فهرست مطالب

(صفحه 548)

روشهاى درمان

سؤال 2052 :در صورتى كه داروهاى كاملا مؤثر، به هر علتى در دسترس نباشد، آيا پزشك مى تواند داروهايى را كه احتمال مى دهد، مؤثر باشند، تجويز كند؟ در صورت عدم موفقيت، آيا پزشك در قبال عوارض احتمالى اين داروها و يا هزينه بيهوده اى كه بر بيمار تحميل شده، مسؤول و مديون است؟
جواب: با احتمال مؤثر بودن داروهاى موجود و اهميت مداوا، مى تواند تجويز دارو بكند و با شرط عدم ضمان، مسؤول نيست.

سؤال 2053 :گاهى اوقات (مثل برخى عفونتهاى نه چندان مهم) پزشك جهت تسريع بهبودى بيمار، يا اطمينان از اينكه داروى تجويزىِ وى بسيار قوى است و در مورد خيلى از عفونتها مى تواند مؤثر باشد، و يا به خاطر اينكه از هزينه درمان بيمار و مراجعات مكرر وى بكاهد، اقدام به تجويز داروهايى مى كند كه ضررهاى آنها كاملا شديد بوده و به اثبات رسيده است; و اين در حالى است كه شايد بتوان از طريق داروهاى ديگر كه ضرر بسيار كمترى دارند (ولى ممكن است با عدم اطمينان كامل و هزينه زيادتر همراه باشند) بيمار را معالجه كرد، با چنين فرضى، بهترين كار چيست؟ انتخاب راه سريع و پرخطر يا راه كم خطر و احياناً نامؤثر؟
جواب: بستگى به تميز و تشخيص پزشك دارد، هريك از دو راه را كه بهتر دانست، انتخاب كند.

سؤال 2054 :در برخى بيماريها (همانند فشار خون بالا، به علت عوامل ناشناخته ايجاد كننده آن)، طبق روش معمول (كه اجراى آن طبق علوم روز ضرورى است)، يك يا چند دارو، بكار برده مى شود، و در صورت عدم تأثير، داروهاى ديگرى بكار برده مى شود، الى آخر. با توجه به اينكه اين داروها از يك طرف، در همه افراد مؤثر نيستند و ممكن است نسبت به شخصى، در درمانهاى اوليه و نسبت به شخصى ديگر در درمانهاى آخر مؤثر باشند. و از طرف ديگر، هريك از داروها داراى عوارضِ خاصى هستند، آيا پزشك معالج (كه در حقيقت داروهاى مختلف را به ترتيب در مورد بيمار آزمايش مى كند) در قبال هزينه اضافه يا عوارض داروها مسؤول است؟
جواب: در فرض مذكور، اگر پزشك كوتاهى نكند و با دقت كامل بيمار را به
(صفحه 549)
وسيله داروها مداوا كند، با شرط برائت و عدم ضمان، مسؤول نيست.

سؤال 2055 :اگر بدانيم يا احتمال زياد بدهيم، كه يك بيمار در اثر نوعى بيمارى (مثل برخى سرطانها) بزودى خواهد مُرد; آيا مجازيم فقط براى افزايش طول عمر وى (هرچند به مدت كوتاه) روشهاى درمانى خطرناك و بسيار پرعارضه (مثل شيمى درمانى كه گاهى عوارض آن شديدتر از بيمارى اوليه است) را تجويز كنيم؟
جواب: اگر با معالجه، مقدار قابل توجهى كه عرفاً صدق ادامه حيات كند، بر عمر بيمار افزوده مى شود، لازم است معالجه و تجويز دارو شود; و با شرط برائت هم ضمانى و مسؤوليتى براى پزشك نيست.

سؤال 2056 :گاهى اوقات مطمئن هستيم كه نوعى بيمارى، بيمار را به زودى خواهد كشت; از طرفى مى دانيم كه يك عمل درمانى (مثل جراحى) ممكن است يكى از دو حالت بهبودى و افزايش عمر بيمار، يا تسريع در مرگ وى گردد. وظيفه ما در چنين حالتى چيست؟
جواب: در صورتى كه اميد به بهبود بيمار، با عمل درمانى و جراحى داريد; بايد عمل كنيد و با شرط عدم ضمان، مسؤول نيستيد.

