رساله توضيح المسائل

ـ همانطور كه در مساله قبل ذكر شد برادر وخواهر پدرى ارث نمى برند و ارث تنها به برادر وخواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى به تفصيل زير مى رسد:

الف ـ اگر تنها يك برادر يا خواهر مادرى داشته باشد 61 مال ميت به او ميرسد و بقيه مال به خواهر و برادر پدرى و مادرى مى رسد كه طبق مسأله 2897 بين آنها تقسيم مى شود (حتى اگر يك نفر هم باشد بقيه مال به او مى رسد).

ب ـ اگر چند برادر يا چند خواهر يا چند خواهر و برادر مادرى داشته باشد سهم آنها31 مى شود كه بين انها بالسويه تقسيم مى شود و بقيه مال به خواهر و برادر پدر و مادرى مى رسد كه طبق مسأله 2897 بين آنها تقسيم مى شود (حتى اگر يك نفر هم باشد بقيه مال به او مى رسد).

مسأله : اگر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى نداشته باشد ولى برادر و خواهر پدرى و برادر و خواهر مادرى داشته باشد برادر و خواهر پدرى جايگزين برادر و خواهر پدر و مادرى شده و طبق تفصيلى كه در مساله قبل بيان شد از ميت ارث مى برند يعنى61 يا31 مال به برادر و خواهر مادرى مى رسد و بقيه بين برادر و خواهر پدرى تقسيم مى شود كه هر برادر دو برابر سهم هر خواهر مى برد.

مسأله : اگر وارث ميت همسر و خواهر و برادر متوفى باشند:

ـ همسر ميت اگر زن او باشد 41 واگر شوهر او باشد 21 ارث مى برد و بقيه مال طبق تفصيل زير بين خواهر و برادر ميت تقسيم مى شود:

الف ـ اگر همه خواهر و برادر پدرى يا پدر و مادرى باشند به گونه اى تقسيم مى شود كه سهم هر برادر دو برابر هر خواهر بشود.

ب ـ اگر همه خواهر و برادر مادرى باشند بقيه مال بين آنها بالسويه تقسيم مى شود.

جـ اگر بعضى خواهر و برادر مادرى و بعضى خواهر و برادر پدر و مادرى باشند اگر برادر يا خواهر مادرى يك نفر باشد سهم او 61 و اگر چند نفر باشند سهم آنها 31 اصل مال مى شود كه بين آنها بالسويه تقسيم مى شود و بقيه بين خواهر و برادر پدر و مادرى طبق مسأله 2897 تقسيم مى شود.

د ـ اگر بعضى خواهر و برادر مادرى و بعضى پدرى و بعضى پدرى و مادرى باشند

همانطور كه قبلا گذشت برادر و خواهر پدرى ارث نمى برند و بقيه مال طبق فرض ج مسأله 2897 بين خواهر وبرادرهاى ديگر تقسيم مى شود.

هـ ـ اگر بعضى برادر و خواهر پدرى و بعضى مادرى باشند خواهر و برادر پدرى احكام خواهر و برادر پدر و مادرى را پيدا مى كنند و طبق فرض ج مسأله 2897 بقيه مال بين آنها تقسيم مى شود.

مسأله : اگر تمام برادر و خواهرهاى ميت قبل از او از دنيا رفته باشند فرزندان آنها از ميت ارث مى برند و براى تقسيم ارث فرض مى كنند كه آنها زنده هستند و سهم الارث آنها را تعيين نموده وسپس آنرا بين فرزندان آنان تقسيم مى كنند (رعايت اين نكته لازم است كه سهم الارث برادر و خواهر پدرى يا پدر و مادرى بين فرزندان آنها طورى تقسيم مى شود كه هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد ولى سهم الارث برادر و خواهر مادرى بين فرزندان آنها بالسويه تقسيم مى شود).

(اجداد وخواهر برادر)

مسأله : اگر وارث ميت هم جد وجده بودند وهم خواهر و برادر جد در حكم برادر و جده در حكم خواهر قرار گرفته و مثل آنها ارث مى برند مثلا اگر وارث ميت در طبقه دوم عبارتند از جد پدرى و سه برادر پدرى و مادرى باشند مال ميت به چهار قسمت تقسيم شده و هر يك، يك سهم مى برند.

