رساله توضيح المسائل

اللّهُمَّ جافِ الاَْرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَاصْعَدْ اِلَيْكَ روُحَهُ وَلَقِّهِ مِنْكَ رِضْواناً وَاَسْكِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِكَ ما تُغْنِيهِ بِهِ عَنْ رَحْمَة مَنْ سِواكَ.

مسأله : پس از رفتن كسانى كه تشييع جنازه كرده اند مستحب است وَلِىّ ميت يا كسى كه از طرف ولىّ اجازه دارد، دعاهايى را كه دستور داده شده، به ميت تلقين كند.

مسأله : بعد از دفن مستحب است صاحبان عزا را سر سلامتى دهند ولى اگر مدتى گذشته است كه به واسطه سر سلامتى دادن، مصيبت يادشان مى آيد، ترك آن بهتر است، و نيز مستحب است تا سه روز براى اهل خانه ميت غذا بفرستند غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مكروه است.

مسأله : مستحب است انسان در مرگ خويشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر كند و هر وقت ميت را ياد مى كند بگويد: «اِنّالله وَاِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ» و براى ميت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محكم بسازد كه زود خراب نشود.

مسأله : جائز نيست انسان در مرگ كسى صورت و بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند.

مسأله : پاره كردن يقه در مرگ غير پدر و برادر جائز نيست.

مسأله : اگر مرد در مرگ زن يا فرزند يقه يا لباس خود را پاره كند يا اگر زن در عزاى ميت صورت خود را بخراشد به طورى كه خون بيايد يا موى خود را بكند بايد يك بنده آزاد كند يا ده فقير را طعام دهد و يا آنها را بپوشاند و اگر نتواند بايد سه روز روزه بگيرد بلكه اگر خون هم نيايد بنابر احتياط واجب به اين دستور عمل نمايد.

مسأله : احتياط واجب آن است كه در گريه بر ميت صدا را خيلى بلند نكنند.

(نماز وحشت)

مسأله : مستحب است در شب اول قبر، دو ركعت نماز وحشت براى ميت بخوانند و دستور آن اين است كه در ركعت اول بعد از حمد يك مرتبه آية الكرسى و در ركعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره اِنّا اَنْزَلْنا بخوانند و بعد از سلام نماز بگويند اللّهُمَّ

صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَابْعَثْ ثَوابَها اِلَى قَبْرِ فُلانَ و به جاى كلمه فلان اسم ميت را بگويند.

مسأله : نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر مى شود خواند، ولى بهتر است در اول شب بعد از نماز عشاء خوانده شود.

مسأله : اگر بخواهند ميت را به شهر دورى ببرند يا به جهت ديگر دفن او تأخير بيفتد، بايد نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخير بيندازند.

(نبش قـبر)

مسأله : نبش قبر مسلمان يعنى شكافتن قبر او اگرچه طفل يا ديوانه باشد حرام است، ولى اگر بدنش از بين رفته و خاك شده باشد اشكال ندارد.

مسأله : نبش قبر امامزاده ها و شهدا و علما و صلحا اگرچه سالها بر آن گذشته باشد حرام است.

مسأله : شكافتن قبر در چند مورد حرام نيست:

اوّل: اگر ميت در زمين غصبى دفن شده باشد و مالك زمين راضى نشود كه در آن جا بماند.

دوّم: اگر كفن يا چيز ديگرى كه با ميت دفن شده غصبى باشد و صاحب آن راضى نشود كه در قبر بماند، و همچنين است اگر چيزى از مال خود ميت كه به ورثه او رسيده با او دفن شده باشد و ورثه راضى نشوند كه آن چيز در قبر بماند. ولى اگر وصيت كرده باشد كه دعا يا قرآن يا انگشترى را با او دفن كنند در صورتى كه وصيتش بيشتر از يك سوم مال او نباشد، براى بيرون آوردن اينها نمى توانند قبر را بشكافند.

سوّم: اگر ميت بى غسل يا بى كفن دفن شده باشد يا بفهمند غسلش باطل بوده يا به غير دستور شرع كفن شده يا در قبر، او را رو به قبله نگذاشته اند. كه در اين فرض اگر نبش قبر موجب هتك ميت باشد يعنى جنازه متعفن يا متلاشى شده باشد جايز نيست. اما اگر ميت بدون نماز دفن شده باشد نبش جايز نيست بلكه بر قبر نماز خوانده مى شود.

چهارم: اگر براى ثابت شدن حقى بخواهند بدن ميت را ببينند.

پنجم: اگر ميت را در جايى كه بى احترامى به اوست مثل قبرستان كفار يا جايى كه كثافت و خاكروبه مى ريزند دفن كرده باشند.

ششم: اگر براى يك مطلب شرعى كه اهميت آن از شكافتن قبر بيشتر است، قبر را بشكافند مثلاً بخواهند بچه زنده را از شكم زن حامله اى كه دفنش كرده اند بيرون آورند.

هفتم: اگر بترسند درنده اى بدن ميت را پاره كند يا سيل او را ببرد يا دشمن بيرون آورد.

هشتم: اگر قسمتى از بدن ميت را كه با او دفن نشده بخواهند دفن كنند، احتياط واجب آن است كه آن قسمت از بدن را طورى در قبر بگذارند كه بدن ميت ديده نشود.

نهم: اگر ميت وصيت كرده كه جنازه اش را قبل از دفن به مشاهد مشرفه منتقل كنند و عمداً يا به هر جهتى بر خلاف وصيت او عمل شده جايز بلكه واجب است قبر را نبش و جنازه را به محل مورد وصيت منتقل كنند، مگر اين كه بدن فاسد شده باشد يا نبش مستلزم هتك باشد، و در غير اين صورت نبش قبر جهت حمل به مشاهد مشرفه خلاف احتياط است هرچند وصيت كرده باشد.

