(صفحه 212)
متعلّق خمس است.

سؤال 849 :به وام دانشجويى كه به افراد به عنوان كمك هزينه تحصيلى داده مى شود و بعد از فارغ التحصيل شدن پس گرفته مى شود، آيا خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: خمس ندارد.

خمس اموال ميّت

سؤال 850 :شخصى داراى سال خمسى است، اگر در اثناى سال فوت كند، آيا ورثه او مى توانند قبل از پرداخت خمس او از تركه او در تجهيز و تكفين و ساير مخارج ميت مصرف كنند؟
جواب: آنچه از درآمد سال فوت، صرف مؤونه نشده، بايد خمس آن پرداخت شود و از مال خمس داده شده به مصرف تجهيز و تكفين ميت برسانند و حتى كفنى را كه خود ميت از درآمد سال فوت خريده بايد خمس آن را بپردازند.

سؤال 851 :اگر ميت خمس بدهكار باشد، آيا از اصل مال خارج مى شود يا از ثلث؟
جواب: از اصل مال خارج مى شود.

سؤال 852 :ميتى خمس بدهكار است و داراى وارث صغير مى باشد، آيا بايد خمس او پرداخت شود يا بايد صبر كرد تا وارث او كبير شوند؟
جواب: پرداخت خمس واجب است و در صورتى كه ميت وصىّ دارد، پرداخت بر وصى واجب است و اگر ندارد در فرض سؤال كه صغير دارد، بايد با اذن حاكم شرع خمس مال او را بپردازند.

سؤال 853 :شخصى از دنيا رفته و مقدارى خمس و زكات بدهكار است و تركه او براى اداى هردو كافى نيست وظيفه چيست؟
جواب: اگر متعلّق خمس داخل تركه است، خمس مقدم است و اگر متعلق زكات داخل تركه است زكات مقدم است و در غير اين صورت تقسيط مى شود.

سؤال 854 :شخصى فوت كرده و مقدارى دين و خمس بدهكار است و تركه او براى اداى
(صفحه 213)
هردو كافى نيست، وظيفه چيست؟
جواب: اگر عين موجود متعلّق خمس است خمس مقدم است و در غير اين صورت دين مقدم است.

سؤال 855 :شخصى مال غير مخمّس خود را به ديگرى هبه نموده و موهوب له، خمس آن را بدون اطلاع او پرداخت است. آيا خمس از عهده واهب ساقط است؟ آيا برى الذّمه شده يا نه؟ و اصولا پرداخت خمس ديگرى تبرّعاً چه حكمى دارد؟ و آيا تكليف از صاحب خمس ساقط مى شود هرچند مال متعلّق خمس نزد او موجود باشد؟ مثلا شوهر خمس مال همسرش را تبرّعاً بدهد با اينكه مال متعلق خمس نزد زن موجود است.
جواب: به طور كلّى پرداخت تبرّعى خمسِ شخصِ ديگر ولو بدون اطلاع وى باشد. مبرء ذمّه او مى باشد و از عهده او ساقط مى گردد هرچند از ثواب اين عبادت محروم شده است لذا در فرض سؤال خمس از عهده هبه كننده و ديگرى كه خمس او را تبرعاً پرداخته اند ساقط و او برى الذمّه شده است حتّى اگر مال متعلق خمس نزد صاحب مال موجود باشد.
(صفحه 214)

موارد متفرقه خمس

ارث

سؤال 856 :ارث باقى مانده از پدرم تعدادى موتور لنج است كه هنوز تقسيم نشده است و فعلا با آنها كار مى كنند و از درآمد آنها سهم اينجانب را كه طلبه هستم مى فرستند، آيا اصل ارث و سود حاصل از آن خمس دارد؟
جواب: در صورتى كه پدر خمس مى داده، ارث او خمس ندارد. ولى هرمقدار سود حاصل از آن كه از مخارج سال شما اضافه بيايد متعلق خمس است و فرقى نمى كند كه وارث طلبه باشد يا نباشد.

