فهرست جامع المسائل - جلد دوم

(صفحه 396)
غيرواجب، مثل سفر زيارتى يا هديه دادن به غير در حدّ شأن، مى توانند از زكات به او بدهند.

س 1047 ـ مستدعى است راجع به نفقه والدين راهنمايى بيشترى بفرماييد.
ج ـ همانگونه كه قبلاً اشاره شد نفقه پدر و مادر بر اولاد، پسر باشند يا دختر، واجب است و در صورت عدم تمكن آنها، يا نبودشان، بر اولاد اولاد، اعم از دختر و پسر واجب است و خلاصه به ترتيب، هر كدام كه نزديكتر باشند و تمكن داشته باشند مقدم هستند و چنانچه شخص فقير، پدر دارد، اولاد هم دارد، بايد نفقه او را پدر و اولاد با هم و بالسّويه بدهند و نيز اگر پسر و دختر با هم دارد، بايد با هم و بالسّويه نفقه را بدهند، و اگر مادر و فرزند با هم باشند و تمكن داشته باشند، بايد نفقه را مشتركاً بدهند و اگر پدر با اولادِ اولاد باشد، نفقه بر پدر است كه اقرب و در درجه مقدم است و اگر مادر، با اولادِ اولاد باشد، نفقه بر مادر است و اگر اولادِ اولاد، با جدّ و جدّه باشند، بايد مشتركاً و بالسّويه نفقه را بدهند.
بلى چنانچه از ناحيه يكى از فرزندان يا از طريق ديگرى، نفقه شخص تأمين شود تكليف از بقيه ساقط مى گردد.

س 1048 ـ شخصى چند فرزند پسر و دختر دارد، آيا نفقه او بر خصوص پسر بزرگ واجب است يا فرقى ندارند و بر همه است؟
ج ـ در باب نفقه و تأمين مخارج، فرقى بين پسر و دختر و بزرگ و كوچك نيست بلكه بر همه فرزندان واجب است كه مشتركاً و بطور مساوى نفقه پدر و مادر را تأمين و آنها را اداره كنند، بلى چنانچه بعضى از فرزندان قدرت مالى ندارند تكليفى ندارند و در اين صورت فقط بر آنها كه توان دارند واجب است.
(صفحه 397)

س 1049 ـ شخصى به مقدار تأمين مخارج خود و زن و فرزندانش درآمد دارد و درآمد او به مخارج پدر و مادرش نمى رسد، وظيفه اش چيست؟
ج ـ بطور كلى نفقه خود انسان و زوجه دائم او مقدم است، ولى در باب نفقه، پدر و مادر و فرزندان انسان در يك درجه و مساوى هستند و فرزند بر پدر و مادر تقدم ندارند و نيز جد و جده و اولاد اولاد در يك درجه و مساوى هستند و اولاد اولاد بر جد و جده مقدم نيستند بنابراين در تأمين مخارج، نبايد بين فرزندان و پدر و مادر فرق گذاشت، بلكه اينها در عرض هم و در يك درجه مى باشند و خلاصه باوجود اقرب نوبت به ابعد نمى رسد اما اگر چند نفر در يك درجه باشند در وجوب انفاق مساوى هستند، لذا در فرض سؤال وجهى براى تقديم اولاد بر پدر و مادر نيست و بايد هر چه داريد بين آنها و بالسويه اطعام و انفاق كنيد.

س 1050 ـ مستدعى است همانگونه كه وجوب نفقه پدر و مادر را بيان فرموديد، مسائل مربوط به ساير واجب النفقه ها و مقدار آن را توضيح دهيد، چرا كه اين مسأله هم نسبت به همسر و فرزندان و هم نسبت به ديگر خويشان مثل عمو و عمه و همچنين نسبت به عروس، مورد نياز است؟
ج ـ كسانى كه مخارج و نفقه شان بر انسان واجب است سه دسته اند، اول زن دائم، دوم پدر و مادر و پدر بزرگ و مادر بزرگ هر چه بالا روند، سوم پسر و دختر و فرزندان پسر و دختر هر چه پايين روند و انسان شرعاً نمى تواند مخارج آنها را از زكات و خمس و كفارات بدهد و به حساب بياورد، و اما مخارج ساير خويشان مانند برادر و خواهر و عمو و عمه و دائى و خاله و نيز عروس و فرزند زن (ربيبه) و زن پدر و امثال اينها بر انسان واجب نيست، بلى در صورت فقر آنها و تمكن وى استحباب دارد.
(صفحه 398)

