(صفحه 112)
مسأله  : اگر موقعى كه ذكر سجده را مى گويد، يكى از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد، نماز باطل مى شود. ولى موقعى كه مشغول گفتن ذكر نيست، اگر غير از پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد، اشكال ندارد.
مسأله  : اگر همراه با انگشتان شست پا انگشتان ديگر هم بر زمين باشد، مانع ندارد.
مسأله  : نمازگزار بايد در سجده پيشانى را بر زمين و يا آنچه از زمين مى رويد ولى خوراكى و پوشاكى نيست; مانند چوب و برگ درخت، قرار دهد.
مسأله  : سجده بر چيزهاى معدنى; مانند طلا، نقره، عقيق و فيروزه صحيح نيست.
مسأله  : سجده بر چيزهايى كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است، مثل علف و كاه صحيح است.
مسأله  : سجده بر كاغذ اگر چه از پنبه و مانند آن ساخته شده باشد، صحيح است.
مسأله  : براى سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيد الشهدا(عليه السلام) مى باشد و بعد از آن بدين ترتيب:
* خاك
* سنگ
* گياه

وظيفه كسى كه نمى تواند بطور معمول سجده كند

مسأله  : كسى كه نمى تواند پيشانى را به زمين برساند،
(صفحه 113)
بايد به قدرى كه مى تواند خم شود و مهر را برجاى بلندى بگذارد و سجده كند، ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول بر زمين يا روى ميز بگذارد.
مسأله  : اگر نمى تواند خم شود، بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند، ولى احتياط واجب آن است كه به قدرى مهر را بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد.

سجده واجب قرآن

مسأله  : در چهار سوره قرآن، آيه سجده است كه اگر انسان آن آيه را بخواند يا وقتى كه ديگرى آن را مى خواند به آن گوش دهد، بعد از تمام شدن آن آيه بايد فوراً سجده كند.
مسأله  : سوره هايى كه آيه سجده دارد:
* سوره «سجده» 32، آيه 15.
* سوره «فُصِّلت» 41، آيه 37.
* سوره «نَـجم» 53، آيه 62.
* سوره «عَلَق» 96، آيه 19.
مسأله  : اگر سجده را فراموش كند، هر وقت يادش آمد، بايد سجده كند.
مسأله  : اگر آيه سجده را از راديو و ضبط صوت و مانند آن بشنود، بنابر احتياط واجب بايد سجده كند.
مسأله  : اگر آيه سجده را از مثلِ بلندگو كه صداى انسان را مى رساند بشنود، واجب است سجده كند.
مسأله  : گفتن ذكر در اين سجده واجب نيست، امّا مستحب مى باشد.

(صفحه 114)
* تشهّـد
مسأله  : در ركعت دوم و در ركعت آخر نمازهاى واجب، نمازگزار بايد بعد از سجده دوم بنشيند و در حال آرام بودن بدن، تشهد بخواند; يعنى بگويد:
«اَشْهَـدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاّ اللهُ وَحْـدَهُ لا شَـريـكَ لَـهُ، وَ اَشْهَـدُ اَنَّ مُحمَّـداً عَبْدُهُ و رَسوُلُهُ، اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحمَّد وَ الِ مُحمَّـد».
* سـلام نماز
مسأله  : در ركعت آخر نماز، پس از تشهد در حالى كه نشسته و بدن آرام است، بايد سلام دهد و نماز را به پايان ببرد; مستحب است اوّل بگويد:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَبيُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُهُ».
و واجب است كه بگويد:
«اَلسَّـلامُ عَلَيْكُـمْ وَ رَحْمَـةُ اللهِ وَ بَـركـاتُـهُ».
و يا بگويد:
«اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ على عِبادِاللهِ الصّالِحينَ».
«اَلسَّـلامُ عَلَيكُم وَ رَحْمَـةُ اللهِ وَ بَرَكـاتُـهُ».
* ترتيب
مسأله  : نماز بايد بدين ترتيب انجام شود: نيّت تكبيرة الاحرام، قرائت، ركوع، سجود و در ركعت دوم پس از
(صفحه 115)
سجود، تشهد بخواند و در ركعت آخر پس از تشهد، سلام دهد.
* مُوالات
مسأله  : موالات، يعنى پشت سرهم بودن اجزاى نماز و فاصله نينداختن بين آنها.
مسأله  : اگر كسى به قدرى بين اجزاى نماز فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند، نمازش باطل است.
مسأله  : طول دادن ركوع و سجود و خواندن سوره هاى بزرگ، موالات را بهم نمى زند.

قنــوت

مسأله  : مستحب است در ركعت دوم نماز، بعد از حمد و سوره و پيش از ركوع، قنوت بخواند; يعنى دستها را بلند كند و مقابل صورت بگيرد و دعا يا ذكرى بخواند.
مسأله  : در قنوت هر ذكرى بگويد اگر چه يك «سُبْحانَ اللهِ» باشد، كافى است و مى تواند اين دعا را بخواند:
«رَبَّنا اتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِي الاخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النَّارِ».

تعقيب نماز

تعقيب، يعنى مشغول شدن به ذكر و دعا و قرآن بعد از سلامِ نماز.
مسأله  : بهتر است انسان در حال تعقيب رو به قبله باشد.

(صفحه 116)
مسأله  : لازم نيست تعقيب به عربى باشد، ولى بهتر است چيزهايى را كه در كتابهاى دعا دستور داده اند، بخواند.
مسأله  : از چيزهايى كه براى تعقيب نماز زياد سفارش شده، تسبيح حضرت زهرا(س) است; يعنى گفتن: 34 مرتبه «اَللهُ اكبر» و 33 مرتبه «اَلحَمْدُ لله» و 33 مرتبه «سُبْحانَ الله».

مُبطِلات نماز

مسأله  : دوازده چيز نماز راباطل مى كندو آنها را مبطلات مى گويند:
اول: آنكه در بين نماز يكى از شرط هاى آن از بين برود; مثلا در بين نماز لباس يا بدن او نجس شود.
دوم: آنكه در بين نماز عمداً يا سهواً و يا از روى ناچارى چيزى كه وضو يا غسل را باطل مى كند، پيش آيد; مثلا بول از او بيرون آيد. ولى كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كند، اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود، چنانچه به دستورى كه در احكام وضو گفته شدهنمايد، نمازش باطل نمى شود و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود در صورتى كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد، نمازش صحيح است.
سوم: سخن گفتن.
چهارم: خنديدن با صدا.

---