(صفحه 210)
آيا اين حقوق از درآمد سال قبل به حساب مى آيد يا از درآمد سال دريافت؟
جواب: از درآمد سال دريافت است و مى تواند پرداخت خمس آن را تا سال آينده تأخير بيندازد، پس از آن اگر در مؤونه خرج نشد خمس آن را بدهد.

سؤال 839 :در يك كارخانه هرماه مقدارى از حقوق كاركنان كسر مى شود و مجموع آن پس از چندماه به آنها پرداخت مى شود، آيا اگر اين پول بعد از سال خمسى دريافت شود از درآمد سال دريافت به حساب مى آيد يا از درآمد سال كسر حقوق؟
جواب: از درآمد سال دريافت است.

سؤال 840 :مقدارى جنس به صورت نسيه و اقساط فروخته ام. بعضى از اقساط آن مربوط به سال بعد است آيا موقع حساب سال منافع اين معامله جزء منافع سال فروش است يا از درآمد سال دريافت اقساط؟
جواب: منافع اقساط دريافت شده در سال فروش مربوط به سال فروش و منافع اقساط بعدى جزء درآمد سال بعد است.

سؤال 841 :مقدارى پول به كسى قرض دادم تا قبل از فرارسيدن سال خمسى ام به من برگرداند ولى او بعد از سال خمسى برگرداند، آيا اين پول خمس دارد؟
جواب: اگر از درآمد سال شما بوده است خمس دارد.

بدهى ها

سؤال 842 :مقدارى وام گرفته ام كه در طول چهار سال بپردازم، آيا به اين پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: اگر صرف مؤونه شده است خمس ندارد. ولى اگر براى سرمايه كسب و تجارت مصرف شده و بصورت سرمايه موجود است در هرسال هرمقدارى از قرض را كه ادا مى كند، خمس آن را بايد بپردازد.

سؤال 843 :شخصى به كسى بدهكار است، مقدارى پول از درآمد سال خود را براى بدهى كنار گذاشته، ولى موفق نشده تا پايان سالِ خمسى، آن را به شخص طلبكار برساند آيا به اين
(صفحه 211)
پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: خمس تعلّق مى گيرد.

سؤال 844 :كسى بدهى اقساطى دارد و اقساط آن چند سال طول مى كشد، آيا مى تواند همه بدهى را از درآمد سال كسر كند؟
جواب: نمى تواند. بلكه در صورتى كه بدهى مربوط به مايحتاج زندگى او بوده اقساط هرسال در صورت پرداخت جزء مؤونه سال پرداخت حساب مى شود.

سؤال 845 :مغازه دارى هنگام حساب سال خود، مقدارى بدهى و مقدارى طلب و مقدارى پول نقد دارد تكليف خمس او چيست؟
جواب: آنچه بدهكار است از موجودى كسر مى شود و آنچه طلبكار است در صورتى كه بداند اگر از مشترى طلب كند وصول مى شود، بايد خمس آن را حساب كند. ولى اگر با مطالبه او مشترى پول را نمى دهد هروقت نقد شد، بايد بلافاصله خمس آن را بپردازد.

سؤال 846 :شخصى در اثناى سال مهريه همسر خود را مى پردازد و سپس از او قرض مى كند تا با آن كسب و كار كند آيا بايد خمس مبلغ مذكور را بپردازد؟
جواب: در فرض سؤال خمس ندارد.

سؤال 847 :سال خمسى شخصى فرا رسيده، آيا مى تواند مهريه همسر خود را ـ كه عندالمطالبه بايد بپردازد ـ جزء قرض حساب كرده و از موجودى كسر كند؟
جواب: نمى تواند.

سؤال 848 :مغازه دارى مقدارى جنس به صورت نسيه خريدارى كرده و هنوز پول آن را نپرداخته و سال خمسى او فرارسيده است، حساب خمس او چگونه است؟
جواب: مقدارى از اجناس كه به فروش رفته است، لازم است خمس سود حاصل از آن را در صورتى كه از مؤونه او زياد بيايد بپردازد و مقدارى كه به فروش نرفته، در صورتى كه قيمت سوقيه بالا رفته باشد مقدار ترقى قيمت سوقيه
(صفحه 212)
متعلّق خمس است.

سؤال 849 :به وام دانشجويى كه به افراد به عنوان كمك هزينه تحصيلى داده مى شود و بعد از فارغ التحصيل شدن پس گرفته مى شود، آيا خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: خمس ندارد.