مسأله : اگر علاوه بر اجداد وبرادر همسر ميت هم باشد همسر سهم خود را مى برد يعنى اگر زن باشد 41 واگر شوهر باشد 21 و بقيه بين اجداد و خواهر و برادر ميت طبق مسأله سابق تقسيم مى شود.

مسأله : اگر جد و جده يا يكى از آنها زنده باشند ولى تمام برادر و خواهرهاى او مرده باشند فرض مى كنيم كه خواهر و برادرهاى او زنده هستند و در كنار جد وجده سهم الارث آنها تعيين مى شود سپس سهم الارث جد و جده به خود آنها پرداخت و سهم الارث برادر و خواهر بين فرزندان آنها طبق مسأله 2903 تقسيم مى شود.

مسأله : اگر فرزندان خواهر و برادر هم قبل از متوفى مرده باشند نوه هاى آنها از

متوفى ارث مى برند ولى بايد توجه داشت كه تا يك نفر از فرزندان خواهر وبرادر زنده باشند نوه ها ارث نمى برند.

مسأله : تا يك نفر از طبقه دوم ارث زنده باشند (ولو نوه يا نتيجه خواهر و برادر باشند يا جد يا جده دوم يا سوم ميت باشند) افراد طبقه سوم ارث نمى برند.

(طبقه سوم نسبى)

مسأله : طبقه سوم عبارتند از عمو و عمه و دايى و خاله و فرزندان آنها كه اگر از طبقه اول و دوم كسى نباشند اينها از ميت بنابر احكام آينده ارث مى برند.

مسأله : عمو و عمه يعنى برادر و خواهر پدر متوفى كه اگر پدر و مادر آنها با پدر و مادر پدر متوفى يكى باشند آنان را عمو و عمه پدر و مادرى گويند و اگر فقط پدر آنها با پدر پدر متوفى يكى باشد و مادرشان فرق كند آنان را عمو وعمه پدرى گويند و اگر تنها مادر آنان با مادر پدر متوفى يكى باشد آنان را عمو وعمه مادرى گويند.

مسأله : دايى و خاله يعنى برادر و خواهر مادر متوفى كه به ترتيب مساله قبل به دايى و خاله پدر و مادرى و دايى و خاله پدرى و دايى و خاله مادرى تقسيم مى شوند.

مسأله : اگر وارث فقط يك نفر از طبقه سوم باشد تمام مال ميت به او مى رسد مثلا اگر يك عمو يا يك دايى داشته باشد تمام مال به عمو يا دايى مى رسد وفرقى نمى كند پدرى باشد يا مادرى يا پدر و مادرى.

(عمو وعمه)

مسأله : اكر وارث متوفى فقط چند عمه يا چند عمو باشند اموال متوفى بين آنان بالسويه تقسيم مى شود و در اين فرض فرقى نمى كند كه همه پدرى باشند يا مادرى يا پدر و مادرى.

مسأله : اگر وارث ميت تنها چند عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى باشند مال بين آنان به طورى تقسيم مى شود كه عمو دو برابر عمه ارث ببرد.

مسأله : اگر وارث متوفى تنها چند عمو و عمه مادرى باشند چون دقيقا معلوم

نيست كه سهم آنان به چه صورتى باشد بايد بنابر احتياط واجب با همديگر مصالحه نمايند.

مسأله : اگر وارث همسر و چند عمو و عمه باشند همسر اگر شوهر باشد 21 و اگر زن باشد 41 ارث مى برد و بقيه مال به ترتيبى كه در مسائل قبل گفته شد بين عمو و عمه تقسيم مى شود.

مسأله : اگر ميت چند عمو و عمه پدر و مادرى و پدرى و مادرى داشته باشد:

الف ـ با وجود عمو و عمه پدر و مادرى عمو و عمه پدرى ارث نمى برند و مال تنها بين عمو و عمه پدر و مادرى و عمو وعمه مادرى به تفصيل زير تقسيم مى شود:

الف ـ 1: اگر متوفى فقط يك عمو يا عمه مادرى داشته باشد 61 مال به او مى رسد و بقيه مال بين عمو وعمه پدر و مادرى همانطور كه در مسأله 2914 بيان شد تقسيم مى شود.