غسلهاى مستحب

مسأله : غسلهاى مستحب در شرع مقدس اسلام بسيار است و از آن جمله است:

1ـ غسل جمعه، و وقت آن از اذان صبح است تا ظهر، و بهتر است نزديك ظهر به جا آورده شود، و اگر تا ظهر انجام ندهد بهتر است كه بدون نيت ادا و قضا تا عصر جمعه به جا آورد، و اگر در روز جمعه غسل نكند از صبح شنبه تا غروب قضاى آن را به جا آورد. و قضاى آن در شب شنبه بنابر احتياط صحيح نيست و كسى كه مى ترسد در روز جمعه آب پيدا نكند مى تواند روز پنجشنبه غسل را انجام دهد، و مستحب است انسان در موقع غسل جمعه بگويد:

«اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ الله وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ وَاَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ اللّهُمَّ صَلِّ

عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاجْعَلْنِى مِنَ التّوّابينَ وَاجْعَلْنِى مِنَ الْمُتَطَهِّرينَ».

2ـ غسل شب اول ماه رمضان و تمام شبهاى طاق مثل شب سوم و پنجم و هفتم، ولى از شب بيست و يكم مستحب است همه شب غسل كند، و براى غسل شب اول، پانزدهم، هفدهم، نوزدهم، بيست و يكم، بيست و سوم، بيست و پنجم، بيست و هفتم و بيست و نهم بيشتر سفارش شده است. و وقت غسل شبهاى ماه رمضان تمام شب است و بهتر است مقارن غروب آفتاب بجا آورده شود ولى از شب بيست و يكم تا آخر ماه بهتر است غسل را بين نماز مغرب و عشا به جا آورد. و نيز مستحب است در شب بيست و سوم غير از غسل اول شب، يك غسل هم در آخر شب انجام دهد.

3ـ غسل روز عيد فطر و عيد قربان، و وقت آن از اذان صبح است تا غروب و بهتر است آن را پيش از نماز عيد بجا آورد، و اگر از ظهر تا غروب بجا آورد، احتياط آن است كه به قصد رجاء انجام دهد.

4ـ غسل شب عيد فطر، و وقت آن از اول مغرب است تا اذان صبح و بهتر است در اول شب بجا آورده شود.

5ـ غسل روز هشتم و نهم ذيحجّه، و در روز نهم بهتر است آن را نزديك ظهر بجا آورد.

6ـ غسل روز اول و پانزدهم و بيست و هفتم و آخر ماه رجب.

7ـ غسل روز عيد غدير، و بهتر است قبل از ظهر آن را انجام دهد.

8ـ غسل روز بيست و چهارم ذيحجّه.

9ـ غسل روز عيد نوروز و پانزدهم شعبان و نهم و هفدهم ربيع الاول و روز بيست و پنجم ذى العقده را رجاءً انجام دهد.

10ـ غسل دادن بچه اى كه تازه به دنيا آمده است.

11ـ غسل زنى كه براى غير شوهرش بوى خوش استعمال كرده است.

12ـ غسل كسى كه در حال مستى خوابيده است.

13ـ غسل كسى كه جايى از بدنش را به بدن ميتى كه غسل داده اند رسانده است.

14ـ غسل كسى كه در وقتى كه ماه و خورشيد كاملاً گرفته است نماز آيات را عمداً نخوانده است.

15ـ غسل كسى كه براى تماشاى دار آويخته رفته و آن را ديده باشد ولى اگر اتفاقاً يا ازروى ناچارى نگاهش بيفتد يا مثلاً براى شهادت دادن رفته باشد، غسل مستحب نيست.

مسأله : پيش از داخل شدن در حرم مكه، شهر مكه، مسجدالحرام، خانه كعبه، حرم مدينه، شهر مدينه و مسجد پيغمبر و حرم امامان (عليهم السلام) مستحب است انسان غسل كند و اگر در يك روز چند مرتبه مشرّف شود يك غسل كافى است و كسى كه مى خواهد در يك روز داخل حرم مكه و مسجدالحرام و خانه كعبه شود، اگر به نيت همه يك غسل كند كافى است. و نيز اگر در يك روز بخواهد داخل حرم مدينه و شهر مدينه و مسجد پيغمبر(صلى الله عليه وآله)شود، يك غسل براى همه كفايت مى كند و براى زيارت پيغمبر و امامان از دور يا نزديك و براى حاجت خواستن از خداوند عالم و همچنين براى توبه و نشاط به جهت عبادت و براى سفر رفتن خصوصاً سفر زيارت حضرت سيدالشّهداء (عليه السلام) مستحب است انسان غسل كند و اگر يكى از غسلهايى را كه در اين مسأله گفته شد بجا آورد و بعد كارى كه وضو را باطل مى نمايد مرتكب شود مثلاً بخوابد، غسل او باطل مى شود و مستحب است دوباره غسل را به جا آورد.

مسأله : انسان نمى تواند با غسل مستحبى كارى كه مانند نماز وضو لازم دارد انجام دهد.

مسأله : اگر چند غسل بر كسى مستحب باشد و به نيّت همه يك غسل به جا آورد كافى است. و همچنين اگر چند غسل واجب بر عهده يك نفر باشد يا چند واجب و چند مستحب، مى تواند به نيت همه آنها يك غسل انجام دهد و در جايى كه چند غسل واجب بر عهده اوست اگر فراموش كند و نيت يكى از آن غسل ها را بكند كفايت از ساير غسل ها مى كند و تنها غسل جنابت كفايت از وضو مى كند و همراه غسلهاى ديگر چه واجب و چه مستحب بايد وضوء بگيرد.