او واجب شده باشد، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است موقعى كه قضاى آنها را مى خواند، لازم نيست معيّن كند كه براى كدام دفعه آنها باشد، و همچنين است اگر چند نماز براى رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ و مانند اينها بر او واجب شده باشد ولى اگر براى آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله، يا براى دوتاى اينها نمازهائى بر او واجب شده باشد بنابر احتياط واجب بايد موقع نيّت معيّن كند; نماز آياتى را كه مى خواند براى كداميك از آنها است.

مسأله : چيزهائى كه نماز آيات براى آنها واجب است در هر شهرى اتّفاق بيفتد فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر واجب نيست، ولى اگر مكان آنها به قدرى نزديك باشد كه با آن شهر يكى حساب شود، نماز آيات بر آنها هم واجب است.

مسأله : از وقتى كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مى كند انسان بايد نماز آيات را بخواند و بنابر اقوى وقت آن تا زمانى است كه همه آن باز نشده باشد. و بنابر احتياط واجب بايد به قدرى تأخير نيندازد كه شروع به بازشدن كند.

مسأله : اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند، بنابر احتياط واجب بايد نيّت اداء و قضا نكند ولى اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيّت قضا نمايد.

مسأله : اگر مدّت گرفتن خورشيد يا ماه بيشتر از خواندن يك ركعت باشد ولى انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد بايد نيّت ادا كند.

مسأله : موقعى كه زلزله و رعد و برق و مانند اينها اتّفاق مى افتد، انسان بايد فوراً نماز آيات را بخواند و اگر نخواند معصيت كرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.

مسأله : اگر بعد از باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاى نماز آيات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نيست.

مسأله : اگر عدّه اى بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است چنانچه انسان از گفته

آنان يقين پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، در صورتى كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را بخواند، و اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته بعد معلوم شود كه عادل بوده اند بايد نماز آيات را بخواند بلكه اگر در هر دو صورت معلوم شود كه مقدارى از آن گرفته احتياط واجب آن است كه نماز آيات را بخواند.

مسأله : اگر انسان به گفته منجّمين و كسانى كه از روى قاعده علمى وقت گرفتن خورشيد و ماه را مى دانند، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مى گيرد و فلان مقدار طول مى كشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند بايد به حرف آنان عمل نمايد، مثلاً اگر بگويند آفتاب فلان ساعت شروع به بازشدن مى كند نبايد نماز آيات را تا آن وقت تأخير بيندازد.

مسأله : اگر بفهمد نماز آياتى كه خوانده باطل بوده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.

مسأله : اگر در وقت نماز يوميّه نماز آيات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براى هردو نماز وقت دارد هركدام را اوّل بخواند اشكال ندارد، و اگر وقت يكى از آن دو تنگ باشد، بايد اوّل آن را بخواند و اگر وقت هردو تنگ باشد بايد اوّل نماز يوميّه را بخواند.

مسأله : اگر در بين نماز يوميّه بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است، چنانچه وقت نماز يوميه هم تنگ باشد، بايد آن را تمام كند بعد نماز آيات را بخواند. و اگر وقت نماز يوميه تنگ نباشد بايد آن را بشكند و اوّل نماز آيات، بعد نماز يوميّه را بجا آورد.

مسأله : اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميّه تنگ است بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميه شود و بعد از آن كه نماز را تمام كرد پيش از انجام كـارى كـه نمــاز را بهـم بـزنـد، بقيه نمـاز آيـات را از همـان جـا كه رهــا كــرده بخـوانــد.

مسأله : اگر در حال حيض يا نفاسِ زن، آفتاب يا ماه بگيرد و تا آخر مدّتى كه خورشيد يا ماه باز مى شوند در حال حيض يا نفاس باشد نماز آيات بر او واجب نيست، ولى بنابر احتياط واجب بعد از پاك شدن قضا نمايد. و همچنين اگر زلزله يا ساير آيات

پديد آمد بنابر احتياط واجب پس از پاك شدن نماز آيات را بجا آورد.

(دستور نماز آيات)

مسأله : نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد و دستور آن اين است كه انسان بعد از نيّت، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره تمام بخواند، و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد دوباره يك حمد و يك سوره بخواند باز به ركوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلندشدن از ركوع پنجم دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اوّل بجا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.

مسأله : در نماز آيات ممكن است انسان بعد از نيّت و تكبير و خواندن حمد، آيه هاى يك سوره را پنج قسمت كند و يك قسمت از آن را بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون اينكه حمد بخواند، قسمت دوّم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود و همينطور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد، مثلاً به قصد سوره قُل هوالله احد، بِسم الله الرحمن الرّحيم بگويد و به ركوع رود، بعد بايستد و بگويد: قُل هُوَالله اَحَد دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: اَللهُ الصَّمَد باز به ركوع رود و بايستد و بگويد: لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يوُلَد و به ركوع رود، باز هم سر بردارد و بگويد: وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحد، و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، دو سجده كند و ركعت دوّم را هم مثل ركعت اوّل بجا آورد و بعد از سجده دوّم تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.

