(صفحه 414)

س 1088 ـ آيا در ازدواج موقت مرد مى تواند بدون اطلاع و قبول زن مدت را ببخشد؟
ج ـ بلى، نياز به اطلاع دادن و قبول زن نيست و همين كه مرد مدت را بخشيد، يعنى از حق استمتاع و التذاذى كه داشت صرف نظر كرد و زن را ابراء كرد، زن از زوجيت او خارج مى شود، هر چند با خبر نشده باشد، ولى احتياط آن است كه او را از بخشيدن مدت مطلع كند.

س 1089 ـ در قوانين مدنى آمده است كه اگر ادامه زندگى در عقد دائم باعث عسر و حرج باشد و زوج حاضر به طلاق دادن نباشد به اذن حاكم شرع طلاق واقع شود، آيا در عقد منقطع اگر ادامه زندگى باعث عسر و حرج مى باشد و زوج حاضر به بذل باقيمانده مدّت نباشد حاكم شرع مى تواند با بذل باقيمانده مدت حكم به انفصال و جدايى زوجين كند؟
ج ـ در اين جهت فرقى بين ازدواج دائم و موقت نيست و چنانچه عسر و حرج غيرقابل تحمل احراز شود و زوج حاضر به بذل مدت نباشد يا غايب باشد حاكم شرع مى تواند اقدام كند.
(صفحه 415)

ارث

س 1090 ـ آيا معاون در قتل كه از طريق تحريك يا ترغيب يا تهديد يا تطميع و يا به وسيله دسيسه و فريب و نيرنگ موجب وقوع قتل شود ممنوع از ارث مى شود؟
ج ـ بطور كلى چنانچه قتل عمدى و ظلماً واقع شود و منسوب و مستند به شخص باشد مانع ارث مى شود. و در غير اين صورت مانع نمى شود و ظاهراً امور مذكوره از اين قبيل نباشند. لذا مانع از ارث نمى شوند.

س 1091 ـ شخصى كارمند دولت بوده و از دنيا رفته است، دولت مبلغ پولى را بعنوان حق سابقه به خانواده او مى دهد، آيا ثلث متوفى به مبلغ مذكور تعلق مى گيرد؟
ج ـ آنچه دولت مى دهد اگر قانون خاصى جهت مصرف آن دارد طبق همان قانون مصرف شود والاّ حكم ساير اموال ميت را دارد و ثلث آن مرحوم به آن تعلق مى گيرد.

س 1092 ـ زنى از دنيا رفته است آيا جهيزيه و هدايايى كه بستگان شوهر و ديگران بعنوان هديه براى زوجين آورده اند جزء تركه آن زن است؟
(صفحه 416)
ج ـ در مفروض سؤال، جهيزيه كه از طرف پدر به دختر داده شده، ظاهر اين است كه پدر تمليك به دختر مى كند و مال دختر است و تركه او محسوب مى شود و هدايايى كه معلوم است به حساب زوجه و براى او آورده اند مثل طلاجات و لباسهاى زنانه و ساعت زنانه و امثال اينها، تعلق به زوجه دارد و بعضى چيزها است كه معلوم است براى هر دو و جهت استفاده مشترك اهدا كرده اند، تنصيف شود و بعضى چيزها است كه معلوم است براى شوهر آورده اند، مثل ساعت مردانه، كت و شلوار و امثال آن، مال شوهر است و بعضى از چيزها است كه معلوم نيست، اگر اهدا كننده هست از خودش سؤال شود والاّ با مصالحه مسأله را حل كنند.

