واجب آن است كه نماز را تمام بخواند و دو ركعت شكسته هم بخواند و تا آنجا مى ماند اين احتياط را ترك نكند.

مسأله : مسافرى كه قصد كرده ده روز در محلى بماند اگر بيشتر از ده روز در آن جا بماند تا وقتى كه مسافرت نكرده بايد نمازش را تمام بخواند و لازم نيست دوباره قصد ماندن ده روز كند.

مسأله : مسافرى كه قصد كرده ده روز در محلى بماند بايد روزه واجب را بگيرد و مى تواند روزه مستحبى را هم بجا آورد و نماز جمعه و نافله ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.

مسأله : مسافرى كه قصد كرده ده روز در جائى بماند اگر به جايى كه كمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد به محل اقامه خود، بايد نماز را تمام بخواند.

مسأله : مسافرى كه قصد كرده ده روز در جائى بماند اگر بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى و تحقق قصد اقامت تصميم بگيرد به جاى ديگرى كه كمتر از هشت فرسخ است برود و ده روز در آنجا بماند بايد در رفتن و در جائى كه قصد ماندن ده روز كرده نمازهاى خود را تمام بخواند ولى اگر جائى كه مى خواهد برود هشت فرسخ يا بيشتر باشد بايد موقع رفتن نمازهاى خود را شكسته بخواند و چنانچه در آنجا قصد ماندن ده روز كرد نمازش را تمام بخواند.

مسأله : مسافرى كه قصد كرده ده روز در محلى بماند اگر بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى بخواهد به جائيكه كمتر از چهار فرسخ است برود چنانچه مردد باشد كه به محل اولش برگردد يا نه، يا به كلى از برگشتن به آنجا غافل باشد بايد از وقتى كه مى رود تا برمى گردد و بعد از برگشتن نمازهاى خود را تمام بخواند بلى اگر تصميم دارد كه ديگر به عنوان رجوع به محل اقامت به آنجا برنگردد احتياط واجب اين است كه در راه رفتن به آن محل و در آنجا هم نماز شكسته بخواند و هم تمام ولى هنگام برگشت از آنجا نمازش شكسته است و اگر مسافت تا آن محل چهار فرسخ كمتر نباشد هنگام خروج از محل اقامت شكسته بخواند كافيست.

مسأله : اگر به خيال اين كه رفقايش مى خواهند ده روز در محلى بمانند قصد كند

كه ده روز در آنجا بماند و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى بفهمد كه آنها قصد نكرده اند اگرچه خودش هم از ماندن منصرف شود تا مدتى كه در آنجا هست بايد نماز را تمام بخواند.

مسأله : اگر مسافر بعد از رسيدن به هشت فرسخ، سى روز در محلى بماند و در تمام سى روز در رفتن و ماندن مردد باشد در طول اين مدت نمازش شكسته است ولى بعد از گذشتن سى روز اگرچه مقدار كمى در آنجا بماند بايد نماز را تمام بخواند ولى اگر پيش از رسيدن به هشت فرسخ در رفتن بقيه راه مردد شود از وقتى كه مردد مى شود بايد نماز را تمام بخواند.

مسأله : مسافرى كه مى خواهد نه روز يا كمتر در محلى بماند اگر بعد از آنكه نه روز يا كمتر را در آنجا ماند بخواهد دوباره نه روز ديگر يا كمتر بماند در تمام اين مدت تا سى روز نمازش شكسته است ولى از روز سى و يكم بايد نماز را تمام بخواند اگرچه به مقدار يك نماز بماند.

مسأله : مسافرى كه سى روز مردد بوده در صورتى بايد نماز را تمام بخواند كه سى روز را در يكجا بماند پس اگر مقدارى از آن را در جائى و مقدارى را در جاى ديگر بماند بعد از تمام شدن سى روز هم بايد نماز را شكسته بخواند.

