(صفحه 76)
شناسايى شده و شهرستانى هستند و رفت و آمد براى آنان مشقت دارد و از سويى مادر و خويشان او آرام نمى گيرند و مى خواهند مرتب سر قبر بروند. آيا در چنين صورتى نبش قبر و انتقال جنازه جايز است يا نه؟
جواب: در فرض سؤال نبش قبر مشكل است.
(صفحه 77)

شرايط نماز

وقت نماز

سؤال 231 :آيا در شبهاى مهتابى لازم است بعد از اذان صبح مقدارى خواندن نماز صبح را تأخير انداخت تا روشنى صبح بر نور ماه غلبه محسوس پيدا كند؟
جواب: به نظر اينجانب وقت نماز صبح موقعى است كه فجر صادق طلوع كند چه ديده شود و چه ديده نشود و در اين جهت فرقى بين شبهاى مهتابى و غير مهتابى نيست. البته بايد يقين به طلوع فجر حاصل شود و با شك نبايد وارد نماز شود.

سؤال 232 :وقت نماز ظهر و عصر تا غروب است يا تا اذان مغرب؟
جواب: تا اذان مغرب است.

سؤال 233 :آيا مى توان در مورد وقت نماز و روزه به اذانى كه از صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران پخش مى شود اكتفا و عمل كرد؟
جواب: كسانى كه در محل پخش يا قريب الأفق باشند مى توانند طبق اذان صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران عمل كنند.

سؤال 234 :آيا حضرتعالى ساعات شرعى مستخرج مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران را
(صفحه 78)
اجازه تبعيت مى فرماييد؟
جواب: براى كسانى كه اطمينان پيدا مى كنند، مانعى ندارد.

سؤال 235 :در كشور سوئد در بعضى از مناطق به مدت 52 روز خورشيد در آسمان غروب نمى كند. و در بعضى از مناطق ديگر طول روز 23 ساعت است. و در بعضى از مناطق ديگر طول روز 17 ساعت است. تكليف نماز و روزه برادران مسلمان در اين مناطق چيست؟
جواب: در فرض اوّل ملاك را براى نماز و روزه بلاد و شهرهاى متعارفه كه شب و روز آنها تقريباً مساوى است (مثل مكه و مدينه) قرار دهند، يعنى نماز ظهر و عصر را بخوانند، شش ساعت بعد نماز مغرب و عشاء را بخوانند و يازده ساعت بعد نماز صبح را بخوانند و روزه را هم به همين ملاك بگيرند و در همين فرض مى توانند ملاك را وطن و شهر خود قرار دهند، مثلا اگر از تهران رفته اند با اذان ظهر تهران، نماز ظهر و عصر را بخوانند و با اذان مغرب و عشاء، نماز مغرب و عشاء را و با اذان صبح، نماز صبح را بخوانند و روزه را نيز به همين ملاك بگيرند و در عين حال اگر سفر به آن منطقه لزومى ندارد به مناطقى سفر كنند كه بتوانند عبادات خود را در اوقات شرعيه انجام دهند. در فرض دوم و سوّم نماز صبح را قبل از طلوع خورشيد بخوانند و نماز ظهر و عصر را در نيمه دوم روز (بعد از زوال) بخوانند و نماز مغرب و عشاء را بعد از غروب (مغرب) بخوانند و روزه را از قبل از اذان صبح تا مغرب بگيرند هرچند مقدارى طولانى است و در فرض دوّم كه روز 23 ساعت است، اگر سفر لزومى ندارد و ممكن است به منطقه اى سفر كنند كه شب طولانى تر باشد تا بتوانند با فاصله بيشتر بين نمازها، نماز بخوانند و روزه بگيرند.

قبله

سؤال 236 :اينجانب وارد منزل دوستم شدم و براى نماز از قبله سؤال كردم و او جهتى را معين كرد و من توجه نداشتم كه بايد يقين به قبله داشته باشم و نماز را خواندم، اكنون نماز چه صورتى دارد و بعدها اگر چنين پيشامدى كرد چه وظيفه اى دارم؟
(صفحه 79)
جواب: اگر از گفته صاحب منزل اطمينان پيدا كرده ايد نمازتان صحيح است، مگر اينكه علم به خلاف پيدا كنيد و بطور كلى در صورت قدرت، واجب است علم به قبله تحصيل كنيد و با عدم قدرت و تنگى وقت نماز، به ظنّ قوى اكتفا كنيد و اگر از گفته صاحب خانه گمان به قبله پيدا كنيد ولى بتوانيد از راه ديگر مثل قبله نما و غيره گمان قوى ترى پيدا كنيد، نبايد به حرف صاحب خانه اكتفا كنيد.

