(صفحه 361)
است يا حرام؟ و پختن كشمش به همراه غذا حكمش چگونه است؟
جواب: بعد از سركه شدن حلال است. و باد كردن كشمش و جوش آمدن آن در غذا موجب حرمت آن نيست.

سؤال 1377 :كسى كه مشغول خوردن غذا است اگر در بين ظرف غذا فضله موش پيدا كند آيا لازم است كه به باقى افراد خانواده بگويد يا نه، و همينطور گفتن به ميهمان چه حكمى دارد؟
جواب: لازم نيست اطلاع دهد. مگر اينكه غذا دادن به آنها مستند به اين فرد باشد، مثل صاحب منزل و كسى كه غذا را جلو مهمان مى گذارد، كه در اين صورت بايد اطلاع دهد.

سؤال 1378 :هنگام رفتن به مزارع و باغات بزرگ و كوچك، لطفاً حكم موارد ذيل را بيان فرماييد:
استفاده از محصول آنها و همچنين آبهاى جارى آن چه بصورت قنات و چشمه و يا چاه كه بوسيله اى آب آن را خارج مى كنند، وضو گرفتن و غسل و تيمّم و شستن لباس و مصرف خوردن و غيرذلك.
همينطور در راههاى عمومى و يا خصوصى كه با بعضى از مزارع و باغها برخورد مى شود عنوان حق المارّه و همچنين ميوه درختهايى كه در بعضى اماكن و راهها و ديوار باغ بيرون آمده و يا روى زمين ريخته و يا گاهى در جوى آب بدست مى آيد، حكمش چيست؟
جواب: دخول در مزارع و باغهايى كه مالك خصوصى دارد به هيچ وجه جايز نيست. و همچنين است استفاده از ميوه آنها و چاه آب يا قنات يا چشمه اى كه در آنها وجود دارد. ولى استفاده از نهرهاى بزرگ كه ملك شخصى نباشد و يا اگر هم باشد اين مقدار تصرف معمول است و علم به رضايت مالك وجود دارد جايز است.
ضمناً حق المارّه را هم اينجانب تجويز نمى كنم، لذا مصرف آنها جايز نيست. مگر در مواردى كه احراز شود مالك آنها از آنها اعراض كرده است.
(صفحه 362)

غصب و سرقت

خريد مال غصبى با علم به غصب

سؤال 1379 :طبق قوانين موجود، خريد مال مسروقه جرم است، آيا مى توان خريدار اموال مسروقه را محكوم كرد؟
جواب: بلى، اگر ثابت شود كه كسى با علم به مسروقه بودن مال و علم به عدم جواز خريد آن، آن را خريده، حاكم مى تواند به هرمقدار كه صلاح دانست، او را تعزير كند.

سرقت در كودكى

سؤال 1380 :اگر كسى در كودكى چيزى را از كسى بردارد، بعد از اينكه بالغ شد، وظيفه او چيست؟
جواب: بايد در اختيار صاحبش قرار دهد.

سؤال 1381 :حدود ده سال پيش كودكى يك وسيله زيبا را كه جلب توجه مى كرد از مغازه اى برداشته و الآن كه بزرگ شده مى خواهد آن را جبران كند. البته هنوز هم آن وسيله هست ولى يكى از قسمتهايش گمشده، از طرفى احتمال مى دهد صاحب مغازه عوض شده باشد. وظيفه چيست؟
جواب: لازم است تحقيق كند، چنانچه صاحب مغازه و يا فرزندان وى را پيدا
(صفحه 363)
كرد، بايد با آنها مطرح كند. و در صورتى كه موفق نشد طبق قيمت روز براى او صدقه بدهد.

سؤال 1382 :بچه اى به ملاحظه ندانستن احكام، چيزى را سرقت كند بعد از بلوغ و فهميدن وظيفه او چيست؟
جواب: اگر عين آن مال موجود است بايد آن را به صاحبش برگرداند و در صورتى كه موجود نباشد، مثل يا قيمت آن را بايد به وى بپردازد.

املاك اصلاحات ارضى

سؤال 1383 :حكم زمينهايى كه در زمان طاغوت به عنوان اصلاحات ارضى بين كشاورزان تقسيم شده چيست؟
جواب: حكم اوّلى اين است كه تصرف در ملك ديگرى، بدون رضايت او غصب و حرام است. ولى ظاهراً در زمان حضرت امام (رحمه الله) به عنوان حكم ثانوى اجازه داده شده است. بنابراين همه تصرفات در آن جايز است.

ملاك قيمت در مال مغصوب

سؤال 1384 :اگر شخصى جنسى را از كسى غصب و تلف كند. بعد پشيمان شود و بخواهد عوض آن را بدهد، آيا قيمت زمان تلف را بپردازد يا زمان پرداخت؟
جواب: قيمت روز ادا را بايد بپردازد.

