فهرست مطالب

شهادت امام در جهان اسلام دو تأثير اساسى گذاشت

نخست: تأثير نزديك تر، كه از همان عصرِ عاشورا آشكار شد; از همان هنگام كه اهل بيت آن حضرت را به سوى كوفه و سپس، از كوفه به شام به اسارت بردند. گوييا خواست خداوند همين بود، كه حسين (عليه السلام) و يارانش در يك نبرد خونين و نابرابر از جام شهادت سرمست عشق الهى شوند و خون پاكِ شان در سرزمين نينوا ريخته شود، تا زينب كبرى دختر بزرگوار على (عليه السلام) و زين العابدين على بن الحسين (عليه السلام) بتوانند در كوفه و شام نقاب از چهره زشتِ دسيسه هاى باند
اموى برگيرند و آل ابوسفيان را، كه به دروغ ادّعاى مسلمانى داشتند و با پوشش اسلام، به تلافى پيروزى اسلام بر جاهليت و شرك قريش، به جنگ اسلام برخاسته بودند، رسوا كنند، و از ماهيّت هيئت حاكمه و مردم عصرش پرده بردَرند. امير كوفه را، در كاخ فرماندارى، در مسند قدرت و در اوج پيروزى، تحقير كنند. و حاكمِ «منافق دارُ الاِماره دمشق» را رسوا سازند. و شكست مفتضحانه او را در نيل به هدف هاى پليدى كه در سر داشت در پايگاه قدرتش به او اعلام كنند. و به فرزندِ كودن و پلشت معاويه بفهمانند كه او و پدرانش، حقيرتر از آن اند، كه بتوانند نام نيك خاندان محمّد را محو كنند و وحى و رسالت او را نابود سازند. و ننگِ كشتنِ حسين بن على (عليه السلام) را از دامان خود پاك كنند و در نهايت، با سخنان شورانگيزِ خود بزرگترين شاهكار ادبى و سياسى و اجتماعى را بيافريند.⁽¹⁾

و امّا تأثير دوّم در دراز مدت

واقع اين است كه اگر قيام خونين و شهادت آن شهيد بى بديل نبود، امروز از اسلام و آموزه هاى متعالى و معارف ناب و احكام نورانى آن نيز، خبرى نبود. هم چنان كه در پيش گفته ها، به تكرار اشاره شد. بنى اميّه بر آن بودند كه به طور كلى آثار بعثت محمّد (صلى الله عليه وآله) را محو كنند و جاهليّت ابوسفيان و شرك قريش را دوباره برگردانند، و در راه وصول به اين هدف پليد خود، به هر جنايتى از تحريف حقايقِ دين گرفته، تا كشتنِ امام حسين (عليه السلام) و اسارت اهل بيت (عليهم السلام) او دست بزنند. و امّا شهادت فرزند پاك پيامبر (صلى الله عليه وآله) نه تنها به اسلام و دستاوردهاى بعثت، حيات دوباره بخشيد; بلكه جاودانگى اين حقايق والا را تضمين كرد و براى هميشه اسلام را از اسارتِ حكومت اموى و امويانِ طول تاريخ بِدَر آورد.

در حقيقت، قيام امام حسين (عليه السلام) و شهادت يارانش لطيف ترين نفحه الهى بود، كه در فضاى سرد و سنگين حكومت اموى وزيدن كرد، و جهان اسلام و دل هاى بندگان خدا را طراوت بخشيد. از اين رو، به حقّ، عاشورا، لطيف ترين و با طراوت ترين نفحه الهى و نسيم روحانى است، كه در طول قرن ها تا امروز،

مشام جان انسان ها، به ويژه آزادگان عالم، را معطر كرده است. باران رحمتى است كه سرزمين هاى اسلامى را صفا داده و دل هاى مؤمنان را سرشار از عشق و ايمان كرده است. و بديهى است كه فردا و فرداها تا ابديّت نيز، چنين خواهد بود.

حسين (عليه السلام) با آفريدن عاشورا، مدرسه عظيم انسانى و الهى را به روى پيروان محمّد گشود. مدرسه اى كه قرن هاست مسلمانان را درسِ دين و دين دارى آموخته است; درس عزّت و صلابت و ظلم ستيزى.

آرى، آموخت كه حقّاً، در شرايط بسيار سخت و سنگين، بسا گروهى اندك بر گروهى بسيار، به اذن خداوند، پيروز است; كَم مِّن فِئَة قَلِيلَة غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةَم بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّـبِرِينَ)،⁽¹⁾ و مى تواند در برابر هرگونه بى عدالتى بشورد و دست ظلم را از سرِ مردم كوتاه كند. و اين درس عبرت را آموخت كه در يك نظامى كه روزى پيامبر (صلى الله عليه وآله) بر پايه آموزه هاى وحى مردمش را به بندگى خدا رهبرى مى كرد، چگونه جريان نفاق و دورويى، به دستيارى دنياطلبان بى مروّت، معاويه و سپس يزيد را، به نام خليفه او در مسند رهبرى امت اسلام مى نشاند. و به آن ها مى قبولاند كه اطاعت اين خليفگانِ فاسد، اطاعت خداوند است.