درمان خانمهاى باردار

سؤال 2057 :اگر پزشك (با توجه به گستردگى موضوع) نداند و يا فراموش كرده باشد كه دارو يا روش تشخيصى وى براى خانمهاى باردار يا شيرده مضر است، مسؤوليت پزشك در صورت ايجاد عارضه در جنين يا مادر، در چه حدّ است؟
جواب: اگر پزشك متوجه است كه نمى داند، حق مداوا ندارد و اگر جهل مركب يا فراموشى عارض وى شده، با شرط عدم ضمان، مسؤول نيست.

سؤال 2058 :اگر پزشك دارو يا روش تشخيصى را كه در حال حاضر كاملا غير مضر شناخته شده، به خانم باردارى توصيه كند; اما بعداً مشخص گردد اين اعمال براى مادر يا جنين، كاملا مضر بوده اند (همانطور كه اين مورد در تاريخ پزشكى رخ داده است)، آيا پزشك در قبال عوارض حاصله از اين موارد، مسؤوليتى به عهده خواهد داشت؟
(صفحه 550)
جواب: در صورتى كه پزشك كوتاهى نكند و با دقت كامل بيمار را با داروهايى كه غير مضر شناخته شده، مداوا كند و شرط عم ضمان نيز بكند و بعداً كشف خلاف شود; مسؤول نيست.

سؤال 2059 :با توجه به اينكه باردارى، در هفته هاى اول، از روى ظواهر و گاهى با روشهاى ساده، چندان قابل تشخيص نيست و از طرفى بيشترين عوارض خطرناك روشهاى درمانى ـ تشخيصىِ مضر، در همين زمان (آن هم به صورت اختلالات شديد در جنين) رخ مى دهد. بنابراين چون به خاطر كمبود امكانات يا عدم فرصت كافى يا عدم تمايل بيمار به صرف هزينه هاى تشخيص باردارى، يا عدم اطلاع وى از باردارى خود و جواب منفى وى در مورد پرسش پزشك از باردارى، و حتّى گاهى عدم امكان تشخيص به وسيله روشهاى مدرن بخاطر جوابهاى منفى كاذب آزمايشات، پزشك نمى تواند تشخيص دهد، و يا نمى داند كه بيمار باردار است، روشهاى تشخيصىِ درمانى مختلف را براى وى به كار مى گيرد; حال در صورت ايجاد عارضه در مادر يا جنين، آيا پزشك معالج مسؤول است؟
جواب: اگر فرصت تأخير و يا امكان ارجاع به غير نباشد و پزشك معاينات لازم را انجام دهد و در عين حال شرط عدم ضمان كند، نسبت به عوارض حاصله براى مادر، مسؤول نيست. و نسبت به جنين هم اگر شرط برائت كند ـ خصوصاً با پدر او ـ مسؤول نيست. ولى اگر احتمال باردارى زن را مى داده و شرط برائت از پدر نكرده، احوط اين است كه نسبت به عوارض مربوط به جنين، با پدر او تصالح كند.

سؤال 2060 :به طور كلى آيا جواب منفى خانم بيمار، در مورد پرسش پزشك از حاملگى وى (چه خود بداند باردار است و به هرعلتى نگويد و چه نداند كه باردار است) از پزشك معالج در قبال عوارض احتمالى، رفع مسؤوليت مى كند؟
جواب: اگر از گفته خانم، اطمينان حاصل كرده و دقت لازم را كرده است; با شرط عدم ضمان، مسؤول نيست. و اگر عوارض مربوط به جنين باشد; احوط تصالح با پدر است.

سؤال 2061 :اگر پزشك از باردارى بيمار سؤال نكند، و وى هم متذكر نشود، مسؤوليت
(صفحه 551)
عوارض احتمالى به عهده كيست؟
جواب: اگر سؤال نكردن پزشك كوتاهى و بى توجّهى به حساب آيد، پزشك مسؤول است و شايد شرط عدم ضمان هم رفع مسؤوليت نكند.

