رساله توضيح المسائل

آيد چنانچه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند نماز را از سر گرفته باشد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند مشغول نماز شده نماز دومش صحيح است.

مسأله : وقتى يكى از شكهاى صحيح براى انسان پيش آيد چنانچه گفته شد بايد فوراً فكر كند پس اگر چيزهائى كه به واسطه آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا شود براى او پيش نيايد شك او از بين نمى رود و چنانچه كمى بعد هم فكر كند اشكال ندارد; مثلاً اگر در سجده شك كند مى تواند تا بعد از سجده، فكر كردن را تأخير بيندازد.

مسأله : اگر اول گمانش به يك طرف بيشتر باشد بعد دو طرف در نظر او مساوى شود بايد به دستور شك عمل نمايد و اگر اول دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى كه وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند.

مسأله : كسى كه نمى داند گمانش به يك طرف بيشتر است يا هردو طرف در نظر او مساوى است طبق وظيفه شك عمل مى نمايد.

مسأله : اگر بعد از نماز بفهمد در بين نماز حال ترديدى داشته كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته ولى نداند كه اين بنا را روى گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا از باب اين بوده كه هردو طرف در نظر او مساوى بوده بايد به احتياط واجب نماز احتياط را بخواند.

مسأله : اگر موقعى كه تشهد مى خواند يا بعد از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكى از شكهائى كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مى باشد، براى او پيش آيد مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بايد به دستور آن شك عمل كند.

مسأله : اگر پيش از آنكه مشغول تشهّد شود يا در ركعتهائى كه تشهد ندارد پيش از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكى از شكهائى كه

بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.

مسأله : اگر موقعى كه ايستاده بين 3 و 4 يا بين 3 و 4 و 5 ركعت شك كند و يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش بجا نياورده نمازش باطل است.

مسأله : اگر شك او از بين برود و شك ديگرى برايش پيش آيد مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بعد شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت، بايد به دستور شك دوّم عمل نمايد.

مسأله : اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بين دو و چهار ركعت شك كرده يا بين سه و چهار ركعت، احتياط واجب آن است كه به دستور هردو عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.

مسأله : اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكى براى او پيش آمده ولى نداند كه از شكهاى باطل بوده يا از شكهاى صحيح و اگر از شكهاى صحيح بوده كدام قسم آن بوده است، بنابر احتياط واجب بايد به دستور شكهائى كه صحيح بوده و احتمال مى داده عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.

مسأله : كسى كه نشسته نماز مى خواند اگر شكى كند كه بايد براى آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد يك ركعت نشسته بجا آورد و اگر شكى كند كه بايد براى آن، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند بايد دو ركعت نشسته بجا آورد.

مسأله : كسى كه ايستاده نماز مى خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود و مجبور شود نشسته نماز بخواند بايد طبق آنچه در مسأله قبل آمده به تعداد ركعاتى كه بايد ايستاده بخواند نشسته بخواند.

مسأله : كسى كه نشسته نماز مى خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد به وظيفه كسى كه نماز را ايستاده مى خواند عمل كند.

(نماز احتياط)

مسأله : كسى كه نماز احتياط بر او واجب است بعد از سلام نماز بايد فوراً نيّت

نماز احتياط كند و تكبير بگويد و حمد را بخواند و به ركوع رود و دو سجده نمايد پس اگر يك ركعت نماز احتياط بر او واجب است بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو ركعت نماز احتياط بر او واجب است بعد از دو سجده يك ركعت ديگر مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.

مسأله : نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد آن را آهسته بخواند و نيت آن را به زبان نياورد، و احتياط واجب آن است كه بسم الله آن را هم آهسته بگويد.

مسأله : اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد نمازى را كه خوانده درست بوده لازم نيست نماز احتياط را بخواند و اگر در بين نماز احتياط بفهمد لازم نيست آن را تمام نمايد.

مسأله : اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد كه ركعتهاى نمازش كم بوده چنانچه كارى كه نماز را باطل مى كند انجام نداده بايد آنچه را از نماز نخوانده بخواند و براى سلام بى جا دو سجده سهو بجا آورد و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده مثلاً پشت به قبله كرده بايد نماز را دوباره بجا آورد.

مسأله : اگر بعد از نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش به مقدار نماز احتياط بوده مثلاً در شك بين سه و چهار يك ركعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نمازش را سه ركعت خوانده نمازش صحيح است.

مسأله : اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسرى نماز كمتر از نماز احتياط بوده مثلاً در شك بين دو و چهار دو ركعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را سه ركعت خوانده بايد نماز را دوباره بخواند.