مسأله : اگر در يك ركعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند مانعى ندارد.

مسأله : چيزهائى كه در نماز يوميه واجب و مستحب است در نماز آيات هم واجب و مستحب مى باشد ولى در نماز آيات مستحب است به جاى اذان و اقامه سه مرتبه به قصد اميد ثواب بگويند: اَلصَّلاة.

مسأله : مستحب است بعد از ركوع پنجم و دهم بگويد: سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَه و نيز پيش از هر ركوع و بعد از آن تكبير بگويد، ولى بعد از ركوع پنجم و دهم گفتن تكبير به

عنوان بعد از ركوع مستحب نيست. ولى مستحب است به قصد قبل از سجده تكبير بگويد.

مسأله : مستحب است پيش از ركوع دوّم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند كافى است.

مسأله : اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جائى نرسد نماز باطل است.

مسأله : چنانچه گمان به عدد ركعات و يا افعال در نماز آيات برايش پيدا شود بايد به گمان عمل نمايد.

مسأله : اگر شك كند كه در ركوع آخرِ ركعتِ اوّل است يا در ركوعِ اوّلِ ركعتِ دوّم و فكرش به جائى نرسد، نماز باطل است. ولى اگر مثلاً شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع، چنانچه براى رفتن به سجده خم نشده، بايد ركوعى را كه شك دارد بجا آورده يا نه، بجا آورد. و اگر براى رفتن به سجده خم شده، به شك خود اعتنا نكند.

مسأله : هريك از ركوع هاى نماز آيات ركن است كه اگر عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود نماز باطل است.

نماز جمعه

مسأله : در زمان غيبت ولى عصر (عج) نماز جمعه واجب تخييرى است (يعنى مكلّف مى تواند روز جمعه به جاى نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولى جمعه افضل است و ظهر احوط و احتياط بيشتر در آن است كه هردو را بجا آورد.

مسأله : كسى كه نماز جمعه را بجا آورده واجب نيست نماز ظهر را هم بخواند، ولى احتياط مستحب آن است كه آن را نيز بجا آورد.

(شرايط نماز جمعه)

مسأله : نماز جمعه تنها توسط مردان منعقد مى شود، ولى زنان هم مى توانند در

آن شركت كنند.

مسأله : نماز جمعه بايد به جماعت برگزار شود و نمى توان آن را به طور فرادى بجا آورد.

مسأله : همه شرائطى كه در نماز جماعت معتبر است در نماز جمعه نيز لازم است، مانند: نبودن حائل، بالاتر نبودن جاى امام، فاصله بيش از حد نداشتن و غير اينها.(1)

مسأله : همه شرائطى كه در امام جماعت لازم است بايد در امام جمعه هم باشد مانند: عقل، ايمان، حلال زادگى و عدالت. ولى امامت كودكان و زنان در نماز جمعه جائز نيست.

مسأله : كمترين فاصله لازم بين دو نمازجمعه، يك فرسخ است.

مسأله : كمترين عدد لازم براى انعقاد نماز جمعه پنج نفر است كه بايد يكى از آنها امام باشد. پس نماز جمعه با كمتر از 5 نفر واجب نيست و منعقد نمى شود ولى اگر هفت نفر و بيشتر باشند فضيلت جمعه بيشتر خواهد بود. پنج نفر مذكور بايد شرايط زير را داشته باشند: 1 ـ مرد باشد. 2 ـ آزاد باشد. 3 ـ مسافرى كه نمازش شكسته است نباشد. 4 ـ بيمار و پير نباشد. 5 ـ فاصله او تا محل اقامت جمعه كمتر از دو فرسخ باشد. و بر كسانى كه اين شرايط را نداشته باشند واجب نيست حتى اگر نماز جمعه واجب تعيينى باشد. اما اگر بعد از تحقق جمعه در آن شركت كنند نمازشان صحيح و كفايت از نماز ظهر مى كند.

مسأله : مسافر مى تواند در نماز جمعه شركت كند و در اين صورت نماز ظهر از او ساقط است. لكن مسافرين به تنهايى (بدون شركت حاضرين) نمى توانند نماز جمعه تشكيل دهند و در اين صورت نماز ظهر بر آنها واجب است. و نيز مسافر نمى تواند مكمّل عدد لازم (5 نفر) باشد ولى اگر مسافرين قصد اقامه (ده روز يا بيشتر) بنمايند مى توانند نماز جمعه تشكيل دهند.

مسأله : زنان مى توانند در نماز جمعه شركت كنند و نمازشان صحيح است و