(صفحه 388)
س 1024 ـ لطفاً حكم ختنه را بيان فرماييد.
ج ـ ختنه پسر واجب است و احتياط اين است كه ولىّ، پيش از بالغ شدن بچه، او را ختنه كند و مستحب است ختنه روز هفتم تولد انجام شود و وليمه ختنه نيز مستحب است. و چنانچه پسر را تا بالغ شدن ختنه نكردند، واجب است خودش ختنه كند و ختنه شرط صحت طواف در حج و عمره است، چه حج و عمره واجب باشند يا مستحب، ولى بنابر اقوى شرط صحت نماز و ساير عبادات نيست.

س 1025 ـ لطفاً مسائل و آداب مربوط به عقيقه را بيان فرماييد.
ج ـ عقيقه كردن براى نوزاد از مستحبات مؤكّد است و كسانى كه قدرت مالى دارند مستحب است روز هفتم تولد نوزاد خود عقيقه كنند و اگر از روز هفتم تأخير افتاد، ساقط نمى شود، بلكه هر وقت فراهم شد مى توانند عقيقه كنند و اگر براى نوزاد عقيقه نكردند مستحب است خودش هر زمانى كه قدرت پيدا كرد ولو تا آخر عمر، براى خودش عقيقه كند و پرداختن پول عقيقه به فقرا به جاى عقيقه كفايت نمى كند، بلى چنانچه كسى روز عيد قربان، قربانى كند به جاى عقيقه محسوب مى شود و كفايت مى كند.
در استحباب عقيقه فرقى بين دختر و پسر نيست، ولى مستحب است براى پسر حيوان نر و براى دختر حيوان ماده عقيقه كنند.
در استحباب عقيقه فرقى بين نوزاد اول و دوم و غيره نيست.
كسانى كه قدرت مالى ندارند مستحب است هر زمانى كه قدرت پيدا كردند براى نوزاد خود عقيقه كنند.
عقيقه بايد گوسفند يا گاو يا شتر باشد و حيوان ديگر مثل مرغ و نحوه كفايت نمى كند.
(صفحه 389)
گوسفند لازم نيست ميش باشد، بلكه بز هم كفايت مى كند، ولى مستحب است شرايط قربانى را داشته باشد و چاق و فربه باشد.

س 1026 ـ اگر هنگام ذبح عقيقه دعاى خاصى وارد شده، بفرماييد.
ج ـ از امام صادق(عليه السلام) نقل شده كه فرمود هنگام سربريدن عقيقه بگوييد:
«وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلّذى فَطَرَالسَّماواتِ وَالأَرضَ حَنيفاً مُسْلماً وَ ما أَنَا مِنَ المُشْركينَ اِنَّ صَلاتى وَ نُسُكى وَ مَحْياىَ وَ مَماتى لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ، لاشَريكَ لَهُ وَ بِذلِكَ اُمِرْتُ وَ اَنَا مِنَ الْمُسْلِمينَ، اَللّهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ بِسْمِ اللهِ وَاللهُ اَكْبَرُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمد، اَللّهُمَّ لَحْمُها بِلَحْمِهِ وَ دَمُها بَدِمِهِ وَعَظْمُها بِعَظْمِهِ وَ شَعْرُها بِشَعْرهِ وَ جِلْدُها بِجِلْدِهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْها وِقاءً» و نام نوزاد را ببريد و حيوان را ذبح كنيد.(1)

س 1027 ـ گوشت عقيقه را به چه صورتى مصرف كنيم؟
ج ـ بهتر است عقيقه را بطور ساده با آب و نمك به پزند و حدّاقل ده نفر از مؤمنين را دعوت كنند تا از آن بخورند و براى نوزاد دعا كنند و مى توانند گوشت آن را بصورت خام يا پخته تقسيم كنند.
مكروه است كه مادر و پدر و خواهر و برادر نوزاد (عائله پدر نوزاد) از عقيقه بخورند و كراهت، نسبت به مادر بيشتر است.
نيز شكستن استخوانهاى عقيقه مكروه است و چنانچه بخواهند گوشت آن را بصورت خام تقسيم كنند بهتر است طورى قطعه قطعه كنند كه استخوانهاى آن شكسته نشود گرچه شكستن هم اشكالى ندارد.
ضمناً استحباب دفن كردن استخوانهاى عقيقه و بعضى از كارهايى كه در بعضى جاها مرسوم و معروف است، ثابت نشده و مدركى ندارد.

---

(صفحه 390)

س 1028 ـ آيا در صورت فوت پدر، مادر بر فرزند صغير ولايت دارد؟ به اين صورت كه اموال صغير را بفروشد؟ و در صورت عدم ولايت آيا معامله فضولى است؟ و چنانچه صغار بعد از كبير شدن به چنين معامله اى راضى نشوند آيا خريدار بايد ملك مورد معامله را تحويل صغار بدهد؟
ج ـ اگر پدر در ضمن وصيت خود مادر را به عنوان قيم صغار تعيين كرده مادر در حدود قيموميت تعيين شده مى تواند در اموال صغار تصرف كند، در غير اين صورت فروش اموال آنها فضولى است و حكم بيع فضولى را دارد.

