(صفحه 330)

وصيت

سؤال 1269 :بنده جوانى هستم بيست ساله و غير از وسايل معمولى منزل، چيز ديگرى ندارم. در اين صورت وصيت بر من واجب است يا نه؟
جواب: وصيت بر كسى واجب است كه دينى يا امانتى از مردم نزد او باشد، يا واجباتى بر عهده او باشد. اما كسى كه هيچ يك از آنها بر ذمه او نيست وصيت بر او واجب نيست.

سؤال 1270 :آيا در وصيت، لفظ خاصى معتبر است يا خير؟
جواب: لفظ خاص لازم نيست. لذا هركلامى كه دلالت بر وصيت كند و به هر لغتى باشد، كفايت مى كند.

سؤال 1271 :آيا وصيت لازم است در نوشته و امضا باشد، يا زبانى هم كافى است؟
جواب: نوشته و امضا لازم نيست. همين كه معلوم باشد نظر موصى چه بوده و به قصد وصيت چه گفته است. بايد به وصيت او عمل شود.

اثبات وصيت

سؤال 1272 :شخصى فوت كرده است و چند پسر كوچكتر او مى گويند كه غير از خانه، بقيه اموال به ما تملق دارد. چون پدر قبل از فوت، به مادر و يكى از برادران گفته كه اموال براى
(صفحه 331)
اينها باشد و 500 هزار تومان براى مادر، آيا با نبود وصيت نامه، قول اين ورثه قابل قبول است؟
جواب: چنانچه مسلم شود وصيت شفاهى داشته، و وصيت بيش از ثلث اموالش نباشد، بايد به وصيت عمل شود. و اگر زائد بر ثلث باشد، زائد بر ثلث نياز به اجازه ورثه دارد. اما اگر وصيت شفاهى او مسلّم نباشد، به مجرد ادعاى بعضى از ورثه ثابت نمى شود.

سؤال 1273 :زنى فوت كرده و در زمان حيات خودش يكى از دخترهايش كه نسبتاً با ايمان و معتقد بوده به مادر تأكيد كرده كه وصيّت كن، مادر گفته هرطور خودت صلاح مى دانى عمل كن، آيا به همين مقدار كه مكرّر گفته شده، وصيّت صادق است يا خير؟ و اگر وصيّت محسوب است به چه اندازه نافذ است؟ آيا مى تواند اين دختر ثلث ماترك را براى خود آن ميّت خرج كند يا خير و آيا رضايت ساير ورثه هم مدخليّتى دارد يا ندارد؟
جواب: اگر احراز شود كه آن مرحومه اين حرف را به قصد وصيت زده است، در اين فرض صدق وصيت مى كند. و چنانچه اين مطلب مورد قبول ساير ورثه باشد، يا به طريق شرعى ثابت شود، آن دختر مى تواند ثلث را به هرنحو صلاح دانست براى ميت مصرف كند. و در اين رابطه رضايت ساير ورثه مدخليتى ندارد.

سؤال 1274 :مرحوم پدرم حدود دو سال قبل از فوت، در حضور چند نفر شاهد، اينجانب را كه فرزند ذكور و ارشد مى باشم وصىّ خود قرار داد و طبق اظهاراتش همه اولاد را مطابق شرع مقدّس اسلام به سهم پسرى و دخترى از ماترك خود تعيين سهم كرد و ثلث از منزل مسكونى را براى مخارج خويش قرار داد. ولى محلّ وصيتنامه را مشخص نكرد گويا توسط ساير ورّاث از بين رفت. ولى بعد از فوت وصيتنامه ديگر كه اصالت آن محرز نيست توسّط ورثه ديگر (برادرانم) مطرح گرديد، كه با اظهارات مرحوم پدرم مغايرت دارد. در صورت صحت آيا پدرم مى تواند مرا از ارث محروم كند؟ و آيا اصولا بيش از ميزان ثلث اموالش را مى تواند وصيّت كند؟ و با توجه به اينكه متوفى از محل دفن خويش در باغ بهشت از شش سال قبل اطلاع داشته، و مى دانسته كه خريد قبر در صحن حضرت معصومه (عليها السلام) براى ورّاث از نظر مالى مقدور نمى باشد، آيا وصيّت به چنين چيزى مى كند؟ و آيا اين وصيتنامه جديد كه فاقد شهود و
(صفحه 332)
تاريخ تنظيم بوده و اثر انگشت در آخر صفحه نيز تيره و تار است و امضا ندارد وجه شرعى دارد؟
جواب: توجه به چند مطلب لازم است:
1 ـ مى تواند كسى بعد از وصيت، اگرچه بصورت مكتوب باشد، وصيت ديگرى داشته باشد.
2 ـ مقدار وصيّت اگر بيش از ثلث باشد، نياز به اجازه تمام ورثه دارد.
3 ـ وصيت كننده حق ندارد احدى از ورثه را از ارث محروم كند.
4 ـ مى تواند در صورت عدم زياده بر ثلث هركجا كه بخواهد وصيت كند او را دفن كنند.
5 ـ صحّت وصيت بايد محرز و مورد قبول باشد.
حال با توجه به مطالب فوق، محروم كردن از ارث جايز نيست، و وصيت در مورد آن نفوذ ندارد. همانطور كه وصيت كردن به دفن در صحن مطهر، با توجه به گرانى قيمت آن، اگر بيش از ثلث نباشد جايز است. امّا صحت و عدم صحت وصيتنامه مربوط به دادگاه است.