(مسائل متفرقه)

مسأله : مسافر مخيّر است در شهر مكّه و شهر مدينه و مسجد كوفه نمازش را تمام بخواند يا شكسته، و در اين سه مكان فرقى بين بناء اصلى و اوّليّه و آنچه بعد اضافه شده نمى باشد، و نيز مسافر مى تواند در حرم و رواق حضرت سيدالشّهداء (عليه السلام) بلكه در مسجد متصل به حرم نماز را تمام يا شكسته بخواند.

مسأله : كسى كه مى داند مسافر است و بايد نماز را شكسته بخواند اگر در غير چهار مكانى كه در مسأله پيش گفته شد عمداً نمازش را تمام بخواند، نمازش باطل است. و نيز اگر فراموش كند كه نماز مسافر شكسته است و تمام بخواند بنابر احتياط واجب بايد اگر وقت هم گذشته قضا نمايد.

مسأله : كسى كه مى داند مسافر است و بايد نماز را شكسته بخواند اگر بدون توجه و به طور عادت نمازش را تمام بخواند نمازش باطل است و نيز اگر حكم مسافر و سفر خود را فراموش كرده باشد در صورتى كه وقت داشته باشد نمازش را دوباره بخواند بلكه اگر وقت هم گذشته باشد بنابر احتياط واجب بايد قضا نمايد.

مسأله : مسافرى كه نمى داند در سفر بايد نماز را شكسته بخواند، اگر تمام بخواند نمازش صحيح است.

مسأله : مسافرى كه مى داند بايد نماز را شكسته بخواند اگر بعضى از خصوصيات آن را نداند مثلاً نداند كه در سفر هشت فرسخى بايد شكسته بخواند چنانچه تمام بخواند در صورتى كه وقت باقى است بايد نماز را شكسته بخواند و اگر وقت گذشته قضاى نماز شكسته را بايد بجا آورد.

مسأله : مسافرى كه مى داند بايد نماز را شكسته بخواند اگر به گمان اينكه سفر او كمتر از هشت فرسخ است تمام بخواند وقتى بفهمد سفرش هشت فرسخ بوده نمازى را كه تمام خوانده بايد دوباره شكسته بخواند و اگر وقت هم گذشته قضاى آن را به صورت شكسته بخواند.

مسأله : اگر فراموش كند كه مسافر است و نماز را تمام بخواند چنانچه در وقت يادش بيايد بايد شكسته بجا آورد و اگر بعد از وقت يادش بيايد قضاى آن نماز بر او واجب نيست ولى اگر به علت نسيانِ حكم بوده، به احتياط واجب قضاى آن را در خارجِ وقت بجا آورد.

مسأله : كسى كه بايد نماز را تمام بخواند اگر شكسته بجا آورد در هر صورت نمازش باطل است.

مسأله : اگر مشغول نماز چهار ركعتى شود و در بين نماز يادش بيايد كه مسافر است يا ملتفت شود كه سفر او هشت فرسخ است چنانچه به ركوع ركعت سوّم نرفته باشد بايد نماز را دو ركعتى تمام بخواند و اگر به ركوع ركعت سوّم رفته نمازش باطل است، و در صورتى كه به مقدار خواندن يك ركعت هم وقت داشته باشد بايد نماز را شكسته بخواند يا قضا كند.

مسأله : اگر مسافر بعضى از خصوصيات نماز مسافر را نداند مثلاً نداند كه اگر چهار فرسخ برود و همان روز يا شب آن برگردد بايد شكسته بخواند چنانچه به نيّت نماز چهار ركعتى مشغول نماز شود و پيش از ركوع ركعت سوّم مسأله را بفهمد بايد نماز را دو ركعتى تمام كند و اگر در ركوع ملتفت شود نمازش باطل است و در صورتى كه به مقدار يك ركعت از وقت هم مانده باشد بايد نماز را شكسته بخواند يا قضا كند.

