خلاصه اى از عقايد شيعه

(صفحه 24)
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «وَجَدْتُ عِلْمَ النّاسِ كُلِّهِمْ فِي اَربَع، اَوَّلُها: اَنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ، وَالثّانِي: اَنْ تَعْرِفَ ما صَنَعَ بِك َ، وَالثّالِثُ: اَنْ تَعْرِفَ ما اَرادَ مِنْك َ، وَالرّابِعُ: اَنْ تَعْرِفَ ما يُخرِجُك َ مِنْ دِينِكَ» (خصال شيخ صدوق(رحمه الله) باب الأربعة حديث 87).
يعنى: دانش همه مردم در چهار جمله است: 1 ـ خداشناسى 2 ـ خودشناسى 3 ـ وظيفه شناسى 4 ـ انحراف شناسى.
و امير مؤمنان حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد: «خداوند پيامبران را فرستاد تا مردم را به مقتضاى فطرتشان وادارند و نعمت الهى را به ياد آنها آورند و حجت خدا را به آنها برسانند و اسرار الهى را كه در نفوس آنها پنهان است بر انگيزند و آيات خدا را در زمين و آسمان به آنها نشان دهند». (نهج البلاغه، ذيل خطبه اول).

توحيد

توحيد، اصل اول از اصول دين به شمار آمده است.
توحيد عبارت است از اعتقاد به اين كه خداوند عالم يگانه اى است كه تركيب از اجزاء و صفات در او راه ندارد، كه به بعضى از ادلّه آن اشاره مى كنيم:
چنانچه انسان به دقت در موجودات عالم نظر كند مى يابد كه نظم خاصى در ميان آنها برقرار است و با كمال تباين و تضادى كه بين انواع موجودات مى باشد و با اين كه در كمّ و كيف خلقت آنها اختلاف وجود دارد اما همه آنها مانند
(صفحه 25)
اعضاى يك بدن به هم مربوط و با يك قانون ثابت و يك نظام واحدى اداره مى شوند.
وپيداست كه اين نظام واحد و ترتيب خاص جز به وحدت صانع صورت نمى پذيرد چنانچه خداوند در قرآن مى فرمايد:
{وَ مَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَه إِذاً لَذَهَبَ كُلُّ إِلَه بِمَا خَلَقَ وَ لَعَلاَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْض} (سوره مؤمنون / 91).
خداى ديگرى با خدا نيست، كه اگر چنين مى بود هر آينه هر خدايى با مخلوق خود به طرفى رفته (هر يك مخلوق خود را تدبير و اداره مى كرد) و هر يك بر ديگرى برترى مى جست. (و به اين جهت نظام عالم مختل و مضمحل مى گشت).
به عبارت ديگر، پديده هاى عالم هستى اگر چه داراى شكل هاى مختلف و حقيقت هاى متفاوت هستند اما در عين حال همه آنها تابع نظمى واحد و هر يك در ظرف وجودى خود مسير خاص خود را طى كرده و به اين جهت از فساد و تباهى محفوظند و اين مطلب جز با يگانه بودن پديد آورنده و ناظم آنها ممكن نيست.
خداوند در قرآن كريم به اين دليل اشاره كرده و فرموده است: {لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلاَّ اللهُ لَفَسَدَتَا} (سوره انبياء /22).
اگر در آسمان و زمين خدايان ديگرى جز الله وجود داشت همانا خراب و فاسد مى شدند.
آرى با اندك توجه به خود و به جانداران و كوه و صحرا، به جنگل و دريا، زمين و آسمان، خورشيد و ستارگان، شب و روز، و فصل هاى سال و... و نظم حاكم بر اينها، يقين پيدا
(صفحه 26)
مى كنيم كه جهان هستى با نظام هماهنگ و شگفت انگيزش مخلوق آفريننده اى يكتا و بى همتا است، چنانچه خود به يگانه بودن خويش گواهى داده است. {شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ}(آل عمران / 18).
و خود، خويش را به وحدانيت و بى مانند بودن توصيف فرموده است: {بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ * قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ * اللهُ الصَّمَدُ * لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ * وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ}.
به نام خداوند بخشنده مهربان
(اى رسول ما) بگو، خداوند، يكتا و يگانه است، خدايى كه از همه عالم بى نياز و همه عالم به او نيازمند است، نه كسى فرزند اوست و نه او فرزند كسى است، و براى او هيچ گاه شبيه و مانند و همتا نبوده است.
امير المؤمنين على(عليه السلام) به فرزندش امام حسن(عليه السلام) مى فرمايد: اى پسرم، بدان اگر پروردگارت شريكى داشت رسولان او نيز به سوى تو مى آمدند، آثار ملك و قدرتش را مى ديدى و افعال و صفاتش را مى شناختى، اما او خداوندى است يكتا، همان گونه كه خويش را توصيف كرده است.
بلى، اين جهان را آفريدگارى است يكتا، حكيم و توانا كه هستى و بقا و گردش عالم هستى از اوست، هيچ موجودى از قدرت او خارج نيست، رحمان و رحيم و حليم است. چيزى را

