(صفحه 134)
نماز جماعت
وحدت امّت اسلامى، از جمله مسائلى است كه اسلام به آن اهميّت بسيارى داده است و براى حفظ و ادامه آن برنامه هاى ويژه اى دارد; يكى از آنها نماز جماعت است.
در نماز جماعت، يكى از نمازگزاران كه داراى ويژگى خاصى است پيشاپيش جمعيت مى ايستد و ديگران در صفوفى منظم، پشت سر او و هماهنگ با او نماز را بجا مى آورند.
كسى كه در اين نمازِ دسته جمعى پيشاپيش جمعيت مى ايستد، «امام جماعت» است و كسى كه پشت سر او در نماز از او پيروى مى كند، «مأموم» است.
اهمّيت نماز جماعت
گذشته از آن كه در روايات زيادى براى نماز جماعت اَجر و پاداش بسيارى وارد شده است، با دقّت در برخى از مسائل احكام به اهميّت اين عبادت پى مى بريم. اينك به برخى از آنها اشاره مى كنيم.
مسأله : شركت در نماز جماعت براى هر كس مستحب است، به ويژه براى همسايه مسجد.
(صفحه 135)
مسأله : مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.
مسأله : نماز جماعت هر چند اوّل وقت خوانده نشود، از نماز فُراداىِ
مسأله : نماز جماعتى كه مختصر خوانده مى شود، از نماز فُرادايى كه آن را طول بدهد بهتر است.
مسأله : سزاوار نيست انسان بدون عذر، نماز جماعت را ترك كند.
مسأله : حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنايى به آن جايز نيست.
شرايط نماز جماعت
مسأله : هنگام برپايى نماز جماعت، شرايط زير بايد مراعات شود:
1 ـ مأموم از امام جلوتر نايستد، بلكه احتياط واجب آن است كه كمى عقب تر بايستد.
2 ـ جايگاه امام جماعت از جايگاه مأمومين بالاتر نباشد.
3 ـ فاصله امام و مأموم و فاصله صف ها زياد نباشد و احتياط آن است كه فاصله بيش از يك گام نباشد.
4 ـ بين امام و مأموم و همچنين بين صف ها چيزى مانند ديوار يا پرده مانع نباشد، ولى نصب پرده و مانند آن بين صفِ
- 1 . نمازى كه به تنهايى خوانده شود و به جماعت خوانده نشود «نماز فُرادا» نام دارد.
مردها و زنها اشكال ندارد.
مسأله : امام جماعت بايد بالغ و عادل باشد و نماز را بطور صحيح بخواند.
پيوستن به نماز جماعت (اقتدا كردن)
مسأله : در هر ركعت، تنها در بين قرائت و در ركوع مى توان به «امام» اقتدا كرد. پس اگر به ركوع امام جماعت نرسد، بايد در ركعت بعد اقتدا كند و اگر تنها به ركوع امام جماعت هم برسد، يك ركعت به حساب مى آيد.
مسأله :
حالت هاى مختلف پيوستن به نماز جماعت:
* در ركعت اوّل
1 ـ در ابتداى نماز يا در حين قرائت به امام جماعت اقتدا كند: مأموم حمد و سوره را نمى خواند و بقيّه اعمال را با امام جماعت بجا مى آورد.
2 ـ در ركوع: ركوع و بقيه اعمال را با امام جماعت بجا مى آورد و حمد و سوره براى آن ركعت ساقط است.
* در ركعت دوّم
1 ـ از اول ركعت دوم يا در حين قرائت: مأموم حمد و سوره را نمى خواند و با امام قنوت و ركوع و سجده را بجا مى آورد و آنگاه كه امام جماعت تشهد مى خواند، بنا بر احتياط واجب بايد به صورت نيم خيز، بنشيند
- 1 . به اين عمل «تَجافى» گفته مى شود.
يك ركعت ديگر به تنهايى بخواند و نماز را تمام كند. و اگر سه
يا چهار ركعتى است، در ركعت دوّم كه امام جماعت در ركعت سوّم مى باشد، حمد و سوره را بخواند (هر چند امام جماعت تسبيحات بخواند) و آنگاه كه امام جماعت ركعت سوّم را تمام كرد و براى ركعت چهارم برمى خيزد، مأموم بايد پس از دو سجده، تشهد بخواند و براى خواندن ركعت سوّم برخيزد و در ركعت آخر نماز كه امام جماعت با تشهد و سلام، نماز را به پايان مى برد، يك ركعت ديگر مى خواند.
2 ـ در ركوع: ركوع را با امام جماعت بجا مى آورد و بقيّه نماز را همانگونه كه گفته شد، انجام مى دهد و حمد و سوره براى آن ركعت ساقط است.
* در ركعت سوّم
1 ـ در حين قرائت: زمانى كه مى داند اگر اقتدا كند، براى خواندن حمد و سوره و يا حمد تنها وقت دارد، مى تواند اقتدا كند و بايد حمد و سوره يا فقط حمد را بخواند. و اگر مى داند فرصت ندارد، بنا بر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام جماعت به ركوع رود، سپس به او اقتدا كند.
2 ـ در ركوع: چنانچه در ركوع اقتدا كند، ركوع را با امام بجا مى آورد و حمد و سوره براى آن ركعت ساقط است و بقيه نماز را همانگونه كه قبلاً بيان شد، بجا مى آورد.
* در ركعت چهارم
1 ـ در حين قرائت: حكم اقتدا در ركعت سوّم را دارد و آنگاه كه امام جماعت در ركعت آخر نماز براى تشهد و سلام
(صفحه 138)
مى نشيند، مأموم مى تواند برخيزد و نمازش را به تنهايى ادامه
دهد و مى تواند بطور نيم خيز بنشيند تا تشهد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخيزد.
2 ـ در ركوع: ركوع و سجده ها را با امام بجا مى آورد، (در حالى كه ركعت چهارم امام و ركعت اوّل مأموم است) و بقيه نماز را همانگونه كه گذشت، انجام مى دهد.
احكام نماز جماعت
مسأله : اگر امام جماعت يكى از نمازهاى يوميّه را مى خواند، هر كدام از نمازهاى يوميّه را مى توان به او اقتدا كرد. بنابراين اگر امام نماز عصر را مى خواند، مأموم مى تواند، نماز ظهر را به او اقتدا كند. و اگر مأموم پس از آنكه نماز ظهر را خواند، جماعت برپا شود، مى تواند نماز عصر را به ظهرِ امام جماعت اقتدا كند.
مسأله : مأموم مى تواند نماز قضاى خود را به نماز اداى امام اقتدا كند، هر چند قضاى نمازهاى ديگر يوميّه باشد; مثلاً امام جماعت نماز ظهر را مى خواند و او قضاى نماز صبح را.
مسأله : نماز جماعت حدّاقل با دو نفر برپا مى شود; يعنى يك نفر امام و يك نفر هم مأموم، مگر در نماز جمعه و عيد فطر و عيد قربان.
مسأله : نمازهاى مستحبى را نمى توان به جماعت خواند، مگر نماز طلب باران.
- 1 . به اين نماز «استسقاء» گفته مى شود.
فقه
