دهان و دندان، هم از نظر بهداشت تن و روان و هم از نظر زيبايى و حسن جمال انسان، نقش تعيين كننده دارد; به همين جهت در فرهنگ اسلام بر مواظبت و حفظ بهداشت دهان و دندان تأكيد فراوان شده است، به گونه اى كه مسواك زدن، يكى از شاخص هاى شخصيت پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) است و از اسلام به ديگر ملل انتقال يافته است.

دندانپزشك لايق و كاردان با ترميم دندان مراجعه كننده، هم در نقش عامل بازدارنده از ابتلا به بيمارى هاى گوناگون انجام وظيفه مى كند و هم بر حفظ زيبايى چهره تأثيرگذار است. بنابراين كار او در حفظ سلامتى بدن و زيبايى صورت حايز اهميت فراوانى است.

امروزه بسيارى از مردم كشورما وكشورهاى جهان سوم از ناراحتى هاى معده، سوء هاضمه و... رنج مى برند. گرچه مشكل عمده بسيارى از اين جوامع، عدم تأمين درست ويتامين ها و پروتئين ها و گروه هاى اصلى غذايى مورد نياز بافت ها و سلول هاى بدن است، امّا ريشه اصلى اين كاستى ها را بايد در دهان و دندان نامناسب نيز جستجو كرد. بدين سان

دندانپزشكى از رشته هاى مادر و حياتى پزشكى به حساب مى آيد.

در اين فصل بر آنيم كه احكام شريعت مقدس را در رابطه با اين رشته پزشكى مورد نظر قرار دهيم.

حكم نگاه و لمس در دندانپزشكى

ـ در تمام موارد دندانپزشكى، بايد احكام شرعى نسبت به نظر و لمس بدن نامحرم ـ مذكور در فصل معاينه و درمان ـ مراعات شود و در صورت نياز به معالجه و عدم دسترسى به مَحرم و همجنس، رجوع بيمار زن به دندانپزشك مرد و بالعكس اشكال ندارد و حتى المقدور از دستكش استفاده شود.

طهارت و نجاست

ـ دندان جداشده از انسان زنده، اگر خون و گوشت همراه آن نباشد، پاك است و مسّ آن موجب غسل مسّ ميّت نيست.

ـ دفن دندانى كه از شخص زنده جدا شده، هر چند مقدار كمى گوشت با آن باشد، مستحب است.

ـ اگر هنگام كشيدن دندان، مقدارى از گوشت لثه همراه دندان جدا شود، نجس است و اگر مقدار گوشت جدا شده خيلى كم باشد، بنا بر احتياط اجتناب شود.

ـ اگر هنگام پر كردن دندان و يا جرم گيرى و جراحى هاى لثه و فكّ و امثال آنها، دهان انسان خونى بشود، بنا بر احتياط مستحب دهان را آب بكشد.

ـ وسايلى كه پزشك هنگام معاينه و درمان، داخل دهان بيمار مى كند، در صورتى كه نجس باشد و يا آن كه هنگام درمان، نجس شود و دوباره داخل دهان شود، دهان را نجس مى كند و بعد از اتمام كار بايد لب ها را تطهير كرد و بنا بر احتياط مستحب دهان را آب كشيد.

ـ در هنگام كار دندانپزشك بر روى دندان، ترشحاتى كه از دهان بيمار بر لباس و بدن دندانپزشك يا بيمار برخورد مى كند، اگر خون آلود باشد، نجس است.

خون لاى دندان

ـ خونى كه از لاى دندان ها مى آيد نجس و خوردن آن حرام است. ولى اگر به واسطه مخلوط شدن با آب دهان از بين برود، پاك است و فرو بردن آب دهان در اين صورت اشكال ندارد.

استفاده از دندان ساخته شده توسط غيرمسلمان

ـ استفاده مسلمان از دندان ساخته شده توسط غير مسلمان جايز است ولى ظاهر آن را بايد تطهير كرد و اگر باطن آن نجس باشد، نماز را باطل نمى كند.

طهارت دندان مصنوعى

ـ اگر دندان مصنوعى ـ اعمّ از ثابت و متحرك ـ و نيز موادى كه با آن دندان را پر مى كنند، با نجاست ملاقات نمود، بنا بر احتياط مستحب، ظاهر آن تطهير شود و چون جزء باطن محسوب مى شود احتياج به تطهير ندارد.

استفاده از طـلا

ـ گذاشتن دندان طلا يا روكش طلا براى مرد اگرزينت نباشد يا ضرورت داشته باشد، اشكال ندارد وبراى زن، مطلقاً مانعى ندارد. استفاده ازپلاتين براى زن ومرد مانعى ندارد.

ـ گذاشتن دندان طلا براى مرد با قصد زينت جايز نيست ولى اگر به خاطر ندانستن مسأله اقدام به اين كار بنمايد و برداشتن آن سبب خرابى همان دندان يا دندان هاى ديگر بشود، باقى گذاشتن آن اشكال ندارد.

ـ براى دندانپزشك جايز نيست بدون ضرورت، به گذاشتن دندان طلا براى مردان اقدام كند.

ـ اگر از طلا و فلزى ديگر، آلياژى درست كنند كه نسبت طلا در آن آلياژ، كم باشد، استعمال چنين آلياژى براى مردان اگر صدق طلا بر آن نكند، مانع ندارد.

ـ بيرون آوردن دندان هاى طلاى ميّت جايز است.

روزه دارى و كشيدن دندان

ـ يكى از مكروهات ايام روزه دارى، كشيدن دندان و هر كار ديگرى است كه به واسطه آن از دهان خون بيايد. و شخص بيمار با اجازه دادن اين اعمال به پزشك، مرتكب عمل مكروه شده است، امّا براى دندانپزشك كراهت ندارد.

ـ تزريق آمپول بى حسّى در دندانپزشكى، روزه را باطل نمى كند.

اجرت دندانپزشكى

ـ توافق نهايى راجع به هزينه هاى درمان دندانپزشكى قبل از شروع معالجات لازم نيست و در صورت عدم تعيين اجرت، پزشك تنها استحقاق اجرة المثل عمل خود را خواهد داشت.

اذن بيمار

ـ دندانپزشك براى كشيدن دندان، اگر چه لَق باشد، بايد از بيمار اجازه بگيرد و اگر بدون اجازه او دندانش را بكشد و بيمار راضى نباشد، ضامن خواهد بود و بايد ديه بپردازد.

ـ پر كردن، جرم گيرى و هرگونه درمان و... بر روى دندان بيمار بايد با اجازه او باشد.

ضمان در دندانپزشكى

ـ اگر بيمار قادر به پرداخت هزينه درمان دندان نباشد و يا اين كه تحمل درد دندان را نداشته باشد، كشيدن دندان او با علم به اين كه مى توان چنين دندانى را درمان نمود، مانعى ندارد و با رضايت بيمار، پزشك ضامن نيست.

ولى اگر غرض عرفى و عقلايى متعارف، در كشيدن دندان نباشد، با تمكن از تحمل هزينه بيشتر و يا امكان معالجه با دارو، جواز كشيدن دندان سالم با پيشنهاد صاحب آن، محلّ اشكال است، هر چند در صورتى كه شرط عدم ضمان كرده باشد دندانپزشك ضامن ديه نيست.

ـ اگر دندانپزشك به دندان آسيب برساند، ضامن است و هزينه