فهرست مطالب

ها اِنَّ ههُنَا لَعِلْمَاً جَمّاً ـ وَ أَشَارَ بِيَدِهِ اِلى صَدْرِهِ ـ لَوْ أَصَبْتُ لَهُ حَمَلَةً.⁽¹⁾

بدان كه در اين پهناى سينه، دانش فراوان انباشته است، اى كاش كسانى را مى يافتم كه بار فهمش را به دوش كشند!

يَنْحَدِرُ عَنِّى السَّيلُ، وَلايَرقى إلَيَّ الطَّيْرُ.⁽²⁾ سيل علوم و امواج معارف از دامنِ انديشه كوهسارم، سرازير است و هيچ پروازگرِ آسمان پى را، ياراى تسخير آن نيست.

و همين گونه در توصيف قلمروِ دانايى «اهل بيت (عليهم السلام) » پيامبر (صلى الله عليه وآله) سخن مى گفت:

هُمْ مَوضِعُ سِرِّهِ، وَلَجَأُ اَمْرِهِ، وَعَيْبَةُ عِلمِهِ، وَمَوئِلُ حُكْمِهِ، وَكُهوُفُ كُتُبِهِ، وَجِبَالُ دِينِهِ، بِهِمْ اَقَامَ اِنحِناءَ ظَهْرِه، وَاَذْهَبَ اِرتِعادَ فَرائِصِهِ.⁽³⁾

آنان (اهل بيت پيامبر (عليهم السلام) ) سرّ الهى را پايگاهند، امر خدا را پناهگاه، دانشش را گنجينه و حكمتش را تأويل گاه، كتاب هاى او را مخزنى مطمئن و دينِ خدا را كوهوار تكيه گاه اند. با يارى آنان بود كه پشتِ خميده دين راست شد و شانه هايش از لرزش باز ايستاد.

فَإِنَّهُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ، وَ مَوْتُ الْجَهْلِ، هُمُ الَّذِينَ يُخْبِرُكُمْ حُكْمُهُمْ عَنْ عِلْمِهِمْ، وَ صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ، وَ ظَاهِرُهُمْ عَنْ بَاطِنِهِمْ، لا يُخَالِفُونَ الدِّينَ وَ لا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ، فَهُوَ بَيْنَهُمْ شَاهِدٌ صَادِقٌ، وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ.⁽⁴⁾

آنان (اهل بيت پيامبر (عليهم السلام) ) رمز حياتِ دانش، و رازِ مرگِ جهالت اند، آنان اند كه داورى شان بازگوى دانش و آگاهى و سكوتِ شان، نشان گر منطق و برون شان، انعكاس روشنى از درون شان است. نه از دين سر مى پيچند و نه در آن به اختلاف دچارند و چنين است، كه قرآن در جمع آنان، گواهى صادق و خموشى گوياست.

و امّا تجزيه اى كه در سقيفه پديد آمد و نتيجه حاصلِ از آن، جدايى مرجعيت علمى از مرجعيت سياسى در امر جانشينى پيامبر (صلى الله عليه وآله) و سر برآوردنِ نااهل از پيراهنِ اهل شد; تجزيه اى نامبارك و فاجعه آميز بود. اگر چه دانشمندان اهل سنّت كوشش بسيار كرده اند، تا از اهميّت آن بكاهند يا حتّى آن را انكار كنند. و امّا خليفه دوّم، در گفتارى كه از او رسيده است، به بزرگى اين فاجعه خسارت بار، ناگزير، اعتراف كرده است. و با اين كه او خود، كارگردان اصلى سقيفه است، چنين مى گويد:

بيعتى كه در سقيفه انجام گرفت، كارى بدون فكر و انديشه و ناگهانى بود; لغزشى بود كه اتفاق افتاد، امّا خداوند مسلمانان را از گزند آن نگاه داشت; «اَلا اِنَّ بَيْعَةَ اَبى بَكر كانَتْ فَلتَةً وَقَى اللهُ المُسلِمينَ شَرَّهَا».⁽¹⁾

و جالب اين كه خليفه، به اين اعتراف اكتفا نكردند، گفتند:

از اين پس، هر كس چنين كند، او را بكشيد.⁽²⁾

آرى آن چه انجام گرفت، يك فاجعه مُهيبى بود كه سنگِ نخستِ زاويه انحراف را در جهان اسلام برنهاد. و مى بينيم، كه همچنان، تا «ثريّا مى رود ديوار كج». به تعبيرِ امام على بن ابى طالب (عليه السلام) ، بناى رفيع اسلام را از بنيانِ استوارش بر افكندند و در غير جاى خود، برآوردند; «نَقَلوُا البِناءَ عَنْ رَصِّ اَسَاسِهِ، فَبَنَوهُ فِي غَيرِ مَوْضِعِه».⁽¹⁾

و اين سخن امام (عليه السلام) گوياترين تعبير در بيان تحريف حقايق ناب دين است. و مى نماياند كه تجزيه امر خلافت در سقيفه و تخلّفِ از نصّ و وصيّت پيامبر (صلى الله عليه وآله) و زير پا نهادن حكمِ خداوند در تصدّى امر خلافت و به دنبال آن...، در حقيقت فاحش ترين نوعِ چرخش ارتجاعى اصحاب سقيفه است.