مسأله : اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش بيشتر از نماز احتياط بوده مثلاً در شك بين سه و چهار يك ركعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را دو ركعت خوانده چنانچه بعد از نماز احتياط كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده مثلاً پشت به قبله كرده بايد نماز را دوباره بخواند و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام نداده بايد كسرى نمازش را بجا آورد و احتياط اين است كه اصل نماز را هم دوباره بخواند.

مسأله : اگر بين دو و سه و چهار شك كند و بعد از خواندن دو ركعت نماز احتياط ايستاده، يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده لازم نيست دو ركعت نماز احتياط نشسته را بخواند.

مسأله : اگر بين 3 و 4 شك كند و موقعى كه نماز احتياط را مى خواند يادش بيايد كه سه ركعت خوانده بايد نماز احتياط را تمام كند هر چند دو ركعت نشسته باشد و احتياط در اعاده نماز در اين صورت ترك نشود.

مسأله : اگر بين دو و سه و چهار شك كند و موقعى كه دو ركعت نماز احتياط ايستاده را مى خواند پيش از ركوع ركعت دوّم يادش بيايد كه نمازش را سه ركعت خوانده، بايد بنشيند و نماز احتياط را يك ركعتى تمام كند و احتياط به اعاده نماز ترك نشود.

مسأله : اگر در بين نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق كسرى نمازش تمام كند بايد آن را رها كند و نماز را دوباره بخواند مثلاً در شك بين دو و چهار اگر موقعى كه دو ركعت نماز احتياط ايستاده را مى خواند و به ركوع ركعت دوم رفته يادش بيايد كه نماز راسه ركعت خوانده بايد نماز را دوباره بجا آورد.

مسأله : اگر شك كند نماز احتياط را كه بر او واجب بوده بجا آورده يا نه چنانچه وقت نماز گذشته به شك خود اعتنا نكند و اگر وقت دارد در صورتى كه مشغول كار ديگرى نشده و از جاى نماز برنخاسته و كارى هم مثل روگرداندن از قبله كه نماز را باطل مى كند انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند و اگر مشغول كار ديگرى شده يا كارى كه نماز را باطل مى كند بجا آورده يا بين نماز و شك او زياد طول كشيده احتياط آن است كه نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

مسأله : اگر در نماز احتياط ركنى را زياد كند يا مثلاً به جاى يك ركعت دو ركعت بخواند نماز احتياط باطل مى شود و بعيد نيست كه در اين حال تنها به اعاده اصل نماز اكتفا كند.

مسأله : موقعى كه مشغول نماز احتياط است اگر در يكى از كارهاى آن شك كند

چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد و اگر محلش گذشته بايد به شك خود اعتنا نكند مثلاً اگر شك كند كه حمد را خوانده يا نه چنانچه به ركوع نرفته بايد بخواند و اگر به ركوع رفته به شك خود اعتنا نكند.

مسأله : اگر در شماره ركعت هاى نماز احتياط شك كند بايد بنا را بر بيشتر بگذارد و نماز را ادامه دهد و صحيح است. ولى چنانچه طرفِ بيشترِ شك، نماز را باطل مى كند بايد بنا را بر اقل گذاشته و نماز را تمام كند و اصل نماز را هم اعاده كند.

مسأله : اگر در نماز احتياط چيزى كه ركن نيست سهواً كم يا زياد شود اقوى اين است كه سجده سهو ندارد.

مسأله : اگر بعد از سلام نماز احتياط شك كند كه يكى از اجزاء يا شرائط آن را بجا آورده يا نه به شك خود اعتنا نكند.

مسأله : اگر در نماز احتياط تشهد يا يك سجده را فراموش كند احتياط واجب آن است كه بعد از سلام آن را قضا نمايد.

مسأله : اگر نماز احتياط و قضاى يك سجده يا قضاى يك تشهد يا دو سجده سهو بر او واجب شود بنابر اقوى بايد اول نماز احتياط را بجا آورد.

مسأله : حكم گمان در ركعتهاى نماز حكم يقين است مثلاً اگر در نمـاز چهـار ركعتى انسان گمان دارد كه نماز را چهار ركعت خوانده نبايد نماز احتياط بخواند و همينطور در غير ركعتها گمان معتبر است هر چند بهتر است به احتياط عمل كند.

مسأله : حكم شك و سهو و گمان در نمازهاى واجب يوميه و نمازهاى واجب ديگر غير يوميه فرق ندارد مثلاً اگر در نماز آيات شك كند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت چون شك او در نماز دو ركعتى است نمازش باطل مى شود.

(سجده سهو)

مسأله : براى پنج چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو به دستورى كه بعداً گفته مى شود بجا آورد:

اوّل: آنكه در بين نماز سهواً حرف بزند.