س 1093 ـ زنى فوت كرده و پدر او خواستار استرداد جهيزيه شده و ادعا مى كند چون ازدواج دوّم دخترش بوده و احتمال بروز اختلاف مى داده هنگام انتقال جهيزيه به منزل داماد قصد هبه و تمليك نداشته بلكه قصد عاريه كرده است و با فوت دختر عاريه فسخ شده و جهيزيه بايد به عاريه دهنده برگردد و از طرفى شوهر دختر ادّعا مى كند كه جهيزيه به عنوان تمليك دختر بوده و جزء تركه او محسوب مى شود. لطفاً بيان فرماييد حق با كدام است. لازم به ذكر است كه در جلسه اى كه بعنوان سازش بين طرفين برقرار شده، پدر دختر اقرار كتبى كرده كه جهيزيه جزء تركه دختر بوده و شوهر دختر بعنوان يكى از ورثه او مى باشد آيا اين اقرار كتبى در فصل خصومت كفايت مى كند؟
ج ـ همانگونه كه نوشته ايد متعارف و ظاهر اين است كه جهيزيه به عروس تمليك مى شود و ظاهر مقدم بر اصل است، لذا ادعاى پدر مرحومه كه برخلاف ظاهر است قبول نيست، مگر اين كه ادعاى خود را از طريق شرعى ثابت كند و احتمال بروز اختلاف دخلى در قصد عاريه كردن جهيزيه و عدم
(صفحه 417)
قصد تمليك ندارد. چون بر فرض بروز اختلاف در نهايت طلاق واقع مى شده و جهيزيه در صورت طلاق و تمليك مربوط به عروس بوده نه زوج. لذا ادعاى پدر بر اين كه به خاطر احتمال بروز اختلاف قصد عاريه كرده است، قرينه و دليل قابل قبولى براى مدعاى او نمى شود. و اقرار كتبى چنانچه مورد قبول پدر باشد يا وقوع آن محرز و شرعاً ثابت شود در فصل خصومت عليه مقر كفايت مى كند.

س 1094 ـ ورثه مردى عبارتند از يك زن و چند فرزند صغير و كبير و تركه ميت يك منزل مسكونى است و چون زوجه حقى نسبت به عين ساختمان منزل نداشته و فقط در قيمت آن سهم دارد، آيا قبل و بعد از پرداخت حق زوجه نامبرده مى تواند به سكونت در آن منزل ادامه دهد يا موقوف به اذن ساير ورثه است؟
ج ـ بطور كلى زوجه از خود ساختمان ارث نمى برد. بلكه از قيمت آن ارث مى برد. لذا سكونت او در واحد مسكونى منوط به اجازه قيم شرعى صغار و ساير ورثه است. همانگونه كه تصرف آنها پيش از دادن سهم الارث زوجه چنانچهورثه از پرداخت حق زوجه استنكاف كنند و عذر شرعى نداشته باشند منوط به اجازه او است در اين صورت با اجازه حاكم شرع مى تواند به عنوان تقاص به مقدار حق خود در خانه سكونت كند.

س 1095 ـ اگر همسر متوفى كه فرزند نداشته، بعد از مدتى اقدام به گرفتن سهم الارث خود كند، آيا مى تواند اجاره سهم الارث خود از ابنيه و اشجارى كه در اموال متوفى بوده بگيرد؟
ج ـ خير، در فرض سؤال، زن فقط 41 قيمت هوايى را ارث مى برد و نسبت به اجاره اين مدت هيچ حقى ندارد.
(صفحه 418)

س 1096 ـ آيا زوجه از آب زراعى چاههاى عميق و چشمه و قنات ارث مى برد؟ از موتور و لوله و ساختمان آنها چطور؟
ج ـ زوجه از اصل چاه و قنات و چشمه و آبى كه به تدريج از آن خارج مى شود ارث نمى برد، ولى از قيمت موتور آب و لوله هاى نصب شده و قيمت ساختمانها ارث مى برد.

س 1097 ـ در مواردى كه گرفتن سرقفلى مشروع است، آيا زن از آن ارث مى برد؟
ج ـ بلى، زن در مواردى كه گرفتن سرقفلى مشروع باشد از آن ارث مى برد. چون در اين موارد يا سرقفلى در مقابل اعيانى مغازه است يا به عنوان قرض در دست مالك مغازه است و در هر دو صورت جزء اموال منقول محسوب مى شود ولى اگر بر فرض سرقفلى در مقابل زمين و اعيانى مغازه گرفته شود زن از آنچه در مقابل زمين است، ارث نمى برد.

س 1098 ـ مردى در حال بيمارى زنى را به عقد خود در آورده است و قبل از دخول، با همان بيمارى مرده است، آيا اين زن از مرد ارث مى برد؟
ج ـ در فرض سؤال ارث نمى برد.

س 1099 ـ شخصى به علت بچه دار نشدن از محلى كه بچه هاى بى سرپرست را نگهدارى مى كنند بچه اى را به خانه مى آورد و بزرگ مى كند، آيا بعد از فوت اين شخص اين بچه از او ارث مى برد؟
ج ـ در فرض سؤال كه اين پسر فرزند متوفى نيست از او ارث نمى برد، اگر چه در شناسنامه فرزند وى ثبت باشد. بلى اگر متوفى وصيتى نسبت به او كرده است تا ثلث اموال او در هنگام فوت نافذ است كه بايد عمل شود، و بقيه اموال بين ورثه او طبق احكام ارث تقسيم مى شود.