(صفحه 374)

چيزى كه انسان پيدا مى كند

سؤال 1411 :دو سال پيش خدمت يكى از دوستان در يكى از اماكن مقدّسه نشسته بودم كه چند نفر وارد شدند و گفتند دستبند طلايى پيدا كرده اند و دفتر اشياى گمشده نيز تعطيل بود. و به هرحال به من سپردند. فردا به متصدى دفتر و چند نفر خدمه جريان را گفتم و بالأخره كسى سراغش نيامد. و همان شخصى كه در دفتر نزدش نشسته بودم به قدرى محتاج است كه گاهى به ده يا صد تومان نيازمند مى شود و داراى دو فرزند و يك زن است و هم اكنون در منزل پدر عيالش به سختى زندگى مى كند، آيا اجازه هست آن را از طرف صاحبش بفروشم و به ايشان بدهم؟
جواب: خود طلا را به نيت صاحب واقعى اش، به شخص مزبور به عنوان صدقه بپردازيد.

سؤال 1412 :اجناس و وسايل قيمتى كه در سرزمينهاى غيراسلامى پيدا مى شود، اگر مورد احتياج افراد مسلمان، باشد حكمش چيست؟
جواب: اگر بطور كلى از شناخت صاحبان آنها مأيوس باشند، مجازند خودشان تصرف كنند.

سؤال 1413 :اينجانب چوپان مى باشم. روزى در بيابان اشيايى قديمى شبيه به سكه به همراه دو انگشتر پيدا كردم كه بعداً معلوم شد قدمت هزار و چهارصد ساله دارند و نيروى
(صفحه 375)
انتظامى سكه ها را از من گرفته و ضبط كردند، آيا چنين حقى را دارند؟
جواب: اشياى يافته شده ظاهراً حكم گنج را دارد، و شرعاً متعلق به يابنده است و لازم است خمس آنرا طبق احكام خمس گنج بدهد ولى اگر مقررات جمهورى اسلامى ايجاب مى كند كه آنها را به نفع عموم و به عنوان اشياى عتيقه ضبط و نگهدارى كنند، مخالفت يابنده و ادعاى روى آنها جايز نيست.
(صفحه 376)

مسائلى پيرامون حق

گرفتن نوبت ديگران

سؤال 1414 :آب رودخانه در روستا براى آبيارى زمينها به نوبت صورت مى گيرد. اگر كسى بدون رعايت نوبت از آن استفاده كند، آيا اشكال دارد؟
جواب: اشكال دارد، و جايز نيست.

سؤال 1415 :زراعتى كه با آب غير نوبتى در مسأله قبل رشد يافته است چه حكمى دارد؟
جواب: حاصل آن زراعت حرام نيست.

خريد و فروش حق

سؤال 1416 :آيا كشاورزان مى توانند حق آب خود را بفروشند؟
جواب: حق فروش را در قسمتى كه ذى حق هستند دارند.

سؤال 1417 :آيا فروختن عناوين حقوقى از قبيل «مجوز صدور، كُد بازرگانى و...» به افراد ديگر شرعاً اشكال دارد؟
جواب: چون اينها ماليت ندارد خريد و فروش آنها جايز نيست و باطل است. بلى در صورتى كه مخالف مقررات موجود نباشد، پول گرفتن براى رفع يد از آنها مانعى ندارد.
(صفحه 377)

آيا جواز استفاده از چيزى موجب اثبات حق است؟

سؤال 1418 :اتومبيلم دست راننده اى بود كه با آن كار مى كرد و نصف درآمد آن را به من مى داد. حال بعد از چند سال تصميم دارم اتومبيل را بفروشم. راننده مى گويد من هم شريك هستم چون چند سال زحمت كشيده ام، آيا وى در اصل قيمت حق دارد؟
جواب: راننده در فرض سؤال، هيچ حقى نسبت به ماشين و قيمت آن ندارد.