الف ـ 2: اگر متوفى چند عمو و عمه يا چند عمو يا چند عمه مادرى داشته باشد 31 مال ميت به آنان مى رسد كه بالسويه بين آنان تقسيم مى شود (طبق مسأله 2915) و بقيه مال بين عمو و عمه پدر و مادرى به ترتيبى كه در مسأله 2914 بيان شد تقسيم مى شود.

الف ـ 3: در اين مساله فرقى نمى كند كه عمو و عمه پدر و مادرى يك نفر باشد يا چندنفر يعنى اگريك نفرباشد 65 مال در فرض يك و 32 مال در فرض دو به اومى رسد و اگر چندنفرباشند طبق آنچه درمسائل 2913و2914 بيان شداين مقداربين آنان تقسيم مى شود.

مسأله : اگر وارث ميت همسر و چند عمو و عمه باشند:

ـ همسر اگر شوهر باشد 21 و اگر زن باشد 41 ارث مى برد و عمو و عمه مادرى اگر يكى باشد 61 و اگر چند نفر باشند 31 بقيه مال را ارث مى برند و 32 بقيه مال به عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى طبق مسأله قبل تقسيم مى شود.

(دايى وخاله)

مسأله : اگر فقط يك دايى يا خاله وارث باشند تمام مال ميت به او مى رسد.

مسأله : اگر چند دايى يا خاله وارث باشند تمام مال بين آنان بالسويه تقسيم

مى شود (به شرطى كه تمام آنان پدرى يا مادرى يا پدر و مادرى باشند).

مسأله : اگر همسر ميت با چند دايى و خاله وارث باشند:

ـ همسر اگر شوهر باشد 21 و اگر زن باشد 41 مال به او مى رسد و بقيه مال طبق مسائل گذشته بين دايى و خاله تقسيم مى شود.

مسأله : اگر وارث ميت چند دايى و خاله پدرى و مادرى و پدر و مادرى باشند:

ـ همانطور كه در مسائل سابق بيان شد با وجود دايى يا خاله پدر و مادرى دايى و خاله پدرى ارث نمى برند بنابر اين مال ميت به صورت زير بين دايى و خاله مادرى و پدر و مادرى تقسيم مى شود:

1 ـ اگر فقط يك دايى يا خاله مادرى باشد 61 مال متوفى به او مى رسد و بقيه مال بين دايى و خاله پدر و مادرى بالسويه تقسيم مى شود.

2 ـ اگر چند دايى و خاله مادرى يا چند دايى يا خاله مادرى داشته باشد 31 مال ميت به آنان ميرسد كه بين آنها بالسويه تقسيم مى شود و بقيه مال نيز بين ورثه پدر و مادرى بالسويه تقسيم مى شود.

مسأله : اگر وارث ميت عبارت باشند از دايى وخاله پدرى و دايى و خاله مادرى چون دايى و خاله پدر و مادرى وجود ندارند دايى و خاله پدرى ارث مى برند و در تقسيم ارث احكام دايى و خاله پدر و مادرى را خواهند داشت ودر كنار دايى و خاله مادرى طبق مساله قبل ارث مى برند.

مسأله : اگر وارث ميت علاوه بر دايى و خاله همسر ميت هم باشد:

ـ همسر اگر شوهر باشد 21 واگر زن باشد 41 مال را ارث ميبرد و دايى و خاله مادرى هم اگر يكى باشند 61 و اگر چند نفر باشند 31 از بقيه مال را ارث مى برند و 32 بقيه مال بين دايى و خاله پدر و مادرى يا پدرى طبق مسئله قبل تقسيم مى شود.

(عمو وعمه ودايى وخاله)

مسأله : اگر وارث ميت عبارت از عمو وعمه يا يكى از آنان و دايى و خاله يا يكى از آنان باشند: