رساله توضيح المسائل

ولىّ او لازم نيست.

مسأله : مستحب است شهادتين و اقرار به دوازده امام (عليهم السلام) و ساير عقايد حقه را به كسى كه در حال جان دادن است طورى تلقين كنند كه بفهمد، و نيز مستحب است چيزهايى را كه گفته شد تا وقت مرگ تكرار كنند.

مسأله : مستحب است اين دعاها را طورى به محتضر تلقين كنند كه بفهمد:

«اللّهمَّ اغْفِرْلِىَ الْكَثيرَ مِنْ مَعاصيكَ وَاَقْبَلْ مِنِّى الْيَسِيرَ مِنْ طاعَتِكَ يا مَنْ يَقْبَلُ الْيَسِيرَ وَيَعْفوُ عَنِ الْكَثِيرِ اِقْبَلْ مِنّى الْيَسِير; واعْفُ عَنّى الْكثيرَ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَفُوُّ الْغَفُورُ اللّهُمَّ ارْحَمْنىِ فَاِنَّكَ رَحيمٌ».

مسأله : مستحب است كسى را كه سخت جان مى دهد، اگر ناراحت نمى شود به جايى كه نماز مى خوانده ببرند.

مسأله : مستحب است براى راحت شدن محتضر بر بالين او سوره مباركه يس، و الصافات و احزاب و آية الكرسى و آيه پنجاه و چهارم از سوره اعراف يعنى آيه اِنَّ رَبَّكُمُ اللهُ الَّذى خَلَقَ السَّماواتِ... و سه آيه آخر سوره بقره بلكه هرچه از قرآن ممكن است بخوانند.

مسأله : تنها گذاشتن محتضر و گذاشتن چيزى روى شكم او و بودن جُنُب و حائض نزد او و همچنين حرف زدن زياد و گريه كردن و تنها گذاشتن زنها نزد او مكروه است.

احكام بعد از مرگ

مسأله : بعد از مرگ مستحب است دهان ميّت را ببندند كه باز نماند و چشمها و چانه ميت را ببندند و دست و پاى او را دراز كنند و پارچه اى روى او بيندازند و اگر شب مرده است در جايى كه مرده، چراغ روشن كنند و براى تشييع جنازه او مؤمنين را خبر كنند. و در دفن او عجله نمايند، ولى اگر يقين به مردن او ندارند، بايد صبر كنند تا معلوم شود و نيز اگر ميّت حامله باشد و بچه در شكم او زنده باشد، بايد به قدرى دفن را عقب

بيندازند، كه پهلوى چپ او را بشكافند و طفل را بيرون آورند و پهلو را بدوزند.

(احكام غسل و كفن و نماز و دفن ميّت)

مسأله : غسل و كفن و نماز و دفن مسلمان اگرچه دوازده امامى نباشد بر هر مكلفى واجب است، و اگر بعضى انجام دهند از ديگران ساقط مى شود و چنانچه هيچ كس انجام ندهد همه معصيت كرده اند.

مسأله : اگر كسى مشغول كارهاى ميت شود بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند، ولى اگر او عمل را نيمه كاره بگذارد، بايد ديگران تمام كنند.

مسأله : اگر انسان يقين كند كه ديگرى مشغول كارهاى ميت شده، واجب نيست به كارهاى ميت اقدام كند، ولى اگر شك يا گمان دارد بايد اقدام نمايد.

مسأله : اگر كسى بداند غسل يا كفن يا نماز يا دفن ميت را باطل انجام داده اند بايد دوباره انجام دهد، ولى اگر گمان دارد كه باطل بوده يا شك دارد كه درست بوده يا نه، لازم نيست اقدام نمايد.

مسأله : براى غسل و كفن و نماز و دفن ميّت بايد از ولىّ او اجازه بگيرند.

مسأله : ولىّ زن كه در غسل و كفن و دفن او دخالت مى كند شوهر اوست و بعد از او مردهايى كه از ميّت ارث مى برند مقدم بر زنهاى ايشانند و هر كدام كه در ارث بردن مقدم هستند در اين امر نيز مقدمند.

