امّا اين گروهِ ممتاز، چه كسانى هستند؟ بر عهده رواياتى است كه در ذيل آيه ولايت آمده است. در متون روايى و تفسيرى شيعى و

سنّى، نقل است:

سائلى به مسجد درآمد و از مسلمانان خواست كه حاجت او را برآورند; ولى كسى به درخواست او توجّه نكرد. در اين حال، امام على بن ابى طالب (عليه السلام) كه مشغول نماز و در حالت ركوع بود، به وى اشاره كرد و انگشترىِ خود را بدو داد. پس از اين واقعه، آيه ياد شده در شأن امام على (عليه السلام) نازل شد.⁽¹⁾

بررسى پاره اى از روايات

1 ـ مُعَلّى بن خُنَيس گويد: درباره سخن خداى عزّ وجلّ: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا ْالاَْمَـنَـتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُوا ْبِالْعَدْلِ).⁽²⁾خداوند به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحب آن ها بازگردانيد و چون ميان مردم داورى مى كنيد، با دادگرى داورى كنيد» از امام صادق (عليه السلام) پرسيدم، در پاسخ فرمود:

عَدْلُ الإِمامِ: اَنْ يَدْفَعَ ما عِندَهُ إلىَ الاِمامِ الَّذي بَعْدَهُ، وَاُمِرَتِ الأئِمّةٌ أَنْ يَحْكُمُوا بالعَدْلِ، وَاُمِرَ النّاسُ أَنْ يَتَّبِعوُهُم.⁽³⁾

دادگرى امام، آن است كه آن چه /1 در نزد اوست به امام پس از خود، بسپارد، و امامان /1 فرمان يافته اند تا با دادگرى داورى كنند و مردمان /1 فرمان يافته اند كه از آنان پيروى كنند.

2 ـ امام صادق (عليه السلام) فرمود:

اتَّقُوا الْحُكُومَةَ; فَإِنَّ الْحُكُومَةَ إِنَّمَا هِيَ لِلإِمَامِ الْعَالِمِ بِالْقَضَاءِ، الْعَادِلِ فِي الْمُسْلِمِينَ لِنَبِيّ، أَوْ وَصِيِّ نَبِيّ.⁽¹⁾

از داورى /1 پروا كنيد چرا كه داورى تنها از آنِ امام داناىِ به داورى، دادگرِ در ميان مسلمانان است. آرى، چنين داورى تنها، براى پيامبر يا جانشين اوست.

3 ـ سَعْد گويد: از ابوجعفر امام محمّد باقر (عليه السلام) درباره آيه: وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَن تَأْتُوا ْالْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَـكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا ْالْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَ بِهَا).⁽²⁾ و نيكى آن نيست كه از پشتِ خانه ها به درون آن ها درآييد; بلكه [حقيقت]نيكى [از آنِ]كسى است كه پرهيزگارى وَرْزَد; و به خانه ها از دَرْ درآييد.» پرسيدم; در پاسخ فرمود:

آلُ مُحَمَّد (صلى الله عليه وآله) أَبْوَابُ اللَّهِ وَ سَبِيلُهُ، وَ الدُّعَاةُ إِلَى الْجَنَّةِ، وَ الْقَادَةُ إِلَيْهَا، وَ الأَدِلاّءُ عَلَيْهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة.⁽³⁾

دودمان محمد (صلى الله عليه وآله) درهاى، به سوى خدا و راه هاى، به سوى