س 1051 ـ لطفاً نفقه زن را كه بر شوهر واجب است توضيح دهيد؟
ج ـ نفقه زن دائم كه بر شوهر واجب است و بايد تهيه و بپردازد عبارت است از غذا، لباس، منزل، لوازم زندگى از قبيل پرده، فرش، زيرانداز و روانداز، وسايل شستشو و نظافت و امثال اينها و همه اين امور بايد در حد شأن و حال و موقعيت زن باشد و كمتر از مقدار متعارف نباشد، همچنين مخارج معالجه و دارو و اجرت پزشك در بيماريهاى عادى كه اغلب به آن مبتلى مى شوند جزء نفقه است كه شوهر بايد تأمين و بپردازد و تمام اينها بر شوهر واجب و دين است، چه مال و توانايى داشته باشد يانداشته باشد، چه زن از خودش مال داشته باشد يا نداشته باشد، چه ابتداى زندگى آنها باشد يا دوران سالمندى آنها باشد و چنانچه شوهر مال نداشته باشد واجب است به كار و كسب مناسب شأن خود بپردازد و آنها را تهيه كند و حتى در صورت لزوم و تمكن بايد قرض كند و نفقه همسرش را تأمين كند و چنانچه به هر علت نفقه او رانداد و فوت كرد نفقات پرداخت نشده، دين است كه بايد از اصل مالش به زنش بپردازند، بلكه اگر زن، پيش از شوهرش فوت كند، ورثه او حق دارند نفقات پرداخت نشده او را از شوهرش مطالبه و اخذ كنند.(1)

س 1052 ـ مرسوم است كه زن بعد از عقد ازدواج، مدتى در خانه پدرش زندگى

---

(صفحه 399)
مى كند و زوج رفت و آمد دارد، آيا در اين مدت حقّ مطالبه نفقه از شوهرش دارد؟
ج ـ اگر زن تمكين مى كند و حاضر است همراه شوهرش به خانه او برود و شوهر از بردن او امتناع مى كند و عذر مى آورد در اين صورت حق نفقه دارد و مى تواند مطالبه كند، اما اگر تمكين نمى كند و از رفتن به خانه شوهر عذر مى آورد و امتناع مى كند، حق نفقه ندارد.

س 1053 ـ بدهى هاى شرعى زن، مانند كفاره روزه يا كفاراتى كه احياناً در حج و عمره واجب مى شود، آيا بر شوهر است؟
ج ـ خير اين قبيل بدهى ها بر شوهر نيست و اگر زن مال دارد، بر خودش واجب است والاّ تكليفى ندارد.

س 1054 ـ زن ناشزه اى حامله است، آيا براى حملش نفقه او بر شوهر واجب است؟
ج ـ خير. زن ناشزه حق نفقه ندارد، خواه حامله باشد يا نباشد.

س 1055 ـ چنانچه مردى نفقه همسر خود را ندهد وظيفه زن چيست؟
ج ـ زنى كه از شوهر اطاعت مى كند اگر مطالبه خرجى كند و شوهر ندهد مى تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه به مجتهد جامع الشرايط و اگر ممكن نباشد به عدول مؤمنين و اگر آن هم ممكن نباشد به فُسّاق مؤمنين مراجعه كند. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممكن نباشد مى تواند در هر روز به اندازه خرجى آن روز بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممكن نيست چنانچه ناچار باشد كه معاش خود را تهيه كند، در موقعى كه مشغول تهيه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نيست.

س 1056 ـ آيا زن و شوهر مى توانند از اموال شخصى يكديگر سرقت كنند مثلاً
(صفحه 400)
مرد از طلاها و پولهاى زن بردارد يا زن از اموال مرد بدون رضايت او بردارد؟
ج ـ جايز نيست و موجب ضمان است.

س 1057 ـ آيا شوهر مى تواند ملك پدرى همسر خودش را بدون اجازه اش بفروشد يا اجاره دهد؟
ج ـ خير شوهر نمى تواند ملك زن خود را بدون اجازه او بفروشد يا اجاره دهد.

س 1058 ـ اين جانب در طول ده سال زندگى مشترك براى شوهر خود قالى بافته ام يعنى سرمايه و نخ را شوهرم مى آورده است و من قالى مى بافتم و بعد او فرشها را مى فروخت و خرج زندگى مى كرد. فعلاً كه قصد طلاق داريم، آيا مى توانم مزد چند سال قاليبافى خود را مطالبه كنم؟
ج ـ اگر قصد تبرع نداشته ايد (يعنى مجاناً براى شوهر كار نكرده ايد) حق مطالبه اجرت المثل كار خود را داريد.هر چند قصد طلاق هم نداشته باشيد.

س 1059 ـ لطفاً احكام نفقه اولاد را بيان فرماييد.
ج ـ نفقه پسر و دختر و فرزندان آنان هر چه پايين روند بر پدر و پدران او (جد پدرى) به ترتيب، هر كدام كه نزديكترند، واجب است، بنابراين پدر برجدّ مقدم است و جد بر پدرِ جد و اگر هيچ يك از اينها نباشند يا نتوانند يا به هرجهت ندهند بر مادر واجب است و اگر مادر مال نداشته باشد يا نباشد يا به هر جهت ندهد، بر پدر مادر و مادر مادر به شركت و بطور مساوى واجب است، بلى اگر نفقه آنها از هر طريقى ولو توسط يكى از خويشان و فرزندان، تأمين شود، تكليف به انفاق قهراً ساقط است، البته نفقه اولاد در صورتى واجب است كه خودشان مال نداشته و قدرت فعلى بر