(الصفحة285) لا  يبصرون بها}(1) اين «لا يبصرون بها» دو نقش دارد:
1 ـ قرينه است كه مراد از «عين»، «عين باصره و چشم» است.
2 ـ مى خواهد بفرمايد: با وجود اين كه اينان چشم دارند ولى نمى بينند.
بنابراين قرينه به اين معنا نيست كه فقط براى تعيين مراد از مشترك آمده باشد.
همچنين در مثال معروفى كه براى مجاز ذكر مى كنيم و مى گوييم «رأيت اسداً يرمي» كه «يرمي» به عنوان قرينه مجاز مطرح است مى خواهيم دو مطلب را بيان كنيم:
1 ـ مقصود از «أسد»، «رجل شجاع» است.
2 ـ «رجل شجاع» در حال تيراندازى بود.
اين يك مطلب مهمّى است. اگر از اوّل بگويد: «رأيت رجلا شجاعاً يرمي» در اين صورت «يرمي» براى اين است كه بگويد: «رجل شجاع در حال تيراندازى بود». «يرمي» معنايى زايد بر معناى «رجل شجاع» را دلالت مى كند.

---

(الصفحة286) (الصفحة287)

امر دوازدهم

استعمال لفظ در اكثر از معنا

(الصفحة288) (الصفحة289)

تحرير محلّ بحث

بحث در اين است كه آيا استعمال لفظ مشترك در اكثر از معناى واحد جايز است يا نه؟ آيا مى شود كلمه «عين» را در استعمال واحد، در دو معنا يا بيشتر استعمال كرد؟
اگرچه اين بحث، در مورد عنوان مشترك لفظى مطرح است ولى ملاك بحث عموميت دارد و آن مطلق استعمال لفظ در دو معنا يا بيشتر است خواه آن دو معنا، حقيقى باشند ـ مثل مشترك لفظى ـ يا هر دو مجازى باشند يا يكى حقيقى و ديگرى مجازى باشد، مثل اين كه كلمه «أسد» را استعمال كنند در استعمال واحد ـ بدون اين كه كلمه «أسد» تكرار شود، بلكه يك «رأيت أسداً» بگويد ـ و هم معناى حقيقى، يعنى «حيوان مفترس» و هم معناى مجازى، يعنى «رجل شجاع» را اراده كند.
قبل از وارد شدن به اصل بحث، بايد دو جهت را مورد بررسى قرار دهيم:
جهت اوّل: آيا عنوان بحث اين است كه «استعمال لفظ در اكثر از معنا جايز است يا نه»؟(1)

---