اجرت مشخصى به او پرداخت مى شود. مثلا هر كس گمشده مرا پيدا كند، هزار تومان به او مژدگانى مى دهم. قرار گذارنده را «جاعل» و عمل كننده به آن را «عامل» مى گويند.

جلاّل: حيوانى كه عادت كرده فقط نجاست انسان را بخورد.

جماع: مقاربت: آميزش جنسى.

جهر: صداى بلند، با صداى بلند چيزى را قرائت كردن.

(ح)

حائض: زنى كه در عادت ماهيانه باشد.

حاكم شرع: مجتهدى كه بر اساس موازين شرعى داراى فتوا است.

حج: زيارت خانه خدا و انجام اعمالى مربوط به آن كه به آن اعمال «مناسك حج» مى گويند.

حج نيابتى: زيارت خانه خدا به نيابت از طرف شخص ديگر با انجام مناسك آن.

حدث اصغر: هر علتى كه باعث وضو شود و آن شش چيز است: 1 ـ بول، 2 ـ مدفوع، 3 ـ باد شكم، 4 ـ خواب كامل، 5 ـ امور زايل كننده عقل، 6 ـ استحاضه.

حدث اكبر: هر كارى كه غسل براى نماز را سبب شود مانند احتلام و جماع.

حد ترخص: حدى از مسافت كه در آن صداى موذن و ديوار محل اقامت قابل تشخيص نباشد.

حرام: ممنوع، هر عملى كه از نظر شرعى تركش لازم باشد.

حرج: مشقت، سختى، دشوارى

حصه: سهم

حضر: محل حضور (وطن).

حنوط: ماليدن كافور بر اعضاى مرده از جمله به پيشانى، كف دست ها، سرزانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها.

حواله: ارجاع طلبكار به شخص ثالث براى دريافت طلبش به اين نحو كه ذمه خودش را برى كرده و ديگرى به او بدهكار شود.

حيض: قاعدگى، عادت ماهيانه زنان.

حين عروض شك: وقت پديد آمدن شك.

(خ)

خارق العاده: غير طبيعى.

خالى از قوت نيست: معتبر است، فتوا اين است (مگر در ضمن كلام قرينه اى بر غير اين معنى ديده شود).

خالى از وجه نيست: فتوا اين است (مگر در ضمن كلام قرينه اى بر غير اين معنى مشاهده شود).

خبره: كارشناس

خبيث: پليد، زشت.

خسارت: زيان، ضرر.

خصوصيات: ويژگى ها

خمس: يك پنجم، بيست درصد پس انداز ساليانه و غيره كه بايد به مجتهد جامع الشرايط و مرجع تقليد پرداخت شود.

خوارج: كسانى كه عليه امام معصوم (عليهم السلام) قيام مسلحانه نمايند مثل خوارج نهروان.

خوف: ترس، هراس، واهمه

خون جهنده: يعنى حيوانى كه وقتى رگ آن را ببرند خون از آن جستن مى كند.

خيار: اختيار بر هم زدن معامله كه در يازده مورد طرفين معامله يا يكى از آنها مى توانند معامله را بر هم زنند.

(د)

دائمه: زنى كه طى عقد دائم به همسرى مردى درامده باشد.

دُبُر: پشت; مقعد.

دعوى: دادخواهى.

دفاع: دفع دشمن; مقاومت در برابر دشمن.

ديه: مالى كه بنابر احكام شرعى به جبران خون مسلمان يا نقص بدنى به او داده مى شود.

(ذ)

ذبح شرعى: كشتن حيوانات حلال گوشت با رعايت ضوابط شرعى.

ذمّه: تعهّد به اداى چيزى يا انجام عملى.

ذمّى: كافران اهل كتاب مانند يهود و نصارى در مقابل تعهّدشان نسبت به رعايت قوانين اجتماعى اسلامى از حمايت و امنيت حكومت اسلامى برخوردار مى شوند و در بلاد مسلمين زندگى خواهند كرد.

(ر)

ربا: زيادت; اضافه; بدست آوردن مال زائد بر سرمايه با شرايط مذكور در مسائل 2356، 2357، 2361.

رباء قرضى: اضافه اى كه پرداخت آن در ضمن قرض شرط گردد.

