(صفحه 316)

وقف

تحقق و اثبات وقفيت

سؤال 1218 :قطعه زمينى است كه به هيچ وجه آثار وقفيت و مدرك و سندى كه حاكى از موقوفه بودن باشد و شاهدى كه گواهى عينى بر وقفيّت بدهد ندارد آيا مى توان به گفته يك عده آن را وقف دانست؟
جواب: با فرض اينكه در محل شهرت به وقفيت نداشته باشد و قرينه و مدركى براى وقفيت در دست نباشد موقوفه محسوب نمى شود. در عين حال از طريق اداره اوقاف مربوطه مى توان تحقيق كرد.

سؤال 1219 :زمينى متروكه بوده و عده اى از مؤمنين آن را براى حسينيّه معين كرده اند و عدّه اى مى گويند براى دفن اموات است، وظيفه چيست؟
جواب: از خصوص زمين مزبور اطلاع ندارم، بطور كلّى اگر زمين براى جهت خاص وقف شده باشد بايد به همان نحو عمل شود [الوقوف على حسب ما يوقفها اهلها] و اگر وقف نيست بطورى كه از ظاهر سؤال استفاده مى شود كه متروكه و بلامعارض بوده، خوب است مؤمنين با يكديگر توافق كنند و به يكى از دو امر اختصاص دهند. هرچند محل دفن مؤمنين باشد و اگر آنجا را محل دفن قرار دهند، عزادارى حضرت اباعبدالله الحسين (عليه السلام) هم در آنجا اشكالى ندارد.

سؤال 1220 :زمينى به مساحت 500 متر با مساعدت افراد خيّر خريدارى شده و جهت
(صفحه 317)
مسجد وقف گرديده است ولى تا به حال وقف محقق نشده و كسى در آن به عنوان مسجد نماز نخوانده است. اكنون متوليان وقف مى خواهند در زيرزمين حسينيه و در طبقه همكف مسجد و در طبقه بالاى بناى تجارى بسازند، آيا جايز است؟
جواب: چنانچه تحويل متولى داده شده باشد وقفيت محقق شده است و تبديل آن جايز نيست.

سؤال 1221 :زمينى است به صورت باير و بلا استفاده كه در سى سال گذشته تنها چند جنازه كودك در آن دفن گرديده است و هيچ مدركى مبنى بر وقف بودن آن وجود ندارد. آيا اهالى مى توانند دور آن را حصاركشى كرده و حسينيه ايجاد كنند؟
جواب: اگر وقف بودن زمين براى دفن اموات محرز نباشد و تأسيس حسينيه مستلزم نبش قبرى كه آثار و بقاياى ميت در آن است نباشد، مانعى ندارد.

سؤال 1222 :الف ـ مسجدى در زمين شخصى بدون اذن و اجازه آن شخص ساخته شده است و چندين سال گذشته است، فعلا مالك آن پيدا شده است، تكليف چيست؟
ب ـ آيا مى توان مقدارى از مسجد مزبور را تخريب كرده و دستشويى و ساير امكانات را در آن ساخت؟
جواب: الف ـ با جلب رضايت صاحب آن، خود او فعلا وقف كند.
ب ـ چون قبل از رضايت در آن نماز خوانده شده مسجد نبوده و فعلا با توجه به خواست صاحب آن عمل شود. هرچه او گفت و به هرنحو كه وقف كرد، عمل شود.

سؤال 1223 :انواع وقف را توضيح دهيد و تفاوت آنها را بيان كنيد.
جواب: بطور اجمال گاهى نظر واقف به عنوان وقف است، مانند وقف مساجد و مشاهد. و در اين صورت وقف، فك و تحرير ملك است. و لذا به هيچ وجه قابل فروش و تبديل نيست. و گاهى نظر او به تمليك منفعت است مانند وقف دكاكين يا املاك براى مساجد و ذريه. يعنى نظر او از وقف اين است كه فوايد و منافع دكاكين يا ملكها مال مسجد يا ذريه خود باشد. و گاهى نظر او از وقف،
(صفحه 318)
تمليك انتفاع است مانند وقف كاروانسرا و حمام. يعنى مى خواهد مردم از اينها استفاده سكونتى و استحمامى كنند و اين دو نوع وقف در موارد خاصى كه در كتب فقهى ذكر شده قابل فروش و تبديل است. ضمناً فرق تمليكِ منفعت با انتفاع اين است كه منفعت ملك طِلق موقوف عليه يا عليهم مى شود و مى توانند آن را بفروشند و يا اجاره دهند، مثل گندمى كه از زمين وقفى سهم موقوف عليه شده است. و اگر كسى آن را غصب كند، ضامن و مديون مغصوب منه است. ولى انتفاع، ملك طلق نيست و غير قابل فروش است. مثل حق سكونت در كاروانسرا يا حق استفاده از حمام وقفى يا مدارس وقفى كه موقوف عليه نمى تواند حق انتفاع سكونت يا استحمام خود را به ديگرى بفروشد. و محل تفصيل اين اجمال كتب استدلالى است.

سؤال 1224 :اگر با پول فروش موقوفه، چيزى براى وقف خريده شده، آيا خواندن صيغه وقف لازم است يا خير؟
جواب: اجراى صيغه لازم نيست. ولى براى تحقق وقفيت علاوه بر نيّت، انشاء نيز لازم است. اگرچه مظهر و مبرز آن فعل و به تصرف دادن به موقوف عليهم باشد.