سؤال 1419 :آب رودخانه اى از قديم بين كشاورزان تقسيم مى شده است، آيا اين تقسيم حقى براى آنها ايجاد مى كند، به طورى كه ديگران حق استفاده از آب رودخانه را نداشته باشند؟
جواب: حق براى كشاورزان ايجاد كرده است. ولى به اندازه نياز و احتياج. و نسبت به مازاد حقى ندارند.

سؤال 1420 :قناتى است در روستايى، مشترك بين دو دسته از اهالى، به علّت آمدن سيل قابل استفاده كامل نيست و احتياج به لايروبى دارد. عدّه اى حاضر شده اند و دسته اى همكارى نمى كنند، آيا اينان حق چنين چيزى را دارند؟
جواب: در فرض سؤال، افراد مزبور نمى توانند مانع از لايروبى قنات شوند. مگر اينكه طريق اصلحى در كار باشد.

حق تأليف كتاب و حق تكثير نوار و فيلم

سؤال 1421 :قراء معروفى سوره يا آياتى از قرآن را با صوت زيبا مى خوانند و آن را بر روى نوار كاست يا ويدئو ضبط مى كنند. آيا قارى مى تواند امتياز آن را خريد و فروش كند يا خير؟ و آيا ديگران در موقع تكثير لازم است از او اجازه بگيرند؟
جواب: مى تواند. زيراكه اينها حقوق عقلائيّه مى باشند. و شارع ردعى از آنها ندارد.

سؤال 1422 :نقشه قالى را اجاره كرده ام، براى اينكه در يك قالى از آن استفاده كنم، آيا جايز است بدون اجازه مالك از روى آن نقشه نمونه بردارى كنم، بطورى كه ضررى به نقشه وارد
(صفحه 378)
نشود؟ و آيا اگر در مدّت اجاره همان نقشه را جهت استفاده دو قالى به كار ببرم، چه حكمى پيدا مى كند؟
جواب: تجاوز از مورد اجاره و خصوصيات مذكوره در آن جايز نيست.

مسائل متفرقه حقوق

سؤال 1423 :در طول جنگ تنها سه ماه موفق شدم به جبهه بروم. ولى با كمك يكى از برادران سپاه كه از سابق با من آشنايى داشت، گواهى مربوط به حضور 6 ماهه دريافت كردم و به اداره خود دادم كه بابت آن يك گروه حقوقى به من اضافه شده و مقدارى حقوق بيشتر مى گيرم. با توجه به نياز زيادى كه به آن دارم، آيا گرفتن آن جايز است؟
جواب: چنانچه حقوق مربوط به شش ماه جبهه باشد و شما واجد اين شرط نباشيد، نمى توانيد آن را بگيريد. و به هرنحو ممكن لازم است به آنها برگردانيد. و نياز داشتن مجوز گرفتن آن نمى شود.

سؤال 1424 :هيأت امناى شهرك، پولى كه از مردم گرفته بودند براى دريافت زمين به حساب بانك گذاشته و سود آن را بدون اطلاع و كسب رضايت صاحبان آن، براى ساختن ادارات شهرك و بيمارستان مصرف كرده اند. آيا صرف اين پول در اين موارد جايز است؟
جواب: چنانچه پولها به صورت امانت در دست هيأت امنا بوده، سود حاصله مربوط به صاحبان پول است و با عدم رضايت آنها صرف در امور ديگر، اگر چه مؤسسه عام المنفعه مى باشد، جايز نيست.

سؤال 1425 :پمپ آبى جهت آب كشيدن براى حمام عمومى خريدارى شده. ولى چون حمام قديمى بوده مخروبه شده و جديداً ساخته اند. عده اى مى گويند پمپ را بفروشند و براى خريد مصالح آب مشروب مصرف كنند و ديگران عقيده دارند پول آن را صرف احتياجات حمام جديد كنند. وظيفه چيست؟
جواب: در مفروض سؤال، عمل به طريق دوّم اقرب است كه به مصرف احتياجات حمام جديد برسد.