وصيت در ثلث نافذ است

سؤال 1275 :زمينى داشتم كه با تلاش دو پسرم ساخته شد. مى خواهم در وصيت نامه بنويسم براى هر دختر پنجاه هزار تومان و باقى مال اين دو باشد. آيا مانعى ندارد؟
جواب: بهتر آن است كه هرچه مى خواهيد در حال حيات به آن دو پسر منتقل كنيد. وگرنه در صورت وصيّت بيش از مقدار ثلث، نياز به اجازه همه ورثه دارد.

سؤال 1276 :بسيارى از آقايان به جهت اينكه پس از فوت، همسرشان در مضيقه قرار نگيرد و خداى ناخواسته آزارى از سوى فرزندان به او نرسد، در وصيّت پيش بينى مى كنند و مى نويسند يا مى گويند پس از من فلان اطاق منزل يا فلان دستگاه ساختمان مسكونى به ضميمه فلان قطعه زمين زراعى يا باغ يا مقدارى از پول نقد در اختيار همسرم باشد و وراث ديگر حق دخالت و تصرف و هيچگونه اعتراضى ندارند. آيا اين نوع وصيت شرعى است؟ يا
(صفحه 333)
بايد مصالحه صورت پذيرد؟ و يا روش ديگرى را پيش گرفت؟
جواب: وصيت نسبت به زوجه و غير زوجه حكمش يكى است. و در صورتى نافذ است كه زايد بر ثلث نباشد. وگرنه محتاج به امضاى ورثه است.

سؤال 1277 :شخصى مبلغى را كه زايد بر ثلث اموالش مى باشد، جهت نماز و روزه وصيت كرده است. ورثه بيش از ثلث را امضا نمى كنند. در اين صورت آيا بر وصى واجب است طبق وصيت، تمام آن مبلغ را صرف نماز و روزه كند، گرچه ورثه راضى نباشند؟
جواب: نفوذ وصيت در زايد بر ثلث اموال متوفى، موقوف به امضاى ورثه است، ولى در وصيت زايد بر ثلث، اگر واجب و غير واجب هردو ذكر شده، واجب مقدم است.

سؤال 1278 :شخصى وصيت كرده كه از ثلث مالش بيست سال نماز و روزه استيجار كنند. و اندازه معينى هم از ثلث به پسر بچه صغيرى كه دارد بدهند. حال براى هردو كافى نيست، كدام از آنها مقدم است؟
جواب: ظاهراً نماز و روزه مقدم است.

معين نبودن مصرف ثلث

سؤال 1279 :اينجانب وصىّ پدرم مى باشم كه گفته است ثلث تمام دارايى او مال خودش باشد و مدت يك سال سه جلسه فاتحه گرفته شود و در آنها صرف شود و هزار تومان هم رد مظالم بدهند. رسم منطقه اين است كه علاوه از مخارج ترحيم، در استيجار صوم و صلاة و رد مظالم خرج مى شود. لذا مصرف ثلث براى من مبهم مانده، تكليف چيست؟ و آيا ثلث از قيمت زمان وصيت جدا شود يا به قيمت فعلى و چه مبلغى براى صوم و صلوة و رد مظالم منظور مى گردد؟
ج: الف ـ چنانچه مصرف ثلث معين نشده باشد طبق معمول منطقه عمل شود.
ب ـ به قيمت فعلى.
ج ـ به مقدارى كه احتمال مى دهند نماز و روزه دارد يا رد مظالم بر عهده او
(صفحه 334)
است بدهند مشروط به اين كه زايد بر ثلث نشود.

سؤال 1280 :هرگاه وصى مصرف وصيت را فراموش كند، وظيفه اش چيست؟
جواب: لازم است موصى به را در امور خيريه اى كه احتمال مى رود از موارد مصرف وصيت باشد صرف كند. ولى اگر خصوص امر خيرى را بداند كه از مصرف وصيت خارج است نمى تواند در آن صرف كند. اين در صورتى است كه محتملات غير محصوره باشد. اما چنانچه امور خيرى كه محتمل است مورد وصيت باشد محصور و معين باشد بايد مصرف را با قرعه يا تصالح تعيين كند.

عمل نكردن به وصيت

سؤال 1281 :شخصى زمينى را مورد وصيت قرار داده كه وصى با آن حج به جا آورد و وصى حج را به جا آورده است. ولى ورثه از دادن زمين مذكور به وصى امتناع مى كنند. تصرف آنان در زمين مذكور چه حكمى دارد؟ و آيا واجب است اجرت مدتى را كه دست آنها بوده است بدهند؟
جواب: در صورتى كه زمين به مقدار وصيّت بوده، و ورثه هم راضى شدند كه كسى وصيّت را در قبال زمين انجام دهد، زمين شرعاً براى كسى است كه حج رفته است و تصرف ديگران در آن غصب است. و بايد اجرة المثل مدتى كه به صورت غاصبانه در تصرف داشته اند به مالك آن بپردازند.

سؤال 1282 :شخصى وصيت كرده است يك مبلغ معينى را به ديگرى بدهند، ولى متصدى به وصيت عمل نمى كند آيا آن شخص مى تواند مقدارى كه اختصاص به او داده شده، خودش از آن مال بردارد يا نه؟
جواب: در صورت صحت وصيت و عدم اقدام وصى، موصى له مى تواند با اذن حاكم شرع مال الوصايه را اخذ كند.

سؤال 1283 :شخصى يك نفر را وصى خود قرار داد كه پس از مرگ او خمس او را بپردازد. بعد از فوتش ورثه او از دادن خمس خوددارى كردند و اظهار مى دارند كه متوفى داراى اولاد