(صفحه 309)
همين مقدار هم به ديگرى، ولى قدرت بر اداى يكى از اينها را داشته باشد، كدام مقدّم است؟
جواب: هر دو دين است، اگر يكى داراى رجحان باشد، ترجيح دهد والاّ مخيّر است و چنانچه بتواند ـ در فرض مسأله ـ به حاكم شرع مراجعه و اجازه بگيرد كه صرف در دين غير از سهم مبارك كند.

سؤال 1195 :ملاك اعسار، در نظر حضرتعالى چيست؟ و منظور از اقربا، را چه كسانى مى دانيد؟
جواب: ملاك اعسار، عدم تمكن مالى و نداشتن قدرت بر كسب مناسب شأن و لايق خود بدون حرج مى باشد و مراد از اقربا و ارحام منسوبين عرفى شخص هستند. يعنى كسانى هستند كه به نظر عرف از فاميل و خويشان انسان محسوب مى شوند و آنان را به وى نسبت مى دهند و در اين جهت فرقى بين محرم و غير محرم و وارث و غير وارث نمى باشد. البته اين مسأله غير از مسأله عاقله در باب ديات است.
(صفحه 310)

ضمان

سؤال 1196 :كسى است كه تخصص ندارد و وسائل برقى را تعمير مى كند، از جمله وسايل وقفى مسجد را تعمير مى كند كه اكثراً به صورت رايگان درست مى كند. در بعضى از موارد آن وسيله خرابتر مى شود، آيا ضامن است؟
جواب: چنانچه خراب شدن وسيله مستند به تعميركار باشد، او ضامن است و فرقى بين متخصص و غير متخصص نيست.

سؤال 1197 :ساعتهاى مغازه ساعت سازى كه مقدارى از آن مال مردم بود به سرقت رفته، آيا ساعت ساز مسؤوليتى در قبال آنها دارد؟
جواب: چنانچه در حفظ ساعتها و حراست دكان مسامحه اى صورت نگرفته باشد، ضامن نيست.

سؤال 1198 :شخصى كنار جاده عمومى را كه كشت و كار خودش بوده، نانهاى مسمومى گذاشته كه اگر حيوانى خواست ميان كشت و كارش برود از آن نانها بخورد و بميرد، و حيوانهايى به اين وسيله مرده اند، آيا اين فرد ضامن حيوانهاى تلف شده است؟
جواب: در فرض سؤال كه جاده عمومى و محل عبور حيوانها بوده و نانهاى مسموم را در معرض خوردن حيوانها قرار داده است، اگر به صاحب حيوانها اطلاع نداده باشد، ضامن حيوانهاى تلف شده است.
(صفحه 311)
سؤال 1199 :اگر زوج سالها مال زوجه را صرف كند و زوجه كراهت داشته باشد، ولى در اثر كم رويى يا براى حفظ حيثيت و آبروى خود يا ترس يا جهات ديگر در محذور بماند و نتواند عدم رضايت خود را نسبت به صرف مالش اظهار كند، آيا صرف مال مزبور براى زوج جايز بوده يا نه؟ و آيا زوجه پس از چند سال مى تواند نسبت به مال خود كه در سالهاى گذشته حيف و ميل شده ادعا كند؟
جواب: در صورتى كه زوجه اذن تصرف به زوج نداده، تصرفات او جايز نبوده است. اگرچه در بعضى موارد ممكن است معذور باشد. و زوجه مى تواند آنچه را بدون اذن و رضايت او تلف كرده و از بين برده مطالبه كند.

سؤال 1200 :شخصى با اتومبيل خود، در روز و در خيابان گاوى را مى كشد و به اتومبيل هم خسارت وارد مى شود. در صورتى كه گاوهاى زيادى هم وجود داشت. آيا راننده قيمت گاو را ضامن است يا نه؟ و همچنين خسارت وارده ماشين به عهده صاحب گاو مى آيد يا نه؟
جواب: در فرض سؤال، راننده ضامن قيمت گاو است و هرگاه بعد از برخورد زنده بماند به اندازه اى كه بشود او را ذبح شرعى كرد و صاحب گاو در ذبح كوتاهى كند، راننده فقط تفاوت قيمت را ضامن است.

سؤال 1201 :شخصى يك تخته قالى به رسم امانت نزد اينجانب آورد كه بفروش برسانم. آن را به قيمت عادله به مدت سه ماهه فروختم و صورت آن را براى صاحب فرش فرستادم. طى اين سه ماه خريدار قالى ورشكست شد، فعلا تكليف چيست؟
جواب: در صورتى كه واسطه تقصير نكرده باشد ضامن نيست، ولى اگر عين قالى نزد خريدار ورشكسته موجود باشد صاحب آن با رجوع به حاكم شرع و حكم به حجر و افلاس شخص نامبرده مى تواند عين قالى را برگرداند، و احق از ساير غرما مى باشد.