مسأله : مسافرى كه بايد نماز را تمام بخواند اگر به واسطه ندانستن مسأله به نيّت نماز دو ركعتى مشغول نماز شود و در بين نماز مسأله را بفهمد بايد نماز را چهار ركعتى تمام كند، و احتياط مستحب آن است كه بعد از تمام شدن نماز دوباره آن نماز را چهار ركعتى بخواند.

مسأله : مسافرى كه نماز نخوانده اگر پيش از تمام شدن وقت به وطنش برسد يا به جائى برسد كه مى خواهد ده روز در آنجا بماند بايد نماز را تمام بخواند و كسى كه مسافر نيست اگر در اول وقت نماز نخواند و مسافرت كند در سفر بايد نماز را شكسته بخواند.

مسأله : اگر از مسافرى كه بايد نماز را شكسته بخواند نماز ظهر و عصر يا عشاء قضا شود بايد آن را دو ركعتى قضا نمايد اگرچه بخواهد در وطن قضاى آن را بجا آورد، و اگر از كسى كه مسافر نيست يكى از اين سه نماز قضا شود بايد چهار ركعتى قضا نمايد اگرچه در سفر بخواهد آن را قضا نمايد.

مسأله : مستحب است مسافر، بعد از هر نمازى كه شكسته مى خواند سى مرتبه بگويد: «سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُاللهِ وَلااِلهَ اِلاّاللهُ وَاللهُ اَكْبَر».

نماز قضا

مسأله : كسى كه نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده بايد قضاى آن را بجا آورد، اگرچه در تمام وقت نماز خواب مانده يا به واسطه مستى نماز نخوانده باشد. ولى نمازهاى يوميه اى را كه زن در حال حيض يا نفاس نخوانده است، قضا ندارد.

مسأله : اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازى را كه خوانده باطل بوده، بايد قضاى آن را بجا آورد.

مسأله : اگر بچه قبل از تمام شدن وقت ولو به مقدار يك ركعت بالغ شود، نماز به نحو اداء بر او واجب است و چنانچه ترك نمايد، قضاء آن نماز بر او واجب است و همچنين اگر زن حائض يا نفساء قبل از تمام شدن وقت، عذر آنان برطرف شود و بتوانند با غسل ولو يك ركعت از نماز را در وقت درك بكنند.

مسأله : بر شخصى كه نماز جمعه واجب است چنانچه آن را در وقتش انجام ندهد لازم است نماز ظهر را بخواند و چنانچه نماز ظهر را هم ترك كرد بايد قضاء نماز ظهر را بجا آورد.

مسأله : قضاء نمازهاى واجب را در هر وقتى از شبانه روز مى توان انجام داد چه در سفر و چه در حضر، لكن در حضر چنانچه بخواهد نماز در سفر را قضا كند بايد به صورت قصر قضا كند و برعكس چنانچه بخواهد در سفر نماز قضا شده در حضر را انجام دهد بايد به صورت تمام قضا كند.

مسأله : چنانچه نماز در مكانهايى كه مانند مسجدالحرام مكلف مخير بين قصر و اتمام است خوانده نشود، احتياط واجب آن است كه چنانچه در غير آن امكنه قضاء كند به صورت قصر انجام دهد و چنانچه در همان امكنه بخواهد قضا كند مخير است بين قصر و اتمام.

مسأله : كسى كه نماز قضا دارد بايد در خواندن آن سستى نكند لكن واجب نيست فوراً آن را انجام دهد.

مسأله : كسى كه نمازِ قضاى روزى كه مى خواهد نماز اداء را بخواند بر او واجب باشد، احتياط واجب تقديم نماز قضاء بر نماز اداء همان روز است.

مسأله : كسى كه نماز قضا دارد مى تواند نماز مستحبى بخواند.

مسأله : احتياط واجب، رعايت ترتيب در قضاء نمازهاى يوميه است، براى كسى كه ترتيب قضا شدن نمازهاى خود را مى داند و در نمازهايى كه در اداء آنها ترتيب لازم است مانند نماز ظهر و عصر، لازم است در قضا ترتيب بين آنها رعايت شود.