(صفحه 73)
او به اندازه اى بلند است كه اگر مثلا شانه كند روى قسمتى از پيشانى بريزد يا به جاهاى ديگر سر برسد، بايد بيخ موها را مسح كند يا فرق سر را باز كرده پوست سر را مسح نمايد. و اگر موهايى را كه به صورت مى ريزد يا به جاهاى ديگر سر مى رسد جلوى سر جمع كند و بر آنها مسح نمايد يا بر موى جاهاى ديگر سر كه جلوى آن آمده مسح كند، باطل است.
مسأله  : پس از مسح سر، بايد با رطوبتى كه از وضو بر كف دست باقيمانده است، روى پاها را از سر يكى از انگشتها تا برآمدگى روى پا مسح كند، و احتياط واجب آن است كه تا مفصل (جايى كه پا خم مى شود) را نيز مسح كند.
مسأله  : در مسح بايد دست را بر سر و پاها بكشد و اگر دست را نگه دارد و سر يا پا را به آن بكشد وضو باطل است. ولى اگر موقعى كه دست را مى كشد سر يا پا مختصرى حركت كند اشكال ندارد.
مسأله  : اگر براى مسح رطوبتى در كف دست نمانده باشد، نمى تواند دست را با آب خارج تر كند، بلكه بايد از اعضاى ديگرِ وضو; مثلاً صورت، رطوبت بگيرد و با آن مسح كند.
مسأله  : رطوبت دست بايد به قدرى باشد كه بر سر و پا اثر بگذارد.
مسأله  : محل مسح (سر و روى پاها) بايد خشك باشد، بنابراين اگر جاى مسح تَر باشد، بايد آن را خشك كرد ولى اگر رطوبت آن به قدرى كم باشد كه مانع از تأثير رطوبت دست بر
(صفحه 74)
آن نباشد، اشكالى ندارد.
مسأله  : بين دست و سر يا پاها بايد چيزى مانند چادر
و كلاه، يا جوراب و كفش فاصله نشود، هر چند بسيار
رقيق و نازك باشد و رطوبت به پوست برسد (مگر در حال ناچارى).
مسأله  : اگر بين كارهاى وضو به قدرى فاصله شود كه وقتى مى خواهد جايى را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايى كه پيش از آن شسته يا مسح كرده خشك شده باشد، وضو باطل است. و اگر فقط رطوبت جايى كه جلوتر از محلى است كه مى خواهد بشويد يا مسح كند خشك شده باشد; مثلا موقعى كه مى خواهد دست چپ را بشويد رطوبت دست راست خشك شده باشد و صورت تَر باشد، بهتر آن است كه دوباره وضو را از سر بگيرد.

شرايط وضو

مسأله  : با بودن شرايط زير، وضو صحيح و با نبودن حتّى يكى از آنها وضو باطل است:
1 ـ آب وضو پاك باشد (نجس نباشد).
2 ـ آب وضو مباح باشد (غصبى نباشد).
3 ـ آب وضو مطلق باشد (مضاف نباشد).
4 ـ ظرف آب وضو مباح باشد (به شرحى كه خواهد آمد).
5 ـ ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد (به شرحى كه

(صفحه 75)
خواهد آمد).
6 ـ اعضاى وضو پاك باشد.
7 ـ مانعى از رسيدن آب به اعضاى وضو نباشد.
8 ـ با قصد قربت و بدون ريا وضو بگيرد.
9 ـ ترتيب را رعايت كند. (به همان صورت كه در اعمال وضو گذشت).
10 ـ مُوالات را رعايت كند. (بين اعمال وضو فاصله نيفتد).
11 ـ در كارهاى وضو از ديگرى كمك نگيرد.
12 ـ استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد.
13 ـ براى وضو گرفتن وقت باشد.