شهادت حسين (عليه السلام) ، كه مظهر عزّت و غيرت الهى بود، كفّه ترازو را تا ابد، به سود ايمان و توحيد سنگين كرد و پرده هاى ابهام را از جبهه حقّ، كه با جبهه باطل در هم آميخته بود، براى هميشه كنار زد. و اسلام بعثت و امامت را از اسلام سلطنت و خلافت جدا ساخت. و اين ها و صدها نظير اين درس ها را، كه اشاره شد، آموخت. و امروز نيز، آن چه به نام اسلام شناخته مى شود از بركت عاشوراى حسين است.

از اين رو، حسين (عليه السلام) سرشارترين سرمايه معنوى است كه بر همه انسان هاىِ

پس از خود تا آخِرِ تاريخ، و بر همه بشريت و تمدّن هاى پس از خود، حق دارد و همه و هر كدام به گونه اى مديون و مرهون اويند.

آيا قيام حسين (عليه السلام) دفاع شخصى بود؟

مؤلّف آورده است كه:

اين مطلب توجّه اهل نظر را جلب مى كند كه امام حسين (عليه السلام) گاهى از تشكيل حكومت اسلامى، سخن مى گويد و در ضمن خطبه اى مى فرمايد: «نَحْنُ اَوْلى بِوِلايَةِ هذا الاَمْرِ مِنْ هؤُلاءِ; ما براى زمامدارى و حكومت اسلامى از اينان يعنى بنى اميّه شايسته تريم. و گاهى، مسئله كناره گيرى را به ميان مى كشد و مى فرمايد: «دَعُونِي اَنْصَرِفُ اِلى مَأمَنِي; مرا آزاد بگذاريد به جايى بروم كه امنيّت داشته باشم». و گاهى، دم از كشته شدن مى زند و مى فرمايد: «اِنِّي لا أَرَى الْمَوْتَ إلاّ سَعَادَةً; من مرگ را به جز سعادت نمى بينم». آيا امام مى خواسته است، هم تشكيل حكومت بدهد و هم كناره گيرى كند و هم كشته شود؟ آيا اين سه مطلب با هم سازگار است؟! براى جواب گويى به اين سؤال بايد گفت: امام حسين (عليه السلام) در مرحله دوّم قيام⁽¹⁾ منظورش اين بود كه علاوه بر نپذيرفتن بيعتِ يزيد، با تشكيل حكومت نيرومند اسلامى چنان كه تقاضاى آزاديخواهان

عراق بود، حكومت ظلم و فساد را واژگون كند و ريشه ظلم را بسوزاند و اسلام و مسلمانان را نجات دهد و سنت پيغمبر را زنده كند. و در اين راه تا وقتى اوضاع عراق دگرگون نشده بود، پيش رَوِى شايانى حاصل شد، تا آنجا كه مسلم بن عقيل، با خوشحالى به امام خبر داد، كه همه بزرگان و خردمندان كوفه آماده تشكيل حكومت و پشتيبانى شما هستند. و اين سخن امام كه مى فرمايد: «نَحْنُ اَوْلى بِوِلايَةِ هذا الأمْرَ مِنْ هولاءِ المُدَّعِينَ مَا لَيْسَ لَهُمْ; يعنى ما براى حكومت اسلامى شايسته تريم از اينان كه مقام خلافت را بر خلاف حقيقت براى خود ادّعا مى كنند»، مربوط به اين زمان است كه تصميم داشت تشكيل حكومت بدهد. در اين زمان نه طالب مسالمت بود و نه طالب كشته شدن. طالب مسالمت نبود براى اين كه با مسالمت امكان هرگونه انقلاب اصلاحى از امام به طور موقت سلب مى شد و طالب كشته شدن نبود براى اين كه با كشته شدن آن حضرت با ارزش ترين فرد جهان اسلام; بلكه جهان انسانيت از دست مى رفت و اين براى اسلام خسارت بزرگى بود. و در درجه دوّم يعنى پس از دگرگون شدن اوضاع عراق و تسلط عبيدالله بن زياد بر كوفه كه ديگر امكان پيروزى نظامى نبود. مطلوب امام اين بود ـ البته مطلوب اضطرارى ـ كه صلح شرافتمندانه اى برقرار كند تا نيروهاى آن حضرت به حالت ذخيره بماند و در آينده اقدامات وسيعى را به نفع اسلام شروع كند. و اين سخن امام حسين (عليه السلام) كه: «دَعُونِي اَنْصَرِفُ; مرا آزاد بگذاريد برگردم». و سخنانى از اين قبيل مربوط به اين زمان است و در اين زمان امام براى برقرار كردن صلح فعاليتهاى پر ارزش نمود. و در