مسأله : اگر كسى بگويد: من وصى يا ولىّ ميّتم، يا بگويد: ولىّ ميت به من اجازه داده كه غسل و كفن و دفن ميت را انجام دهم، چنانچه ديگرى نمى گويد من ولىّ يا وصى ميّتم يا ولىّ ميت به من اجازه داده است، انجام كارهاى ميّت با اوست.

مسأله : اگر ميت براى غسل و كفن و دفن و نماز خود غير از ولىّ، كس ديگرى را معين كند، احتياط واجب آن است كه ولىّ و آن كس هردو اجازه بدهند. و اگر ميت وصيت كند و فرزند خود را وصى قرار دهد بنابر احتياط واجب بر فرزند لازم است طبق وصيت پدر عمل كند و نمى تواند آن را قبول نكند. امّا اگر غير از فرزند خود كسى را وصى قرار دهد اگر او مطلع شود و در حال حيات و وقتى كه او مى توانسته وصى ديگر

انتخاب كند به او اطلاع دهد كه حاضر نيست طبق وصيت او عمل كند مانعى ندارد و الاّ بايد طبق وصيت او عمل كند.

(احكام غسل ميّت)

مسأله : واجب است ميت را سه غسل بدهند:

اوّل: به آبى كه با سدر مخلوط باشد.

دوّم: به آبى كه با كافور مخلوط باشد.

سوّم: با آب خالص.

مسأله : سدر و كافور بايد به اندازه اى زياد نباشد كه آب را مضاف كند و به اندازه اى هم كم نباشد كه نگويند سدر و كافور با آب مخلوط شده است.

مسأله : اگر سدر و كافور به اندازه اى كه لازم است پيدا نشود بنابر احتياط واجب بايد مقدارى كه به آن دسترسى دارند در آب بريزند ولى آن قدر كم نباشد كه آب سدر و كافور اصلاً صدق نكند.

مسأله : كسى كه براى حج احرام بسته است اگر پيش از تمام كردن سعى بين صفا و مروه بميرد، نبايد او را با آب كافور غسل دهند و به جاى آن بايد با آب خالص غسلش بدهند، و همچنين اگر در احرام عمره پيش از كوتاه كردن مو، بميرد.

مسأله : اگر سدر و كافور يا يكى از اينها پيدا نشود يا استعمال آن جايز نباشد مثل آن كه غصبى باشد، بايد به جاى هركدام كه ممكن نيست ميت را با آب خالص غسل بدهند.

مسأله : كسى كه ميت را غسل مى دهد بايد مسلمان دوازده امامى و عاقل و بنابر احتياط واجب بالغ باشد و بايد مسائل غسل را هم بداند.

مسأله : كسى كه ميت را غسل مى دهد بايد قصد قربت داشته باشد يعنى غسل را براى انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد، و اگر به همين نيّت تا آخر غسل سوّم باقى باشد كافى است و تجديد لازم نيست.

مسأله : غسل بچه مسلمان اگرچه از زنا باشد، واجب است. و غسل و كفن و دفن

كافر و اولاد او جائز نيست. و كسى كه از بچگى ديوانه بوده و به حال ديوانگى بالغ شده، چنانچه پدر و مادر و جد و جدّه او يا يكى از آنان مسلمان باشند بايد او را غسل داد و اگر هيچ كدام آنان مسلمان نباشند، غسل دادن او جايز نيست.

مسأله : بچه سقط شده را اگر چهار ماه يا بيشتر دارد، بايد غسل بدهند، و اگر چهار ماه ندارد، بايد در پارچه اى بپيچند و بدون غسل دفن كنند.

مسأله : اگر مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد باطل است ولى زن مى تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم مى تواند زن خود را غسل دهد، اگرچه احتياط مستحب آن است كه زن، شوهر خود و شوهر، زن خود را غسل ندهد.