سؤال 1385 :ميزان در اداى مال مغصوب با اختلاف قيمت وقت غصب و زمانِ پرداخت، كدام است؟
جواب: اگر مال مغصوب مثلى بوده، بايد مثل همان را به صاحبش بدهد، هرچند قيمت آن زياد شده باشد. و اگر مال قيمى بوده، بايد قيمت روزى را كه مى خواهد بپردازد بدهد. و اگر معلوم نيست با مصالحه رضايت او را حاصل كند.

سؤال 1386 :سارقى به سرقت اعتراف كرده، ولى دسترسى به اصل مال ندارد، آيا بايد
(صفحه 364)
قيمت آن را به نرخ روز سرقت پرداخت كند يا به نرخ روز ادا؟
جواب: اگر عين مال مسروقه تلف شده يا در دسترس نيست، قيمت يوم الاداء را پرداخت كند.

سؤال 1387 :شخصى با اصرار زياد ماشين بنده را به امانت تحويل گرفته كه حداكثر تا فردا ظهر تحويل دهد. ولى با ماشين تصادف كرده، و از بيمه خسارت وارده را يكصد و سى هزار تومان تحويل گرفته و به دروغ به بنده وانمود كرده كه بيشتر از سى هزار تومان نگرفته است من هم با توجه به اين مبلغ و از جهت عاطفى و اخلاقى، سخت نگرفته و ماشين را كه به صورت ناقص تعمير شده بود از ايشان تحويل گرفتم، امّا بعداً متوجه شدم كه مبلغ واقعى يكصد و سى هزار تومان بوده است. حال طرف مدّعى است آن مبلغ حلال و روزى شان مى باشد. لطفاً بفرماييد حق با چه كسى مى باشد (ضمناً ماشين به جاى يك روز و نصف حدود نُه روز معطل بوده است).
جواب: ظاهراً شركت بيمه پول را براى خسارت ماشين داده است. و برداشتن مقدارى از آن توسط فرد واسطه جايز نيست. و بايد به شما بدهد.

مسائل متفرقه غصب

سؤال 1388 :كشف و استخراج معدن از باغ و مزرعه شخصى، بدون اجازه مالك آن چه حكمى دارد؟
جواب: معدن مال مالك زمين است. و استخراج آن بدون اذن مالك صحيح نيست. و در صورت استخراج تماماً مال مالك زمين مى باشد، (و در شرايط فعلى جمهورى اسلامى ايران، تابع مقررات است) البته اگر به حد نصاب برسد، خمس دارد.

سؤال 1389 :شخصى از افرادى از جمله پدر خود چيزى را به سرقت مى برد. بعداً متوجه بدى عمل شده و چون چيزى نداشته، از مال مربوط به پدر مابقى ديون را مى پردازد. سپس از پدر حلاليت مى گيرد و او را به نحوى راضى مى كند، آيا اين پرداخت باعث برائت ذمه مى شود؟
جواب: در فرض سؤال، اگر پدر خريد و فروشى را كه با مال او انجام شده
(صفحه 365)
امضا كند، بطورى كه تصرفات آن شخص و اداى ديونش از طرف پدر امضا شود، ان شاءالله برئ الذمه شده و توبه هم كه كرده است. غفرالله لنا و لكم و له.

سؤال 1390 :كسى چندين سال قبل به ملك شخصى تجاوز كرده و تصرف عدوانى كرده است، صاحب ملك موضوع را به دادگاه ارجاع داده و پس از سالها محاكمه، بالأخره شخص متصرّف حاضر شده كه اجاره سالهاى قبل را بپردازد و ملك در تصرف او باشد ولى صاحب زمين راضى به اين كار نيست و در اثر بيكارى خود و فرزندانش مى خواهد خودش در آن كشت و زرع كند. چون در اسلام رضايت طرفين شرط است و صاحب زمين در اين مدت راضى نبوده و نيست، لذا متمنى است بفرماييد كه:
اولا: آيا ملك به صاحب آن برمى گردد؟ يا اينكه بايد در دست متجاوز باشد و او اجرت آن را بپردازد؟
ثانياً: در اين چند سال كارهايى كه در آن زمين از قبيل خواندن نماز و غيره انجام داده حلال بوده يا حرام؟
جواب: الف ـ بلى بايد ملك را به صاحب آن برگرداند و از اين به بعد هم حق تصرف در آن را ندارد مگر با رضايت صاحب آن.
ب ـ اگر با علم به غصبيت در آنجا نماز خوانده باطل است.

سؤال 1391 :مالى كه به عنوان جهيزيّه زن به شوهر سپرده شده و پس از مطالبه آن را نمى دهد، آيا احكام وديعه و امانتدارى در اين مورد جارى است يا احكام غصب؟
جواب: اگر به عنوان امانت سپرده شده و پس از مطالبه پس نمى دهد، در حكم غصب است.