سؤال 237 :نماز خواندن روى تختى كه جهت قبله آن مخالف بوده و امكان تغيير آن مشكل است، چه حكمى دارد؟
جواب: در فرض سؤال هرمقدار كه ممكن است به سمت قبله نماز بخوانند، ولى اگر نماز را به سمتى بخواند كه نگويند رو به قبله نماز خوانده بايد بعداً نماز را رو به قبله اعاده يا قضا كند.

سؤال 238 :اگر بيمار به جهت خوف ضرر نماز را در جهت خلاف قبله بخواند و بعد از اتمام نماز متوجه شود خوف او بى مورد بوده است، تكليف او چيست؟
جواب: بايد اعاده كند.

سؤال 239 :چنانچه براى بيمار، خواندن نماز به سوى قبله امكان نداشته باشد، آيا جهات ديگر، برايش يكسان است؟
جواب: در فرض سؤال به هرجهتى كه به قبله نزديكتر است نماز بخواند. در هرحال، نمازهايى را كه به سوى قبله نخوانده است بايد اعاده و قضا كند.

سؤال 240 :در اثر بيمارى سر شخصى بطور كامل معكوس شده و صورتش به پشت برگشته است وظيفه او در نماز چيست؟
جواب: بايد صورتش به طرف قبله باشد و ركوع و سجود را با اشاره انجام دهد به گونه اى كه صورتش را از قبله برنگردد.

بدن و لباس نمازگزار

سؤال 241 :شخصى خمس نمى دهد و سال خمسى براى خود معين نكرده، آيا با لباسى
(صفحه 80)
كه مى خرد نمازش صحيح است؟
جواب: اگر با پولى كه خمس به آن تعلق گرفته و خمس آن را نداده لباس بخرد نماز در آن باطل است و حكم لباس غصبى را دارد.

سؤال 242 :آيا زن براى اقامه نماز بايد چادر سر كند؟ يا با روسرى و لباس معمولى كه جاى چادر را مى گيرد نماز صحيح است؟
جواب: براى نماز خواندن، زن بايد بدنش را ـ همانگونه كه در توضيح المسائل بيان شده ـ بپوشاند و شرط نيست ساتر خصوص چادر باشد، اگرچه چادر بهتر است، بلكه سزاوار است خانمها چه در نماز و چه در غير نماز از چادر استفاده كنند خصوصاً كه چادر در كشور اسلامى ايران از مظاهر و شعائر اسلام مى باشد «و من يعظّم شعائر الله فانها من تقوى القلوب».

سؤال 243 :كسى لباسش را كه نجس بود شست و يقين به پاك شدن آن پيدا كرد و نماز خواند بعد فهميد كه پاك نشده، آيا نمازش صحيح است؟
جواب: بنابر احتياط واجب نماز را اعاده كند و اگر وقت گذشته قضا كند.

سؤال 244 :اگر زن با بلوز و شلوار و جوراب و روسرى (بدون چادر يا روپوش) نماز بخواند، آيا نمازش صحيح است؟
جواب: بهتر آن است كه از چادر استفاده كند.

سؤال 245 :شخصى آمپول زده و كمى خون آمده كه آن را با پنبه برطرف و خشك كرده ولى موقع نماز فراموش كرده آنجا را تطهير كند، آيا نمازش صحيح است؟
جواب: اگر خون را با پنبه يا پارچه خشك برطرف كرده است چنانچه محل نجاست خون بيشتر از درهم نباشد مانعى ندارد و نماز صحيح است ولى اگر خون را با پنبه الكلى يا دستمال مرطوبى برطرف كرده است چنانچه در اثناء يا بعد از نماز يادش بيايد بايد پس از تطهير نماز را اعاده كند.

سؤال 246 :كسى كه به علتى نتواند بعد از بول خود را بشويد، اگر با پارچه اى تميز كند، آيا