مسأله : مرد مى تواند دختر بچّه اى را كه سن او سه سال بيشتر نيست غسل دهد، زن هم مى تواند پسر بچّه اى را كه سه سال بيشتر ندارد غسل دهد.

مسأله : اگر براى غسل دادن ميتى كه مرد است، مرد پيدا نشود، زنانى كه با او نسبت دارند و محرمند مثل مادر و خواهر و عمه و خاله يا به واسطه شيرخوردن با او محرم شده اند مى توانند از زير لباس غسلش بدهند. و نيز اگر براى غسل ميت زن، زن ديگرى نباشد مردهائى كه با او نسبت دارند و محرمند، يا به واسطه شيرخوردن با او محرم شده اند، مى توانند از زير لباس، او را غسل دهند.

مسأله : اگر ميت و كسى كه او را غسل مى دهد هردو مرد يا هردو زن باشند بهتر آن است كه غير از عورت، جاهاى ديگر ميت برهنه باشد.

مسأله : نگاه كردن به عورت ميت، حرام است، و كسى كه او را غسل مى دهد اگر نگاه كند معصيت كرده ولى غسل باطل نمى شود.

مسأله : اگر جايى از بدن ميت نجس باشد، بايد پيش از آن كه آن جا را غسل بدهند، آب بكشند. و احتياط واجب آن است كه تمام بدن ميت پيش از شروع به غسل پاك باشد.

مسأله : غسل ميت مثل غسل جنابت است، و احتياط واجب آن است كه تا غسل ترتيبى ممكن است ميت را غسل ارتماسى ندهند، ولى در غسل ترتيبى فروبردن هريك از سه قسمت بدن ميت، در آب كثير جايز است.

مسأله : كسى را كه در حال حيض يا در حال جنابت مرده لازم نيست غسل حيض يا غسل جنابت بدهند، بلكه همان غسل ميت براى او كافى است.

مسأله : جائز نيست كه براى غسل دادن ميت مزد بگيرند ولى مزد گرفتن براى كارهاى مقدماتى غسل حرام نيست.

مسأله : اگر آب پيدا نشود يا استعمال آن مانعى داشته باشد بايد عوض هر غسل، ميت را يك تيمم بدهند.

مسأله : كسى كه ميت را تيمم مى دهد بايد دو دست خود را بر زمين بزند و به صورت و پشت دستهاى ميت بكشد و لازم نيست حتماً ميّت را بغل كند و دستها را از پشت به صورت او بكشد يا از روبرو دستها را بر عكس بكشد بلكه به همان صورت متعارف بكشد كافى است. و بنابر احتياط واجب اگر ممكن باشد با دست ميت هم او را تيمم بدهد.

(احكام كفن ميّت)

مسأله : ميت مسلمان را بايد با سه پارچه كه آنها را لنگ و پيراهن و سرتاسرى مى گويند كفن نمايند.

مسأله : لنگ بايد از ناف تا زانو باشد و اطراف بدن را بپوشاند، و بهتر آن است كه از سينه تا روى پا برسد. و بنابر احتياط واجب پيراهن بايد از سر شانه تا نصف ساق پا تمام بدن را بپوشاند و بهتر آن است كه تا روى پا برسد. و درازى سرتاسرى بايد به قدرى باشد كه بستن دو سر آن ممكن باشد، و پهناى آن بايد به اندازه اى باشد كه يك طرف آن روى طرف ديگر بيايد.

مسأله : اگر ورثه بالغ باشند و اجازه دهند كه بيشتر از مقدار واجب كفن را كه در مسأله قبل گفته شد از سهم آنان بردارند اشكال ندارد، بلكه بعيد نيست مقدار متعارف مناسب با شأن ميت از اصل تركه خارج شود گرچه احتياط مستحب آن است كه بيشتر از مقدار واجب كفن و همچنين مقدارى را كه احتياطاً لازم است از سهم كسى كه بالغ نشده برندارند.