(صفحه 152)
قضاى آن را بجا نياورد، بايد علاوه بر قضا، براى هر روز يك مُدّ طعام به فقير بدهد واگر با عذر قضاى آن را بجا نياورد بنابر احتياط واجب، علاوه بر قضا بايد يك مُدّ طعام هم به فقير بدهد.
مسأله : اگر به سبب بيمارى نتواند روزه بگيرد و آن بيمارى تا رمضان سال بعد طول بكشد قضاى آن ساقط مىشود، ولى بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد.

روزه مسافر

مسأله : مسافرى كه بايد نمازهاى چهار ركعتى را در سفر دو ركعت بخواند، نمىتواند در آن سفر روزه بگيرد، ولى بايد قضاى آن را بجا آورد. و مسافرى كه نمازش را تمام مىخواند; مثل كسى كه شغل او سفر است، بايد در سفر روزه بگيرد.
مسأله : اگر روزهدار بعد از ظهر مسافرت كند، بايد روزه خود را تمام كند و صحيح است.
مسأله : اگر روزهدار پيش از ظهر مسافرت كند، وقتى به «حدّ ترخّص» برسد; يعنى به جايى برسد كه صداى اذان شهر را نشنود و ديوارهاى آن را نبيند، بايد روزه خود را باطل كند و اگر پيش از آن روزه را باطل كند، علاوه بر قضا، بنابر احتياط واجب كفّاره هم دارد.
مسأله : مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولى اگر براى فرار از روزه باشد، مكروه است.

(صفحه 153)
مسأله : اگر مسافر، پيش از ظهر به وطنش برسد، يا به جايى برسد كه مىخواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه تا آن وقت، كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده، بايد آن روز را روزه بگيرد و اگر انجام داده، روزه آن روز واجب نيست و بعداً بايد قضاى آن را بجا آورد.
مسأله : اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش يا به جايى
كه مىخواهد ده روز بماند برسد، نبايد آن روز را روزه
بگيرد.

زكات فِطره

مسأله : پس از پايان يافتن ماه مبارك رمضان; يعنى در روز عيد فطر، بايد مقدارى از مال خود را به عنوان زكات فطره به فقير داد.

مقدار زكات فطره

مسأله : مقدار زكات فطره براى خود انسان و كسانى كه نانخور او هستند; مانند همسر و فرزند، هر نفر يك صاع (تقريباً سه كيلو) مىباشد.

جنس زكات فطره

مسأله : جنس زكات فطره، گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرّت و مانند اينهاست، و اگر پول يكى از اينها داده شود كافى است.

(صفحه 154)

خُمـس

يكى از وظايف اقتصادى مسلمانان، پرداختن «خُمس» است كه در برخى از چيزها بايد 51 آنها را براى مصارف مشخصى به مرجع تقليد خود بپردازند.
مسأله : در هفت چيز، خُمس واجب است:
1 ـ در آمد كسب.
2 ـ معدن.
3 ـ گنج.
4 ـ غنائم جنگى.
5 ـ جواهرى كه با فرو رفتن در دريا به دست آيد.
6 ـ مال حلال مخلوط به حرام.
7 ـ زمينى كه كافر ذِمّى

---

(صفحه 155)
مسأله : پرداخت خمس نيز مانند نماز و روزه از واجبات است و تمام افراد بالغ و عاقل كه يكى از موارد هفتگانه را داشته باشند، بايد به آن عمل كنند.
يكى از آن موارد كه اكثر افراد جامعه را در بر مىگيرد «خمسِ چيزى است كه از خرج سال انسان و خانوادهاش زياد بيايد».
] به كسب و كار افراد احترام گذاشته و تأمين نياز خودشان را بر پرداخت خمس مقدم داشته است، بنابراين هر كس در طول سال مىتواند تمام مخارج مورد نياز خود را از درآمدش تأمين كند و در پايان سال اگر چيزى برايش اضافه نيامد، پرداخت خمس بر او واجب نيست، ولى پس از آنكه بطور متعارف و در حدّ نيازِ خود، زندگى را گذراند; يعنى نه در مصرف، زيادهروى كرد و نه بر خود تنگ گرفت، اگر در پايان هم چيزى اضافه آمد،51 آنچه را كه اضافه آمده است بايد براى مصارف مشخصى بپردازد و 54 آن را براى خود نگه مىدارد.

احكام خمس

مسأله : تا خمس مال را ندهد، نمىتواند در آن تصرف كند; يعنى غذايى كه در آن خمس باشد نمىتواند بخورد و با پولى كه خمس آن را نداده، نمىتواند چيزى بخرد.
مسأله : آذوقهاى كه از درآمد سال براى مصرف سالش خريده; مانند برنج، روغن و چاى، اگر در آخر سال زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهد.

(صفحه 156)
مسأله : اگر كودكِ غير بالغ سرمايهاى داشته باشد و از آن سودى به دست آيد، ولىّ (پدر و جدّ پدرى) او به احتياط واجب بايد خمس آن را بپردازد.

مصرف خمس

مسأله : خمس مال را بايد دو قسمت كرد، نصف آن كه سهم امام زمان(عليه السلام) است بايد به مرجع تقليد خود يا نماينده او بپردازند و نصف ديگر را بنا بر احتياط واجب بايد با اجازه مرجع تقليد به سيد فقير يا سيد يتيم و يا سيدى كه در سفر درمانده است، بدهند.