سؤال 857 :كسى از دنيا رفته است و خمس بدهكار است، ورثه او فعلا قدرت مالى ندارند كه كلّ خمس را بپردازند. لذا ناچارند دستگردان كنند، تا پس از تمكّن پرداخت كنند. آيا بعد از دستگردان، ميّت برئ الذمه مى شود، و از عذاب الهى خلاص خواهد شد؟
جواب: بعد از آنكهوارث دين ميت را بادستگردان بعهده گرفت و تصميم داشت عندالقدرة بپردازد. ميت برئ الذمه مى شود. و ان شاء الله از عذاب خلاص مى شود.
در روايت است كه ابوسعيد خدرى مى گويد: ما با رسول خدا (صلى الله عليه وآله) همراه جنازه اى بوديم. هنگام نماز بر او، حضرت سؤال كرد كه آيا اين شخص مديون بوده است؟ گفتند بلى، دو درهم بدهكار بود. حضرت بر او نماز نخواند و فرمود: شما بر او نماز بخوانيد. حضرت على (عليه السلام) عرضه داشت يا رسول الله، من بدهى او را
(صفحه 215)
به عهده مى گيرم. سپس رسول خدا (صلى الله عليه وآله)برخاست و بر او نماز خواند. بعد به حضرت امير (عليه السلام)فرمود: خداوند جزاى خير به تو عطا كند و آزادت كند، همانگونه كه برادر ايمانى خود را از بدهى آزاد كردى(1).

سؤال 858 :عينى كه متعلّق خمس است و به ارث رسيده، آيا براى پرداخت خمس بايد قيمت فعلى آن را حساب كرد، يا وقت اشتغال ذمّه مورِّث را؟
جواب: در فرض سؤال قيمت فعلى را بايد حساب كرد.

سؤال 859 :زمينهاى موروثى كه متعلّق خمس نيست، اگر قيمت آن بالا رود، آيا ترقى قيمت آن خمس دارد؟
جواب: از فرض سؤال ترقى آن هم خمس ندارد.

سؤال 860 :زمينى است موروثى است كه به آن خمس تعلّق گرفهت و قبل از پرداخت خمس تقسيم شده است، الآن وظيفه چيست؟
جواب: لازم است هريك از ورثه به نسبت سهم خود، خمس آن را بپردازند.

مهريه زن

سؤال 861 :آيا مهريه اى كه زن از شوهر مى گيرد خمس دارد؟
جواب: خمس ندارد. اگرچه احتياط مستحب اين است كه در صورتى كه سال بر آن بگذرد خمس آن را بپردازد ولى اگر شوهر مهريه را از مالى كه خمس به آن تعلق گرفته بپردازد لازم است زن خمس آن را بپردازد.

ديه و ارش جنايات

سؤال 862 :پولى كه انسان به عنوان ديه يا ارش دريافت مى كند، آيا خمس دارد؟

---

(صفحه 216)
جواب: خمس ندارد. بلى احتياط مستحب اين است كه خمس آن پرداخت شود. و در اين حكم فرقى بين ديه عضو و ديه نفس وجود ندارد.

پول بيمه و بازنشستگى

سؤال 863 :پولى كه بيمه، طبق قرارداد به انسان مى دهد، آيا خمس دارد؟
جواب: در صورتى كه از مخارج سال اضافه بيايد، خمس دارد.

سؤال 864 :آيا حقوق بازنشستگى خمس دارد؟ با توجه به اينكه در دوران خدمت كارمند، هرماه مقدراى از حقوق او براى بازنشستگى كسر مى شود.
جواب: اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس دارد.

سؤال 865 :معمولا پس از بازنشستگى افراد، پولى به صورت يكجا به عنوان سابقه كار به آنها مى دهند، آيا اين پول متعلّق خمس است؟
جواب: اگر تا پايان سال خمسى در مؤونه مصرف نشود، خمس ندارد.

سؤال 866 :حقوقى كه بعد از فوت شخص كارگر يا كارمند از طرف سازمان تأمين اجتماعى يا دولت يا شركتهاى مختلف يا بيمه به خانواده متوفى داده مى شود. آيا از درآمد سال محسوب مى شود؟ كه بر مازاد آن از مخارج سال خمس تعلق مى گيرد. يا به محض دريافت، بايد خمس آن را بپردازد؟
جواب: از درآمد سال محسوب مى شود. كه اگر از مخارج زياد آمد به احتياط واجب خمس دارد.

طلا و زيور آلات زنان

سؤال 867 :آيا طلا و زيورآلاتى كه بانوان خريدارى مى كنند جزء مؤونه است؟ اگر وقت زينتشان گذشته باشد و آنها را بعنوان ذخيره نگهدارى مى كنند، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر از درآمد سال باشد و بيشتر از شأن آنها نباشد و از آن استفاده كنند خمس ندارد، ولى بعد از اين كه ديگر به آن نياز نداشتند اگر صرف امور ديگر