آزمايشگاه و مسائل آن

سؤال 2062 :با توجه به اينكه تشخيصِ بسيارى از بيماريها يا اختلالات به وسيله آزمايش امكان پذير است و از طرفى هميشه امكان اشتباه در آزمايشگاه و تفسير آزمايشها، هميشه وجود دارد، در صورت اشتباه آزمايشگاه و در نتيجه معالجه اشتباه پزشك، مسؤول خسارات و عوارض احتمالى كيست؟
جواب: اگر خسارات و عوارض مستند به آزمايشگاه و نقص و نارسايى آن بوده، مسؤول آزمايشگاه است و اگر مستند به پزشك باشد، وى مسؤول است. مگر اينكه شرط عدم ضمان كرده باشد. كه در اين صورت، مسؤول، خود بيمار يا ولىّ او مى باشد و ربطى به پزشك ندارد.

سؤال 2063 :در بسيارى از بيماريها و اختلالات جسمانى، پزشك دستور انجام راديوگرافى، سى تى اسكن و... مى دهد كه مطمئناً (به خصوص براى برخى افراد) مضر مى باشند، گرچه گاهى ممكن است اين آزمايشات باعث تشخيص قطعى، نشوند; اما مى توانند هميشه كمك كننده باشند، به هرحال در فرض فوق، مسؤوليت پزشك در صورت ايجاد عوارض آزمايشها; تا چه حدّى است؟
جواب: در صورتى كه پزشك دقت كامل كرده و تشخيص دهد كه آزمايش لازم است و اهميت دارد و در عين حال بيمار را از عوارض احتمالى آگاه و شرط عدم ضمان كند، در اين صورت پزشك هيچ مسؤوليتى ندارد.

سؤال 2064 :گاهى اوقات، پزشك تنها جهت احتياط و مطمئن شدن در جهت تشخيص و يا ردّ يك بيمارى احتمالى (مثل سل) دستور راديوگرافى مى دهد، تا يك بيمارى مخفى احتمالى را كشف كند، آيا پزشك در ايجادِ عوارض احتمالى و هزينه بيهوده درمان، مسؤول است؟
(صفحه 552)
جواب: اگر راديوگرافى براى تميزدادن بيمارى ضرورت دارد، با شرط عدم ضمان، پزشك مسؤول نيست.

شرط عدم ضمان

سؤال 2065 :بطور كلى و در تمامى روشهاى تشخيصى و درمانى، اگر پزشك قبل از انجام هرعملى، به بيمار خود و يا ولىّ او (اگر بيمار بالغ يا عاقل نباشد) متذكر شود كه اين روشها، از يك طرف ممكن است بى فايده باشند (و وقت و مال او را به هدر دهند) و از طرف ديگر ممكن است عوارض متفاوتى براى او داشته باشند، و بدين ترتيب با ذكر اين مطالب، پزشك قبل از هرگونه معاينه و دستور روشهاى تشخيصى و درمانى و تجويز دارو از خود كاملا در قبال خسارات و عوارض احتمالى سلب مسؤوليت كند; و بيمار چه از روى ناچارى و چه از روى تمايل و يا به ظاهر از روى تمايل، اين شرط را قبول كند، آنگاه در صورت اشتباه سهوى پزشك، هزينه هاى بيهوده، يا عوارض ناشى از روشهاى تشخيصى و درمانى متوجه بيمار شود، آيا پزشك مسؤول است؟ (در صورتى كه وى حداكثر تلاش خود را نيز بكند).
جواب: در صورت اشتباه و سهو و نسيان، پزشك، مسؤول هزينه و عوارض حاصله مى باشد; مگر اينكه شرط عدم ضمان، حتى با سهو و اشتباه، كند. و در عين حال اگر تحميل هزينه و حصول عوارض، مستند به او باشد، احوط تصالح با بيمار است. هرچند شرط عدم ضمان نموده باشد.

سؤال 2066 :اگر پزشك روش يا دارويى را تعريف كند و بگويد اين دارو براى فلان بيمارى، مفيد است و يا بگويد درمان، مترتّب به فلان دارو است; بدون آنكه بيمار را وادار به مصرف آن دارو كند، در اين حالت آيا در صورت عدم تأثير يا عوارض دارو، پزشك مسؤول يا مديون است؟
جواب: ظاهراً مسؤول نيست.

سؤال 2067 :در دو فرض فوق، اگر بيمار يا ولىّ او، شرط را قبول نكردند، آيا پزشك مى تواند بيمار را رها كند؟
جواب: بلى; مى تواند رها كند و ارجاع به غير دهد.