نامعلوم بودن كيفيت وقف

سؤال 1225 :خانه اى است موقوفه كه هرساله در آن مراسم عزادارى برپا مى شود، اما نمى دانيم چگونه وقف شده است، وظيفه چيست؟
جواب: در فرض مسأله اگر خانه مزبور را با استيذان و استرضاى اولاد واقف و اولياى آنها به عنوان ثلث، وقف بر عزادارى امام حسين (عليه السلام) شود، و به همين عنوان به ثبت رسانده شود، ظاهراً مطابق با احتياط است.

تغيير وقف

سؤال 1226 :شخصى دو دانگ از مزرعه خودش را به اضافه چند ساعت آب در شبانه روز
(صفحه 319)
به وقف صحيح و شرعى با متولى معلوم، وقف عزادارى امام حسين (عليه السلام)كرده است، آيا جايز است آب موقوفه را جهت شرب مردم به جاى ديگر منتقل كرد؟
جواب: با توجه به اينكه آب وقف مزرعه موقوفه است، جايز نيست در جاى ديگر استفاده شود.

سؤال 1227 :زمينى را براى مسجد درنظر گرفته بودم و ساختن آن را به اهالى محل واگذار كرده بودم، چندين سال مى گذرد و هيچ اقدامى براى ساختن آن از طرف اهالى به عمل نيامده و صيغه وقف هم خوانده نشده و نماز هم در آن خوانده نشده است، آيا مى توان از نيت خود برگشته و زمين را صرف امور خيريه ديگر بكنم؟
جواب: مى توانيد صرف امور ديگرى كنيد.

سؤال 1228 :شخصى به علت ناراحتى از فرزندان خود و به جهت محروم كردن آنها بدون رضايت قلبى خانه مسكونى خود را وقف كرده است و در محضر هم ثبت كرده است و بعد از مدتى پشيمان شده و مدت ده سال به مقتضاى وقف عمل نكرده است و اكنون فوت كرده و وراث هم به اين خانه احتياج دارند، آيا چنين وقفى صحيح است و عمل به آن لازم است؟
جواب: چنانچه شرايط صحت وقف وجود داشته، صحيح است. و وراث نمى توانند به صرف احتياج آن را به هم بزنند و رضايت قلبى چيزى نيست كه مشاهده شود. همينطور كه پشيمانى نقشى ندارد.

سؤال 1229 :شخصى در سال 1369 ملكى را با متولى و ناظر معلوم، وقف عزادارى سيدالشهداء (عليه السلام) كرده است و چند سالى طبق آن عمل مى شد، بعد از فوت او وقفنامه ديگرى مربوط به همين ملك به تاريخ 1374 بدست آمده است كه نسبت به قبلى فرق دارد و كمتر از آن مقدار است، به كداميك از دو وقفنامه بايد عمل كرد؟
جواب: چنانچه صيغه وقف جارى شده باشد و شرايط آن صحيح باشد، تغيير آن جايز نيست. وقف مثل وصيت نيست كه هركدام تأخر زمانى داشته باشد، واجد اعتبار باشد.

سؤال 1230 :چند نفر سه هزار متر زمين وقف گلستان شهداى محل كرده اند، اخيراً اهالى،
(صفحه 320)
نياز شديد به دبيرستان دارند، نصف آن را اداره آموزش و پرورش براى تأسيس مركز فرهنگى لازم دارد و باقيمانده كفاف براى گلستان مى دهد، وظيفه چيست؟
جواب: چنانچه ميّتى در زمين مزبور دفن نشده باشد و صاحبان زمين موافق باشند، مى توانند قسمتى از آن را براى تأسيس مركز فرهنگى اختصاص دهند.

سؤال 1231 :يك ملك موقوفه با سابقه 60 ساله در حال تخريب مى باشد، براى اينكه اين ملك از بين نرود تصميم داريم كه سرقفلى اين ملك فروخته شود و به جاى آن ملك ديگرى خريدارى شود تا زير نظر اوقاف، درآمد حاصله آن صرف امور خيريه گردد. با توجّه به اينكه طبق وصيّت مى بايست پشت در پشت در حفظ آن كوشا و آن را اداره كنند تا درآمد آن صرف امور خيريه گردد، متمنّى است بفرماييد آيا مى توانيم سرقفلى اين ملك مخروبه را تبديل به مكان ديگرى كنيم؟ تا علاوه بر اينكه باعث حفظ موقوفه شويم، بتوانيم طبق وصيّت نامه ميّت عمل كرده و درآمد حاصله صرف امور خيريه گردد؟
جواب: چنانچه راه حفظ عين موقوفه منحصراً فروش سرقفلى آن به نحو مشروع باشد، مانعى ندارد.

سؤال 1232 :آيا اشياى وقف شده براى مسجد، از قبيل قالى و فرش كه در حال فرسوده شدن است، و اهل خبره مى گويند هرچه بماند به ضرر مسجد است و اين فرشهاى كهنه را خوب مى خرند و مى شود فرشهاى نو از پول آنها خريد، آيا اين تبديل به احسن جايز است؟ و آيا اشياى ديگر كه قابل استفاده و احتياج نيست و چنانچه بماند وسايل آن مى پوسد، آيا فروختن آنها و خريدن چيز ديگر كه مسجد احتياج دارد، جايز است يا خير؟
جواب الف ـ در مفروض سؤال، تبديل به احسن جايز است.
ب ـ چنانچه در مسجد ديگرى نيز امكان استفاده نداشته باشد و در مسجد اصلى زمينه اى براى استفاده آينده در كار نباشد، فروختن آنها و صرف پول آن در مصالح مسجد بلامانع است.

سؤال 1233 :اگر قبرستانى را نبش كنند و يا بدون نبش روى آنها شن ريزى كنند در صورتى كه همه اجساد موجود در آن از بين نرفته باشند و سپس مؤسسات عامّ المنفعه از قبيل: مدرسه،