فهرست مطالب

با اين كه پيامبرِ پيش از خود و تعاليم آسمانى او را تأييد مى كرد،
آن ها را منسوخ مى دانست:

فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَـقَهُمْ لَعَنَّـهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَـسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِى وَنَسُوا ْحَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُوا ْبِهِى وَلاَ تَزَالُ تَطَّـلِعُ عَلَى خَآلـِنَة مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ).⁽¹⁾

براى پيمان شكنى، لعنتشان كرديم و دل هايشان را سخت گردانيديم زيرا عبارات /1 را از جاى خويش پس و پيش مى كردند و بخشى از آن چه را بديشان يادآور شده بودند، از ياد بردند و تو پيوسته از خيانت آنان ـ جز شمارِ اندكى از ايشان ـ آگاهى مى يابى.

نتيجه اين كه، در اسلام مسأله «امامت و خلافت» به معنايى كه گذشت، به جدّى ترين صورت و از آغازِ دعوت تا روز رحلت، مطرح بوده و جزء اركان اصلى اسلام قرار داده شده است; چونان كه در مذهبِ شيعه، جزء اصول دين است.

فصل يكم: آيه اولى الامر

يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا ْأَطِيعُوا ْاللَّهَ وَأَطِيعُوا ْالرَّسُولَ وَأُو ْلِى الاَْمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَـزَعْتُمْ فِى شَىْء فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الاَْخِرِ ذَ لِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً).⁽¹⁾

اى مؤمنان، از خداوند فرمان بريد و از پيامبر و صاحبان امر، كه از شمايند، فرمانبردارى كنيد، پس اگر درباره چيزى ستيزه و كشمكش كرديد، آن را به خدا ـ كتاب خدا ـ و پيامبر بازگردانيد. اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد، كه اين بهتر است و سرانجام آن نيكوتر.

صاحبانِ امر كيانند؟

در قرآن كريم آيات چندى درباره امامت و خلافت آمده است،⁽²⁾ كه از

بررسى اين آيات دانسته مى شود: امامت و خلافت، مانند «نبوّت و رسالت» يك منصب الهى است و در گُماردنِ «امام» و «خليفه» دست بشر از آن كوتاه است.

«اَمْر» لفظ عام و شاملى است كه همه گفتارها و رفتارها را در بر مى گيرد، و در اين آيه، به معناى كار و شأن است،⁽¹⁾ و دور نيست كه در اين آيه، «اَمْر» به معناى اصطلاحىِ آن نيز، يعنى دستور و فرمان، به كار رفته باشد.

بر اين اساس: «اُولُوا الأمْر»; يعنى آن ها كه براى فرمانروايى شايسته اند، و به لحاظِ اهميّتِ فرمان شان، با همين عنوان «اُولُوا الأمْر» در قرآن كريم; شناسانده شده اند. به تعبير ديگر «اُولُوا الأمْر» گروهى از مؤمنان اند كه در ميان مسلمانان، موقعيت و جايگاهِ والاىِ ويژه اى دارند.

از همين رو، پيروى از فرمانِ شان، لازم و ضرورى است. و اين نكته مهمى است كه از آن غَفلت شده و بيش تر به توضيح و تبيين مفهومِ «اُولُوا الأمْر» و تعيين مصداقِ⁽²⁾ آن پرداخته شده است.