---

(صفحه 27)
بيهوده نيافريده و از قبيل جسم و ماده نيست، بى همتا و نامحدود است، به همه كس و همه چيز آگاه است، به همه عالم احاطه دارد، هميشه بوده است و خواهد بود و

عدل

يكى از اصول مذهب شيعه اعتقاد به عدالت خداوند است، زيرا عدل يك صفت كمال مى باشد و خداوند تمام صفات كمال را دارا و از هر نقصى منزّه و مبرّا است، پس ظلم و بدى در كار خدا راه ندارد، چون ظلم و بدى و صفات و كردار ناشايست از نادانى و ناتوانى و نياز سرچشمه مى گيرد و خداوند به همه چيز دانا و به هر كارى تواناست و به هيچ چيز نياز ندارد، بنابراين مسلمان بايد معتقد باشد كه خدا عادل است و در همه كارها رعايت عدالت را فرموده است.
در قرآن كريم آمده است: {شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلاَئِكَةُ وَ أُوْلُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ} (سوره آل عمران / 18).
يعنى: خدا خود گواهى مى دهد كه جز ذات مقدّس او خدايى نيست و فرشتگان و دانشمندان نيز اين چنين گواهى مى دهند در حالى كه خدا به عدالت ايستاده است. (يعنى در عالم به عدالت حكم مى كند).
خلاصه به حكم عقل و از آيات و روايات به طور روشن استفاده مى شود كه خدا عادل است. و آنچه را آفريده با نظم و
(صفحه 28)
اندازه و حساب معين آفريده و در سراسر جهان هستى تعادل و توازن برقرار است، رسول خدا فرمود: «آسمان و زمين به عدالت برپاست».


البته ما از همه جهان آگاهى نداريم و همه موجودات را بررسى نكرده ايم و هرگز توان بررسى نداريم ولى بر هر قسمت از جهان كه مطلع شده ايم در آن قسمت نظم و حساب و اعتدال را مى بينيم و از اينجا يقين به عادل بودن جهان آفرين پيدا مى كنيم.
بنابراين خداوند هم در خلقت و هم در حسابرسى روز قيامت عادل است و هر پديده و هر ثواب و عقاب را در جاى خود بر اساس مصلحت و استحقاق آفريده و انجام مى دهد و در حق هيچ موجودى ظلم نشده و نمى شود و آنچه گفته مى شود از كاستى و زشتى و ضرر و بدى و امثال اينها، به لحاظ مقايسه اين امور است با طرف مقابلشان از فزونى و زيبايى و نفع و خوبى وگرنه هر چيزى به جاى خود و هر حالتى به موقع و در ظرف خود و در مجموعه عالم، به جا و خير محض است.
خداوند هر كس را مختار آفريده و به او عقل و خرد داده تا خوب و بد را تشخيص دهد و پيامبران را فرستاده است تا او را