ربح سَنه: درآمد ساليانه انسان.

رجوع: بازگشتن; بازگشت.

رضاعى: همشير; پسر و دخترى كه از يك زن شير خورده باشند با شرائطى كه در مسأله 2598 بيان شده نسبت به هم برادر و خواهر رضاعى مى شوند و محرم ابدى مى باشند.

رفع ضرورت: بر طرف شدن حالت اضطرار.

ركن; اركان: پايه; اساسى ترين جزء هر عبادت.

ركوع: خم شدن; يكى از اركان نماز كه براى انجام آن شخص نمازگزار در برابر عظمت خداوند چندان خم مى شود كه دستهايش به زانو برسد.

رهن: گرو; گروى.

ريبه: احتمال تحريك شهوت.

(ز)

زائد بر مؤونه: مازاد بر مخارج; اضافه بر هزينه مربوطه.

زكات: مقدار معيّنى از اموال خاص انسان كه به شرط رسيدن به حد نصاب بايد در موارد مشخّص خود مصرف شود، اين اموال اختصاص به نُه مورد دارد.

زكات فطره: مقدار حدود 3 كيلوگرم گندم، جو، ذرت و غيره يا بهاى آن كه بايد در عيد فطر به فقرا بدهند و يا در مصارف ديگر زكات صرف كنند.

زمان غيبت كبرى: مثل زمان ما، كه امام دوازدهم (عليه السلام) در پرده غيبت به سر مى برند.

زينت: زيور; آرايش.

(س)

سال شمسى: سالى كه مشتمل بر دوازده برج است و از فروردين شروع و به اسفند ختم مى شود.

سال قمرى: سالى كه مشتمل بر دوازده ماه است و از محرم شروع و به ذى الحجه ختم مى شود.

سجده; سجود: بر زمين گذاردن پيشانى و كف دست ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها براى ستايش خداوند.

سجده سهو: سجده اى كه نمازگزار در برابر اشتباهاتى كه سهواً از او سر زده بجاى آورد، به شرح مسأله 1262.

سجده شكر: پيشانى بر زمين نهادن به منظور سپاسگزارى از نعمت هاى خداوند.

سجده هاى واجب قرآن: وقتى انسان يكى از اين آيات را تماماً بخواند يا گوش كند بايد بلافاصله سجده نمايد.

1 - جزء 21، سوره سجده، آيه 15.

2 - جزء 24، سوره فصّلت، آيه 37.

3 - جزء 27، سوره نجم، آخرين آيه.

4 - جزء 30، سوره علق، آخرين آيه.

سجده هاى مستحبّ قرآن: وقتى انسان يكى از اين آيات را تماماً بخواند يا بشنود مستحب است كه بلافاصله سجده كند.

1 - جزء 9، سوره اعراف، آيه آخر.

2 - جزء 13، سوره رعد، آيه 15.

3 - جزء 14، سوره نحل، آيه 49.

4 - جزء 15، سوره اسراء، آيه 107.

5 - جزء 16، سوره مريم، آيه 58.

6 - جزء 17، سوره حج، آيه 18.

7 - جزء 17، سوره حج، آيه 77.

8 - جزء 19، سوره فرقان، آيه 60.

9 - جزء 19، سوره نمل، آيه 25.

10 - جزء 23، سوره ص، آيه 24.

11 - جزء 30، سوره انشقاق، آيه 21.

سرگين: مدفوع حيوانات.

سفيه: بى عقل; كسى كه قدرت نگهدارى مال خودش را ندارد و سرمايه اش را در كارهاى بيهوده مصرف مى كند.

سقط شده: افتاده; جنين نارس يا مرده كه از رحم خارج شده باشد.

سلف: معامله پيش خريد.

سؤر: نيم خورده آب يا غذا.

(ش)

شاخص: چوب يا وسيله اى كه براى تعيين وقت ظهر در زمين نصب مى كنند.

شارع: بنيانگزار شريعت اسلامى; خداوند; پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله).

شاهد: گواه.

شرايط ذمّه: شرايطى كه اگر اهل كتاب در بلاد مسلمين به آنها عمل كنند جان و مالشان در