(صفحه 71)

وضــو

نمازگزار بايد قبل از انجام نماز، وضو گرفته و خود را براى انجام اين عبادت بزرگ آماده كند.
در برخى از موارد علاوه بر وضو بايد غسل هم انجام دهد; يعنى تمام بدن را بشويد و هرگاه نتواند وضو بگيرد يا غسل كند، بايد به جاى آن عملِ ديگرى به نام «تيمّم» انجام دهد كه در اين قسمت با احكام هريك آشنا خواهيد شد.

چگونه وضو بگيريم؟

مسأله  : براى انجام وضو، انسان بايد ابتدا صورت را و سپس دست راست و بعد از آن دست چپ را بشويد، آنگاه با رطوبتى كه از آب وضو در كف دست مانده است، سر را مسح كند; يعنى دست را بر آن بكشد و سپس پاى راسـت و در آخر پاى چپ را مسح نمايد.

(صفحه 72)

توضيح اعمال وضو

شـستـن

مسأله  : در وضو انسان بايد ابتدا صورت را از جايى كه موى سر روييده تا آخر چانه، از بالا به پايين بشويد و براى آنكه يقين كند مقدار واجب را شسته، بايد كمى اطراف صورت را هم بشويد.
مسأله  : بعد از شستن صورت، بايد دست راست و بعد از آن دست چپ را از آرنج تا سر انگشتها بشويد.
مسأله  : براى آنكه يقين كند آرنج را كاملاً شسته، بايد مقدارى بالاتر از آرنج را هم بشويد.
مسأله  : كسى كه پيش از شستن صورت، دست هاى خود را تا مچ شسته است، هنگام وضو بايد تا سر انگشتان را بشويد، و اگر فقط تا مچ را بشويد، وضويش باطل است.

مــسح

مسأله  : يك قسمت از چهار قسمت سر كه بالاى پيشانى است (جلوى سر) جاى مسح مى باشد.
مسأله  : مسح سر، بايد به مقدارى باشد كه اگر كسى ببيند، بگويد مسح كرد.
مسأله  : احتياط مستحب است سر را به پهناى سه انگشت بسته و طول يك انگشت مسح كند.
مسأله  : لازم نيست مسح سر بر پوست آن باشد، بلكه بر موى جلوى سر هم صحيح است. ولى كسى كه موى جلوى سر
(صفحه 73)
او به اندازه اى بلند است كه اگر مثلا شانه كند روى قسمتى از پيشانى بريزد يا به جاهاى ديگر سر برسد، بايد بيخ موها را مسح كند يا فرق سر را باز كرده پوست سر را مسح نمايد. و اگر موهايى را كه به صورت مى ريزد يا به جاهاى ديگر سر مى رسد جلوى سر جمع كند و بر آنها مسح نمايد يا بر موى جاهاى ديگر سر كه جلوى آن آمده مسح كند، باطل است.
مسأله  : پس از مسح سر، بايد با رطوبتى كه از وضو بر كف دست باقيمانده است، روى پاها را از سر يكى از انگشتها تا برآمدگى روى پا مسح كند، و احتياط واجب آن است كه تا مفصل (جايى كه پا خم مى شود) را نيز مسح كند.
مسأله  : در مسح بايد دست را بر سر و پاها بكشد و اگر دست را نگه دارد و سر يا پا را به آن بكشد وضو باطل است. ولى اگر موقعى كه دست را مى كشد سر يا پا مختصرى حركت كند اشكال ندارد.
مسأله  : اگر براى مسح رطوبتى در كف دست نمانده باشد، نمى تواند دست را با آب خارج تر كند، بلكه بايد از اعضاى ديگرِ وضو; مثلاً صورت، رطوبت بگيرد و با آن مسح كند.
مسأله  : رطوبت دست بايد به قدرى باشد كه بر سر و پا اثر بگذارد.
مسأله  : محل مسح (سر و روى پاها) بايد خشك باشد، بنابراين اگر جاى مسح تَر باشد، بايد آن را خشك كرد ولى اگر رطوبت آن به قدرى كم باشد كه مانع از تأثير رطوبت دست بر
(صفحه 74)
آن نباشد، اشكالى ندارد.
مسأله  : بين دست و سر يا پاها بايد چيزى مانند چادر
و كلاه، يا جوراب و كفش فاصله نشود، هر چند بسيار
رقيق و نازك باشد و رطوبت به پوست برسد (مگر در حال ناچارى).
مسأله  : اگر بين كارهاى وضو به قدرى فاصله شود كه وقتى مى خواهد جايى را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايى كه پيش از آن شسته يا مسح كرده خشك شده باشد، وضو باطل است. و اگر فقط رطوبت جايى كه جلوتر از محلى است كه مى خواهد بشويد يا مسح كند خشك شده باشد; مثلا موقعى كه مى خواهد دست چپ را بشويد رطوبت دست راست خشك شده باشد و صورت تَر باشد، بهتر آن است كه دوباره وضو را از سر بگيرد.

شرايط وضو

مسأله  : با بودن شرايط زير، وضو صحيح و با نبودن حتّى يكى از آنها وضو باطل است:
1 ـ آب وضو پاك باشد (نجس نباشد).
2 ـ آب وضو مباح باشد (غصبى نباشد).
3 ـ آب وضو مطلق باشد (مضاف نباشد).
4 ـ ظرف آب وضو مباح باشد (به شرحى كه خواهد آمد).
5 ـ ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد (به شرحى كه

(صفحه 75)
خواهد آمد).
6 ـ اعضاى وضو پاك باشد.
7 ـ مانعى از رسيدن آب به اعضاى وضو نباشد.
8 ـ با قصد قربت و بدون ريا وضو بگيرد.
9 ـ ترتيب را رعايت كند. (به همان صورت كه در اعمال وضو گذشت).
10 ـ مُوالات را رعايت كند. (بين اعمال وضو فاصله نيفتد).
11 ـ در كارهاى وضو از ديگرى كمك نگيرد.
12 ـ استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد.
13 ـ براى وضو گرفتن وقت باشد.

توضيح شرايط وضو

مسأله  : وضو با آب نجس و مضاف باطل است، خواه بداند آن آب نجس يا مضاف است يا نداند و يا فراموش كرده باشد.
مسأله  : آب وضو بايد مباح باشد، بنابر اين در موارد زير وضو باطل است:
* وضو گرفتن با آبى كه صاحب آن راضى نيست.
* آبى كه معلوم نيست صاحب آن راضى است يا نه.
* آبى كه وقف افراد خاصى است، براى غير آن افراد; مانند حوض برخى از مدارس كه وقف محصلين همان مدرسه است و وضوخانه بعضى از مساجد كه وقف كسانى است كه در آنجا نماز مى خوانند.