سؤال 1202 :شخصى فرشى داده است به يك فرش فروشى كه براى او بفروشد. نگفته است كه فرش را نقد بفروشد يا نسيه، وى فرش را نسيه به مدت دو ماه به نام خودش فروخته و سفته آن را هم به نام خودش گرفته است. فعلا معلوم شده كه خريدار فرش ورشكسته است،
(صفحه 312)
آيا آن فرش فروش كه فرش را با اين كيفيت فروخته، ضامن است يا نه؟
جواب: در فرض مسأله، در صورتى كه بدون اذن و اجازه صاحب فرش فروخته، آنكه فروخته ضامن است. و اگر با اذن و اجازه فروخته ضامن نيست. و در فرض مذكور كه از نقد و نسيه اسم نبرده محمول است بر متعارف بازار، مگر قرينه بر خلاف باشد.

سؤال 1203 :شخصى از چند نفر پول مى گيرد كه براى آنان كارى انجام دهد. ولى خسارت مى بيند و ورشكست مى شود و فعلا قدرت اداى پول را هم ندارد و شايد بالقوه داشته باشد، آيا صاحبان پول مى توانند از پدر و بقيه بستگان وى طلب خود را بگيرند؟
جواب: نمى توانند.

سؤال 1204 :شاخه هاى درخت همسايه از ديوار تجاوز كرده و موجب خسارت و زيان به مزرعه اينجانب شده است، خواهشمندم نظر اسلام را در اين مورد بيان فرماييد؟
جواب: لازم است خسارت را جبران كند و بعلاوه مقدار شاخه هايى كه باعث خسارت و زيان به شما مى شود را قطع كند و يا طورى كند كه موجب ضرر و خسارت نشود.

سؤال 1205 :شخصى امانتى را به شخص ديگر داده كه بررسى كند و بدهد. اين امانت را دزد به سرقت برده و آن شخص هم تفريط نكرده، آيا شخص دوّم ضامن است يا آنكه ضرر بعهده شخص اوّل است؟
جواب: در صورتى كه تعدى و تفريط نباشد، امين ضامن نيست.

سؤال 1206 :اگر ضامن در ضمنِ ضمانت شرط كند كه ذمّه مضمون عنه هم مشغول باشد و يا مضمون عنه هم مسؤوليت پرداخت داشته باشد، آيا صحيح است؟
جواب: شرط مزبور صحيح نيست. ولى اگر ضامن با اذن مضمون عنه ضمانت كرده بعد از ادا مى تواند به او رجوع كند.

سؤال 1207 :اگر ضامن شرط كند كه من ضامن مى شوم بدين گونه كه اگر مضمون عنه نپرداخت من بپردازم. حال يا به طور واجب مشروط يا معلق، آيا اينگونه ضمانت صحيح است يا نه؟
(صفحه 313)
جواب: ضمان از لحاظ شرعى صحيح نيست ولى قرارداد عقلانى است و لازم الوفاء است.

سؤال 1208 :يك گاراژ باربرى، محموله اى را در كاميون گذاشته و پس از چادركشى و طناب كشى و ساير وسايل حفاظت، طبق صورت حساب گاراژ، اين كاميون به راننده اى داده شده كه آنها را به مقصد شهرستان برساند. راننده پس از پيمودن صد كيلومتر از راه متوجه مى شود كه محموله ماشين آتش گرفته، فوراً پياده شده و با كمك ديگران آن را خاموش مى كند كه مقدارى از محموله و اطاق عقب ماشين مى سوزد. ژاندارمرى راه از قضيه اطلاع پيدا كرده و آن را به صورت جلسه قانونى كرده و قيد مى كند كه ماشين به علت نامعلومى آتش گرفته است. حال با توجه به اينكه گاراژدار ماشين را كاملا چك و كنترل كرده و محموله از قبيل مواد آتش زا نبوده و اين پيش آمد پس از صد كيلومترى شهر بوده، آيا ضمانتى براى گاراژدار در مقابل بازرگانان صاحب بار هست يا خير؟
جواب: اگر كوتاهى در حفظ بار نشده و بدون تعدّى و تفريط مسؤول گاراژ يا راننده تلف شده است، كسى ضامن نيست.

سؤال 1209 :آيا خسارت وارده به اتومبيل شركت ملى شده، كه در اثر قصور استفاده كننده ايجاد شده است، به عهده آن شركت مى باشد يا شخص استفاده كننده؟
جواب: عيب و نقص يا تلف اگر مستند به فعل استفاده كننده باشد، وى ضامن است.

سؤال 1210 :شخصى با مراجعه به دادگاه سند مالكيت خود را به عنوان وثيقه، در ضمانت يك زندانى گذاشته است و پس از چندى زندانى از مرخصى اعطايى با همان ضمانت براى اجراى حكم برنگشته است، آيا ضبط و فروش وثيقه در ضمان وجه شرعى دارد يا خير؟
جواب: بلى مى شود و شرعاً مانعى ندارد، چون دادگاهها طبق قوانين تصويب شده عمل مى كنند و ضامن هم خود اقدام كرده و با توجه به مقررات وثيقه گذاشته است.