س 1029 ـ دختر صغيرى پدر خود را از دست داده و مادرش نيز شوهر كرده است و دختر بچه داراى مادر و مادر پدر است، حق الحضانة باكدام يك از اينهاست؟
ج ـ در فرض سؤال كه ظاهراً مادر از حق الحضانه خود صرف نظر كرده است چون مادر او و مادر شوهر در يك طبقه ارث قرار دارند، هيچ يك بر ديگرى تقدم ندارند، لذا حق الحضانه با قرعه تعيين مى شود.
البته مادر مادر مى تواند اين حق را به مادر پدر واگذار كند. و بهتر است مصلحت طفل رامنظور كنند و با تراضى و توافق و مصالحه مسأله را حل و خاتمه دهند.

س 1030 ـ مراتب حق الحضانه طفل را بصورت مشروح بيان فرماييد.
ج ـ بطور كلى حق حضانت طفل در مدت رضاع و شيرخوارگى يعنى تا دو سالگى با مادر است، چه او را شير بدهد و چه شير ندهد، پسر باشد يا دختر. و پدر در اين مدت حق گرفتن او را ندارد. پس از دو سال اگر طفل پسر باشد پدر احق است، و اگر دختر باشد مادر تا هفت سالگى احق است.
(صفحه 391)
وحتى اگر زن مطّلقه شود، تا شوهرنكرده حق الحضانه او محفوظ است.
بلى اگر شوهر كرد حق الحضانه او ساقط و به پدر مى رسد، و اگر پدر فوت كند، حق الحضانه با مادر است، هر چند شوهر كند و با وجود مادر حق الحضانه به شخص ديگر نمى رسد، و اگر مادر فوت كند و پدر زنده باشد، حق الحضانه به پدر مى رسد. و اگر پدر و مادر فوت كنند حق الحضانه با جد پدرى است و با نبودن جد پدرى و با نبودن وصى به اقارب و خويشان طفل مى رسد، به ترتيب مراتب ارث. و اگر دو نفر يا بيشتر در يك طبقه ارثى هستند، با قرعه تعيين مى شود. ولى در مورد وصى و ساير خويشان و اقارب اگر تراضى و توافق و تصالح كنند مطابق احتياط است.

س 1031 ـ فرموده ايد حق حضانتِ مادر، براى دختر هفت سال و براى پسر دو سال است، بفرماييد آيا به مجرد ورود كودك به سن دوسالگى يا هفت سالگى، حق حضانت مادر تمام مى شود، يا ملاك تمام شدن هفت سال يا دوسال مى باشد؟
ج ـ ملاك تمام شدن دو سال قمرى در پسر و تمام شدن هفت سال قمرى، در دختر است.

س 1032 ـ آيا مادر مى تواند در مدّت سرپرستى و حفظ و پرورش نوزاد، پدر را از ديدن فرزندش محروم و از ملاقات آنها با يكديگر ممانعت كند؟
ج ـ بطور كلى، در ايام سرپرستى و حفظ فرزند، توسط هر كدام از پدر و مادر، اگر ديگرى بخواهد فرزندش را ببيند يا اينكه به او چيزى بدهد يا مشكل يا نياز او راحل و برطرف كند يا بخواهند ساعاتى با هم و در كنار هم باشند، ديگرى نبايد مانع شود، بلى چنانچه بودن آنها با هم موجب فساد و انحراف اخلاقى بچه شود، ممانعت مانعى ندارد.
(صفحه 392)

احكام خانواده

س 1033 ـ پدر اينجانب با ازدواج من مخالف است و مى گويد همسرت را طلاق بده و الاّ تو را عاق مى كنم و از ارث محروم مى كنم و اين در حالى است كه من چند فرزند دارم و نمى توانم زنم را طلاق دهم. آيا واجب است سخن پدر خود را اطاعت كنم؟ و در صورت مخالفت آيا عاق پدر مى شوم؟
ج ـ در فرض مزبور پدر حق ندارد از شما بخواهد همسر خود را طلاق دهيد همان گونه كه نمى تواند شما را از ارث محروم كند و توقعات بيجاى پدر موجب عاق شدن فرزند نمى شود. ولى شما هم سعى كنيد در هر حال از ناراحت كردن او يا افزايش ناراحتى او تا حد ممكن اجتناب كنيد.

س 1034 ـ شخصى در زمان حيات پدر و مادر عاقّ آنها بوده است، آيا بعد از فوت آنها راهى براى راضى كردن آنها وجود دارد؟
ج ـ بلى مى تواند كارى كند كه آنها از او راضى شوند، مثل اينكه براى آنها اعمال خير انجام دهد، صدقه دهد، براى آنها طلب مغفرت كند، عبادات قضا شده آنها را قضا كند، اگر بدهى مالى، خصوصاً مظالم عباد، ولو احتمالى، به ذمه آنها است بپردازد و مانند اين كارها.