(صفحه 377)

آيا جواز استفاده از چيزى موجب اثبات حق است؟

سؤال 1418 :اتومبيلم دست راننده اى بود كه با آن كار مى كرد و نصف درآمد آن را به من مى داد. حال بعد از چند سال تصميم دارم اتومبيل را بفروشم. راننده مى گويد من هم شريك هستم چون چند سال زحمت كشيده ام، آيا وى در اصل قيمت حق دارد؟
جواب: راننده در فرض سؤال، هيچ حقى نسبت به ماشين و قيمت آن ندارد.

سؤال 1419 :آب رودخانه اى از قديم بين كشاورزان تقسيم مى شده است، آيا اين تقسيم حقى براى آنها ايجاد مى كند، به طورى كه ديگران حق استفاده از آب رودخانه را نداشته باشند؟
جواب: حق براى كشاورزان ايجاد كرده است. ولى به اندازه نياز و احتياج. و نسبت به مازاد حقى ندارند.

سؤال 1420 :قناتى است در روستايى، مشترك بين دو دسته از اهالى، به علّت آمدن سيل قابل استفاده كامل نيست و احتياج به لايروبى دارد. عدّه اى حاضر شده اند و دسته اى همكارى نمى كنند، آيا اينان حق چنين چيزى را دارند؟
جواب: در فرض سؤال، افراد مزبور نمى توانند مانع از لايروبى قنات شوند. مگر اينكه طريق اصلحى در كار باشد.

حق تأليف كتاب و حق تكثير نوار و فيلم

سؤال 1421 :قراء معروفى سوره يا آياتى از قرآن را با صوت زيبا مى خوانند و آن را بر روى نوار كاست يا ويدئو ضبط مى كنند. آيا قارى مى تواند امتياز آن را خريد و فروش كند يا خير؟ و آيا ديگران در موقع تكثير لازم است از او اجازه بگيرند؟
جواب: مى تواند. زيراكه اينها حقوق عقلائيّه مى باشند. و شارع ردعى از آنها ندارد.

سؤال 1422 :نقشه قالى را اجاره كرده ام، براى اينكه در يك قالى از آن استفاده كنم، آيا جايز است بدون اجازه مالك از روى آن نقشه نمونه بردارى كنم، بطورى كه ضررى به نقشه وارد
(صفحه 378)
نشود؟ و آيا اگر در مدّت اجاره همان نقشه را جهت استفاده دو قالى به كار ببرم، چه حكمى پيدا مى كند؟
جواب: تجاوز از مورد اجاره و خصوصيات مذكوره در آن جايز نيست.

مسائل متفرقه حقوق

سؤال 1423 :در طول جنگ تنها سه ماه موفق شدم به جبهه بروم. ولى با كمك يكى از برادران سپاه كه از سابق با من آشنايى داشت، گواهى مربوط به حضور 6 ماهه دريافت كردم و به اداره خود دادم كه بابت آن يك گروه حقوقى به من اضافه شده و مقدارى حقوق بيشتر مى گيرم. با توجه به نياز زيادى كه به آن دارم، آيا گرفتن آن جايز است؟
جواب: چنانچه حقوق مربوط به شش ماه جبهه باشد و شما واجد اين شرط نباشيد، نمى توانيد آن را بگيريد. و به هرنحو ممكن لازم است به آنها برگردانيد. و نياز داشتن مجوز گرفتن آن نمى شود.

سؤال 1424 :هيأت امناى شهرك، پولى كه از مردم گرفته بودند براى دريافت زمين به حساب بانك گذاشته و سود آن را بدون اطلاع و كسب رضايت صاحبان آن، براى ساختن ادارات شهرك و بيمارستان مصرف كرده اند. آيا صرف اين پول در اين موارد جايز است؟
جواب: چنانچه پولها به صورت امانت در دست هيأت امنا بوده، سود حاصله مربوط به صاحبان پول است و با عدم رضايت آنها صرف در امور ديگر، اگر چه مؤسسه عام المنفعه مى باشد، جايز نيست.