توضيح شرايط وضو

مسأله  : وضو با آب نجس و مضاف باطل است، خواه بداند آن آب نجس يا مضاف است يا نداند و يا فراموش كرده باشد.
مسأله  : آب وضو بايد مباح باشد، بنابر اين در موارد زير وضو باطل است:
* وضو گرفتن با آبى كه صاحب آن راضى نيست.
* آبى كه معلوم نيست صاحب آن راضى است يا نه.
* آبى كه وقف افراد خاصى است، براى غير آن افراد; مانند حوض برخى از مدارس كه وقف محصلين همان مدرسه است و وضوخانه بعضى از مساجد كه وقف كسانى است كه در آنجا نماز مى خوانند.

(صفحه 76)
مسأله  : وضو گرفتن از نهرهاى بزرگ، گرچه انسان نداند صاحبان آنها راضى هستند يا نه اشكال ندارد. امّا اگر صاحبان آن از وضو گرفتن جلوگيرى كنند، احتياط واجب آن است كه با آب آنها وضو نگيرد.
مسأله  : اگر آب در ظرف غصبى باشد و آب ديگرى نباشد، بايد تيمم كرد و اگر كسى با آن آب وضو بگيرد، وضويش باطل است.
مسأله  : اعضاى وضو; يعنى صورت، دستها و پاها در موقع شستن و مسح بايد پاك باشد.
مسأله  : اگر چيزى بر صورت يا دستها باشد كه از رسيدن آب به آن جلوگيرى كند، براى وضو بايد برطرف شود.
مسأله  : اگر چيزى بر اعضاى مسح (جلوى سر و روى پاها) باشد هرچند از رسيدن آب جلوگيرى نكند، بايد برطرف شود، زيرا بين دست و محل مسح نبايد چيزى فاصله شود.
مسأله  : خط قلم خودكار و لكه هاى رنگ و چربى و كِرِمْ در صورتى كه رنگ بدون جِرم باشد، مانع وضو نيست، ولى اگر جِرم دارد و روى پوست را گرفته باشد، بايد برطرف شود.
مسأله  : اگر مى داند چيزى بر اعضاى وضو چسبيده ولى نمى داند كه از رسيدن آب جلوگيرى مى كند يا نه، بايد آن را برطرف كند يا آب را به زير آن برساند.
مسأله  : كارهاى وضو بايد بدين ترتيب انجام شود: اوّل صورت، بعد دست راست و سپس دست چپ را بشويد و بعد
(صفحه 77)
از آن سر و بعد پاها را مسح كند و بنابر احتياط واجب بايد پاى راست را پيش از پاى چپ، مسح كند اگر به اين ترتيب وضو نگيرد، باطل است.
مسأله  : موالات; يعنى پشت سر هم انجام دادن و فاصله نينداختن بين اعمال وضو.
مسأله  : اگر بين كارهاى وضو به قدرى فاصله شود كه وقتى مى خواهد جايى را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايى كه پيش از آن شسته يا مسح كرده، خشك شده باشد، وضو باطل است.
مسأله  : كسى كه مى تواند اعمال وضو را انجام دهد، نبايد از ديگرى كمك بگيرد، پس اگر شخص ديگرى صورت و دست او را بشويد و يا مسح او را انجام دهد، وضو باطل است.
مسأله  : كسى كه نمى تواند وضو بگيرد، بايد به كمك شخص ديگر وضو بگيرد ولى خود او و كسى كه او را وضو مى دهد، هر دو بايد نيّت وضو كنند.
مسأله  : كسى كه مى داند اگر وضو بگيرد مريض مى شود يا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه مى ماند، بنابر احتياط واجب نبايد وضو بگيرد. ولى اگر نداند كه آب براى او ضرر دارد، وضو بگيرد و بعد بفهمد كه ضرر داشته، وضويش صحيح است، اگرچه احتياط مستحب آن است كه با آن وضو نماز نخواند و تيمم كند و چنانچه با آن وضو نماز خواند، احتياط آن است كه دوباره آن را اعاده نمايد.