خمس اموال ميّت

سؤال 850 :شخصى داراى سال خمسى است، اگر در اثناى سال فوت كند، آيا ورثه او مى توانند قبل از پرداخت خمس او از تركه او در تجهيز و تكفين و ساير مخارج ميت مصرف كنند؟
جواب: آنچه از درآمد سال فوت، صرف مؤونه نشده، بايد خمس آن پرداخت شود و از مال خمس داده شده به مصرف تجهيز و تكفين ميت برسانند و حتى كفنى را كه خود ميت از درآمد سال فوت خريده بايد خمس آن را بپردازند.

سؤال 851 :اگر ميت خمس بدهكار باشد، آيا از اصل مال خارج مى شود يا از ثلث؟
جواب: از اصل مال خارج مى شود.

سؤال 852 :ميتى خمس بدهكار است و داراى وارث صغير مى باشد، آيا بايد خمس او پرداخت شود يا بايد صبر كرد تا وارث او كبير شوند؟
جواب: پرداخت خمس واجب است و در صورتى كه ميت وصىّ دارد، پرداخت بر وصى واجب است و اگر ندارد در فرض سؤال كه صغير دارد، بايد با اذن حاكم شرع خمس مال او را بپردازند.

سؤال 853 :شخصى از دنيا رفته و مقدارى خمس و زكات بدهكار است و تركه او براى اداى هردو كافى نيست وظيفه چيست؟
جواب: اگر متعلّق خمس داخل تركه است، خمس مقدم است و اگر متعلق زكات داخل تركه است زكات مقدم است و در غير اين صورت تقسيط مى شود.

سؤال 854 :شخصى فوت كرده و مقدارى دين و خمس بدهكار است و تركه او براى اداى
(صفحه 213)
هردو كافى نيست، وظيفه چيست؟
جواب: اگر عين موجود متعلّق خمس است خمس مقدم است و در غير اين صورت دين مقدم است.

سؤال 855 :شخصى مال غير مخمّس خود را به ديگرى هبه نموده و موهوب له، خمس آن را بدون اطلاع او پرداخت است. آيا خمس از عهده واهب ساقط است؟ آيا برى الذّمه شده يا نه؟ و اصولا پرداخت خمس ديگرى تبرّعاً چه حكمى دارد؟ و آيا تكليف از صاحب خمس ساقط مى شود هرچند مال متعلّق خمس نزد او موجود باشد؟ مثلا شوهر خمس مال همسرش را تبرّعاً بدهد با اينكه مال متعلق خمس نزد زن موجود است.
جواب: به طور كلّى پرداخت تبرّعى خمسِ شخصِ ديگر ولو بدون اطلاع وى باشد. مبرء ذمّه او مى باشد و از عهده او ساقط مى گردد هرچند از ثواب اين عبادت محروم شده است لذا در فرض سؤال خمس از عهده هبه كننده و ديگرى كه خمس او را تبرعاً پرداخته اند ساقط و او برى الذمّه شده است حتّى اگر مال متعلق خمس نزد صاحب مال موجود باشد.
(صفحه 214)

موارد متفرقه خمس

ارث

سؤال 856 :ارث باقى مانده از پدرم تعدادى موتور لنج است كه هنوز تقسيم نشده است و فعلا با آنها كار مى كنند و از درآمد آنها سهم اينجانب را كه طلبه هستم مى فرستند، آيا اصل ارث و سود حاصل از آن خمس دارد؟
جواب: در صورتى كه پدر خمس مى داده، ارث او خمس ندارد. ولى هرمقدار سود حاصل از آن كه از مخارج سال شما اضافه بيايد متعلق خمس است و فرقى نمى كند كه وارث طلبه باشد يا نباشد.

سؤال 857 :كسى از دنيا رفته است و خمس بدهكار است، ورثه او فعلا قدرت مالى ندارند كه كلّ خمس را بپردازند. لذا ناچارند دستگردان كنند، تا پس از تمكّن پرداخت كنند. آيا بعد از دستگردان، ميّت برئ الذمه مى شود، و از عذاب الهى خلاص خواهد شد؟
جواب: بعد از آنكهوارث دين ميت را بادستگردان بعهده گرفت و تصميم داشت عندالقدرة بپردازد. ميت برئ الذمه مى شود. و ان شاء الله از عذاب خلاص مى شود.
در روايت است كه ابوسعيد خدرى مى گويد: ما با رسول خدا (صلى الله عليه وآله) همراه جنازه اى بوديم. هنگام نماز بر او، حضرت سؤال كرد كه آيا اين شخص مديون بوده است؟ گفتند بلى، دو درهم بدهكار بود. حضرت بر او نماز نخواند و فرمود: شما بر او نماز بخوانيد. حضرت على (عليه السلام) عرضه داشت يا رسول الله، من بدهى او را