سؤال 1425 :پمپ آبى جهت آب كشيدن براى حمام عمومى خريدارى شده. ولى چون حمام قديمى بوده مخروبه شده و جديداً ساخته اند. عده اى مى گويند پمپ را بفروشند و براى خريد مصالح آب مشروب مصرف كنند و ديگران عقيده دارند پول آن را صرف احتياجات حمام جديد كنند. وظيفه چيست؟
جواب: در مفروض سؤال، عمل به طريق دوّم اقرب است كه به مصرف احتياجات حمام جديد برسد.
(صفحه 379)
سؤال 1426 :همسايه ما روى منزل خود دو طبقه ديگر ساخته است، امّا به بهانه اين كه يك متر حياط خلوت به طرف حياط ما دارد، در هر دو طبقه شيشه هاى پنجره را ساده انداخته اند كه كاملا بر حياط ما اشراف دارد و آرامش را از ما سلب كرده اند، آيا همسايه چنين حقى را دارند يا نه؟
جواب: ساختمان در ملك خودش اشكال ندارد. ولى چنانچه ساده بودن شيشه ها موجب مزاحمت همسايه است، بايد طورى عمل كنند كه مزاحمت مرتفع شود.
(صفحه 380)

ازدواج

صيغه عقد نكاح

سؤال 1427 :اگر بين زن و مردى بدون اجراى صيغه، به قصد علقه زوجيّت، عمل زناشويى صورت گيرد، حكم فرزندان و نكاح چگونه است؟
جواب: نكاح صحيحى واقع نشده. و در صورت جهل ولد عنوان ولد شبهه را دارد.

سؤال 1428 :آيا مى توان مانند ساير عقود در نكاح نيز قائل به معاطات شد؟ علّت را بيان فرماييد.
جواب: جايز نيست. و بيان علّت مربوط به فقه استدلالى است.

سؤال 1429 :آيا انشاء عملى در نكاح متصور است؟
جواب: انشاء فعلى همان معاطات است كه جايز نيست.

سؤال 1430 :من شيعه ام و در كشورى هستم كه عالم شيعه نيست، آيا عقد را اهل تسنّن بخوانند يا اينكه رضايت طرفين كافى است؟
جواب: لازم است عقد خوانده شود. و رضايت طرفين كفايت نمى كند و حتماً لازم نيست عاقد شيعه باشد.

(صفحه 381)
سؤال 1431 :در صورت جواز متعه، اهل كتاب در كشورهاى غربى، آيا صيغه عقد بايد به زبان عربى خوانده شود، يا همان توافق بين دو نفر بر زمان و مهريه معلوم (در قالب هديّه) كفايت مى كند؟
جواب: متعه اهل كتاب مانعى ندارد و صيغه عقد بايد به عربى صحيح خوانده شود و اگر خود مرد و زن نتوانند صيغه را به عربى بخوانند، چنانچه ممكن باشد احتياط واجب آن است كه كسى را كه مى تواند به عربى صحيح بخواند وكيل كنند. و اگر ممكن نباشد، خودشان مى توانند به غير عربى بخوانند. اما بايد لفظى بگويند كه معنى زوَّجتُ و قَبِلتُ را بفهماند و هديه هم به عنوان مهريه كفايت نمى كند.

سؤال 1432 :اگر فردى به علت ندانستن حكم، ازدواج معاطاتى كرده باشد، وظيفه اش چيست؟
جواب: بايد بلافاصله از هم جدا شوند و در صورت تمايل مى توانند صيغه ازدواج بخواند.

سؤال 1433 :اگر عاقد از شرايط نكاح و معناى صيغه، آگاهى نداشته باشد، آيا عقد نكاح صحيح است؟
جواب: در صورتى كه معناى صيغه نكاح و قصد انشا را نداند، نكاح باطل است.

سؤال 1434 :اگر كسى سواد خواندن و نوشتن داشته باشد و هنگام عقد خواندن، قصد انشاء كند، آيا مى تواند صيغه را جارى كند؟
جواب: لازم است از خصوصيّات و شرايط عقد، اطّلاع داشته باشد.

سؤال 1435 :در بعضى از محلاّت ايران، مشاهده مى شود كه اهالى، پايبند به عقايد مذهبى نيستند و مسائل دينى را بلد نيستند. مثلا در امر ازدواج و موضوع عقد به تراضى بين زن و مرد، اكتفا مى كنند و قباله اى درست مى كنند و در محضر در دفترى ثبت مى كنند و پس از عروسى و امر زناشويى اگر به اهل علم و عالمى رسيدند، صيغه عقد را جارى مى كنند و اين