حديث ثقلين

پيامبر بزرگوار اسلام، پس از ورود به «يثرب»، افزون بر ابلاغ وحى و تعليم و تأديب مسلمانان به رفع اختلافات، ميان دو قبيله «اوس» و «خزرج» همّت گماشت، و به درگيريهاى قومى و تنازعات قبيله اى آنان پايان بخشيد. و با اقدام به عقد اخوّت و برادرى ايمانى ميان مسلمانان، به اُلفت قلبى و همدلى آنان، سامان داد. و حكومت مقتدر و نيرومندى بر بنياد ايمان و بر اساس جهان بينى غنى و پربار قرآن، پايه ريزى كرد. و ميان مهاجران و انصار اتّحاد و يگانگى به وجود آورد. شهر آلوده به تفرقه و پراكندگى را، به مدينه پاكيزه و هماهنگ محمّدى مبدّل ساخت. و در برابر دشمن جدايى افكن و مشركان و يهوديانِ كينه توز و منافقان كوردل، پيروان خود را به وحدتِ ايمانى فراخواند و آنان را در برابر بيگانگان چونان دستِ يگانه قدرتمندى توصيف كرد: «وَهُمْ يَدٌ عَلى مَنْ

سِواهُمْ»;⁽¹⁾ و آنان را از اختلاف و درگيرى و دوگانگى در عمل بازداشت و فرمود:

عَلَيكُم بِالَّذي اَمَرَكُم بِهِ، فَاِنِّي حَرِيصٌ عَلى رُشْدِكُم، اِنَّ الاِخْتِلافَ وَالتَّنازُعَ وَالتَثبِيطَ مِنْ اَمْرِ الْعَجْزِ وَالضَّعْفِ، وَهُوَ مِمَّا لايُحِبُّهُ اللهُ وَلايُعْطِي عَلَيهِ النَّصْرَ وَالظَّفَرَ.⁽²⁾

خداى را بدان چه فرمان داده است، اطاعت كنيد كه
سخت شيفته رشد و تعالى شمايم; چرا كه نزاع و درگيرى
و اين كه، هر گروهى از شما، ديگرى را حذف و طرد كند، از نشانه هاى سستى و ناتوانى و درماندگى و شيوه اى است ناپسند،
كه خداى بزرگ آن را دوست نمى دارد و در نهايت، پيروزى و اعتلا و بالندگى را نيز به دنبال نمى آورد و موجب تباهى
و شكست شماست.

بدين روى، مى بينيم بيش ترين و هشداردهنده ترين انذارش، برحذر داشتن مسلمانان از آن چه كه مايه پراكندگى و گسست پيوندهاى اجتماعى آنان است. و اين سفارش اكيدى است، كه در جاى جاى آموزه هاى اسلام مورد توجه قرار گرفته و فرجامِ شوم تفرقه، يادآورى شده است. على (عليه السلام) فرمود:

اَلزِموُا السَّوادَ الأعْظَم; فَاِنَّ يَدَ اللهِ عَلَى الجَمَاعَةِ. وَايَّاكُم وَالفُرقَةَ; فَاِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّيطَانِ، كَمَا اَنَّ الشَّاذَّ مِنَ الغَنَمِ لِلذِّئبِ.⁽³⁾

با اكثريت مردم (سواد اعظم) همداستان شويد كه دست خدا بر

سرِ جماعت است; و از گروه گرايى، بپرهيزيد كه تك روان بهره شيطانند; هم بدان سان كه گوسفندان بريده از رمه، بهره گرگهاى بيابان.

براى توضيح و تشريح اين نقش مهم و عملى امامِ برگزيده خداوند و تبيين جايگاهِ آن در معارف اسلامى، كه مهم ترين و محورى ترين نقشِ امامت است، بايد گفت:

يك، قرآن مجيد كه از صقع ربوبى فرود آمده است، كتاب زندگى و مايه طراوت و شادابى حيات مادى و معنوى انسان هاست:

يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا ْاسْتَجِيبُوا ْلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ).⁽¹⁾

اى مؤمنان /1 خداوند و پيامبر را هرگاه شما را به چيزى فراخوانند كه به شما زندگى مى بخشد، اجابت كنيد.

دو، از آنجا كه فهم و دركِ معارف دينى، پيش از عمل، ضرورى است; چرا كه فهمِ بى عمل، تباهى مى آورد، و عملِ صحيح و صالح بدون فهم و دركِ درست، محال و ناشدنى است; ناگزير، مسلمانان نيازمند فهم درست و درك صحيحِ مقصودِ از اين معارف اند.

سه، فهم ها و درك ها متفاوت آفريده شده است. و همين گونه گونى در آفرينش، اگر چه امرى طبيعى و موجب زيبايى و جمال آدميان و راز و رمزِ «نيكوترين ساختار» (أحسن تقويمِ) آن هاست; ليكن تفارق فهم ها در برخورد با كتاب الهى (قرآن) و سنّتِ نبوى، خود، دريافت هاى گوناگونى را به دنبال دارد، تا