(صفحه 182)
آنها اين است كه تا رمضان سال بعد روزه ها را قضا كنند و اگر تا آن موقع قضا نكردند و تأخير انداختند، مكلف به پرداخت كفاره تأخير مى شوند، لذا اگر قبل از آن پرداخت كنند حساب نمى شود و بايد مجدداً بدهند.

س 402 ـ بر پيرمرد و پيرزنى كه روزه واجب نيست و بايد فديه، يعنى مدّ طعام، بدهند، آيا مى توانند بعد از ماه رمضان فديه را بدهند يا بايد تا ماه رمضان سال آينده صبر كنند؟
ج ـ خير، لازم نيست صبر كنند، بلكه مى توانند در همان ماه رمضان و همان روز كه روزه را خوردند فديه را بدهند بلى پرداخت، قبل از آن صحيح و مجزى نيست.

س 403 ـ شخصى از سال گذشته و از سال جارى روزه قضايى دارد، آيا هنگام قضا كردن لازم است تعيين كند كه روزه سال قبل يا سال جارى است؟
ج ـ تعيين لازم نيست و مى تواند نيت كند روزه هايى را كه برعهده او است قضا مى كند.

س 404 ـ چنانچه براى مرجع تقليد ثابت شود كه رؤيت هلال شده و عيد فطر است و همين كه از او سؤال شود بفرمايد: اول ماه براى من ثابت شده ولى حكم نكند، مقلّد او به محض سؤال و اطلاع آيا مى تواند افطار كند؟
ج ـ ملاك، حصول علم يا اطمينان است لذا در فرض سؤال اگر علم يا اطمينان حاصل شود (كه عادتاً چنين است) افطار كند، و در غير اين صورت بايد همچنان روزه باشد تا اينكه اول ماه به يكى از طرق مذكوره در توضيح المسائل مسأله 1795 ثابت شود.
(صفحه 183)

اعتكاف

س 405 ـ آيا بيمار و كسى كه روزه برايش ضرر دارد مى تواند معتكف شود؟ و اگر در حال اعتكاف باشد و روزه نگيرد ثوابى مى برد؟
ج ـ اعتكاف بدون روزه صحيح نيست ولى ماندن در مسجد ثواب دارد، خصوصاً اگر مشغول عبادت و دعا باشد.

س 406 ـ آيا زنها هم مى توانند معتكف شوند؟ و اگر در روزهاى عادت قرص بخورند و معتكف شوند چه صورت دارد؟
ج ـ بلى مى توانند و مصرف قرص براى جلوگيرى از عادت اگر ضرر نداشته باشد مانعى ندارد و اعتكاف آنان با اذن شوهر جايز و صحيح است.

س 407 ـ آيا اعتكاف بصورت خانوادگى جايز است؟
ج ـ مانعى ندارد.

س 408 ـ آيا در مسجد جامع روستا يا قصبه اعتكاف صحيح است هر چند روستاها به هم نزديك باشند؟
ج ـ اعتكاف بايد در مسجد جامع باشد و در مساجد جامع روستا هم صحيح است ولو روستاها به هم نزديك باشند.
(صفحه 184)

س 409 ـ آيا محوطه اطراف مسجد كه به عنوان حياط استفاده مى شود، براى اعتكاف حكم مسجد را دارد؟
ج ـ محوطه و حياط مسجد حكم مسجد را ندارد.

س 410 ـ با توجه به مشكلاتى كه صرف غذا در مسجد دارد آيا صرف غذا در سالن غذاخورى كه در محوطه مسجد است، براى معتكفين جايز است؟
ج ـ صرف غذا در محوطه مسجد به مقدار ضرورت جايز است و ضرر به صدق اعتكاف نمى زند.

س 411 ـ آيا روحانى كه معتكف شده است مى تواند براى امامت جماعت به مسجد ديگر و يا منبر در محل ديگر برود و به محل اعتكاف برگردد؟
ج ـ خروج معتكف براى اين امور محل اشكال است، ولى در خصوص نماز جمعه به مقدار لازم براى امام يا مأموم اشكال ندارد.

س 412 ـ آيا كارمندان و معلمين مى توانند معتكف شوند و سر كلاس و محل كار رفته و سپس به مسجد برگردند؟
ج ـ معتكف بايد در مسجد بماند و خروج او براى كارهاى ضرورى مثل تطهير و امثال اينها مانعى ندارد، ولى براى كار و شغل نبايد خارج شود.
(صفحه 185)

زكــات

س 413 ـ شخصى شك دارد كه آيا زكات به عهده او هست يا نه، لذا وجهى به فقير مى دهد و نيّت مى كند كه اگر زكات به عهده اش هست برئ الذّمه شود و اگر زكات مديون نيست و مظالم عباد بدهكار است مظالم عباد باشد و اگر اصلاً مديون نيست و پدرش زكات يا مظالم عباد مديون است زكات يا مظالم عباد براى پدرش باشد و اگر او هم مديون نبوده براى جدش باشد، آيا اين عمل صحيح است؟
ج ـ ظاهراً صحيح است و مبرئ ذمّه مى باشد.

س 414 ـ در شركتـهاى تعـاونى كه گنـدم يا برنج توليد مى شود، آيا هيأت مديره مى توانـد بعد از برداشت محصـول، خودش زكات گنـدم يا جو را جدا كرده و به مصرف برسانـد و بعد بقيـه محصـول را بين شركاء و سهـامداران تقسيم كند؟
ج ـ چون زكات يك امر عبادى است و بايد با قصد قربت انجام گيرد هيأت مديره نمى تواند چنين كارى انجام دهد، و هر يك از شركاء و سهامداران كه سهم او به حد نصاب برسد خود بايد زكات سهم خود را بدهد و يا به هيأت
(صفحه 186)
مديره وكالت بدهد كه زكات سهم او را بدهد.

س 415 ـ به گندم و جويى كه با تلمبه يا آب قنات آبيارى مى شود چه مقدار زكات تعلق مى گيرد، و آيا مخارج اين آبها و آب بها، از گندم و جو كسر مى شود؟
ج ـ اگر با آب تلمبه آبيارى شود زكات آن 201 است و اگر با آب قنات آبيارى شود، زكات آن 101 است و در هر صورت مخارج آب هم مثل ساير مخارج كسر مى شود.

س 416 ـ اينجانب زمينى اجاره كرده و در آن گندم كاشته ام و علاوه بر مال الإجاره زمين، مخارجى براى تراكتور و كمباين و اجرت كارگر پرداخته ام وگندم به حدّ نصاب رسيده است، آيا مى توانم مخارج انجام شده را از گندم كسر نمايم و پس از آن زكات باقى مانده را بدهم؟
ج ـ در فرض سؤال مخارج مذكور كسر مى شود و زكات باقى مانده واجب است ولى بايد توجه داشته باشيد كه كاه هم حاصل زمين و داراى ارزش است و مقدارى از مخارج انجام شده صرف كاه شده است لذا مخارج، نسبت به گندم و كاه محاسبه و تقسيط مى شود (نه از گندم تنها) و زكات مابقى داده شود.

س 417 ـ در كشت گندم و جو، كاه هم بدست مى آيد و روشن است كه مقدارى از مصارف مربوط به كاه مى باشد. حال اگر گندم و جو به حد نصاب رسيد و زكات آن واجب شده، آيا كل مخـارج مصرف شـده از آن كسـر مى شود و زكات مابقى داده مى شود و يا مصارفى كه صرف حصول كاه شده كسر نمى شود.
ج ـ اگر گندم يا جو به حد نصاب رسيد زكات به آن تعلق مى گيرد كه بايد بعد