(صفحه 159)
برخلاف عمل كرده اند بايد روزه خود را قضا كنند و اگر در ياد گرفتن كوتاهى كرده اند، كفاره هم دارد.

سؤال 610 :آيا متطوّق و مرتفع بودن هلال دلالت بر شب دوم مى كند؟
جواب: شرعاً دلالت نمى كند.

سؤال 611 :آيا رؤيت هلال در بلاد بعيده كفايت از ساير بلاد مى كند؟
جواب: اگر قريب الافق باشند كافى است.

سؤال 612 :در صورتى كه عيد فطر مشكوك باشد و معلوم نيست ماه مبارك 29 روز مى باشد يا 30 روز، حكم حاكم هم دير مى رسد، وظيفه چيست؟
جواب: اول ماه به چند چيز ثابت مى شود، كه در توضيح المسائل مسأله 1780 بيان شده و روزى را كه نمى داند آخر رمضان است يا اوّل شوّال، واجب است روزه بگيرد.

سؤال 613 :روزى كه در ايران عيد فطر اعلام مى شود، آيا مردم افغانستان مى توانند عيد بگيرند؟ اگر نمى شود، چطور با عيد در تهران، مردم خرمشهر و آبادان و بندرعباس مى توانند عيد بگيرند، ولى افغانستان نمى توانند؟
جواب: حكم حاكم شرع در مورد اول ماه در شهر محل اعلام و شهرهايى كه با آن شهر هم افق يا قريب الافق هستند يا در غرب آن شهر واقع شده اند مجزى است و حتى براى مقلدين همان حاكم كه در شهرهاى شرقى ساكن هستند ثابت نمى شود. لذا با اعلام رؤيت هلال در تهران، در بندرعباس و بوشهر و آبادان اول ماه ثابت مى شود. ولى در شرق ايران، مثل مشهد و افغانستان ثابت نمى شود.

سؤال 614 :اگر در ايران هلال رؤيت شد، آيا در افغانستان هم اول ماه ثابت مى شود يا خير؟
جواب: اگر رؤيت هلال در ايران باشد براى افغانستان ثابت نمى شود. بلى اگر رؤيت هلال در شرق ايران باشد، در شهرهاى غربى افغانستان كه هم افق شهرهاى
(صفحه 160)
شرقى ايران يا قريب الافق با آنها باشد، ثابت مى شود.

سؤال 615 :شخص معتبرى تلفن مى كند كه فردا عيد فطر است، آيا قبول مى شود؟
جواب: اگر موجب اطمينان بشود، ترتيب اثر داده شود.

اعتكاف

سؤال 616 :معتكف در روز سوّم اعتكاف براى غسل مستحبّى از مسجد خارج مى شود، آيا اعتكاف باطل مى شود يا خير؟ بر فرض بطلان، تنها قضا لازم است يا كفّاره هم لازم مى باشد؟
جواب: اعتكاف باطل نمى شود.

سؤال 617 :آيا در تهران بزرگ در مسجد جامع هر محلّه مى توان اعتكاف كرد؟
جواب: يكى از شرايط صحت اعتكاف اين است كه در مسجد جامع باشد، يعنى مسجد عمومى كه محل اجتماع عامه مردم است و اختصاص به اهل يك محله و گروه خاصى نداشته باشد، مثل مسجد اعظم و مسجد امام در قم و مسجد امام و مسجد جمعه در تهران و امثال آن. بنابراين در مسجد بازار و محله ها اعتكاف صحيح نيست.

سؤال 618 :آيا در حال اعتكاف مى توان در صحن و حياط مسجد توقف كرد؟
جواب: اگر صحن و حياط مسجد به گونه اى است كه در آن نماز مى خوانند و صيغه مسجديت بر آن خوانده شده، مثل مسجد امام حسن عسكرى (عليه السلام) در قم، مى توان در آن توقف كرد. وگرنه نبايد در آن توقف كرد.

سؤال 619 :آيا شخص معتكف مى تواند براى شركت در نماز جمعه از مسجد محل اعتكاف خارج شود؟
جواب: ظاهراً از مواردى است كه مى توان خارج شد. ولى بايد حداقل زمان لازم را رعايت كند و در رفت و آمد به احتياط مستحب زير سايه نرود.


(صفحه 161)

زكات

زكات غلاّت

سؤال 620 :كسى زمينى را كشت كرده و با مالك قرار گذاشته است كه بعد از برداشت محصول صدى سى من گندم به او بدهد، آيا زكات به اين گندم تعلق مى گيرد؟
جواب: اگر كارگر در بذر شريك نباشد و سهميه او تنها به جهت حق العمل و اجرت كارگرى باشد زكات ندارد. ولى اگر از مؤونه سالش زياد بيايد، خمس دارد.

سؤال 621 :اگر كسى مقدارى زمين مزروعى را بدون اجاره يا مزارعه به ديگرى، رها كرده و به محل ديگر برود و برادرِ مالك آن را با زمين خودش كشت كند و محصول هر دو به حد نصاب باشد، آيا بر او زكات واجب است؟
جواب: اگر گندم را براى خودش كشت كرده و به نصاب برسد، زكات آن واجب است و اجرت المثل زمين را به برادر مديون خواهد بود. ولى اگر به قصد شراكت كشت كرده كه مقدارى از گندم مال برادر باشد، در صورتى كه سهم خودش به حد نصاب نرسد، زكات ندارد.

سؤال 622 :مالكى مقدارى زمين مزروعى خود را بصورت اجاره به ديگرى واگذار كرده و مال الاجاره از گندم آن تعيين شده، گندمى كه از بابت اجرت به دست مى آيد، اگر به تنهايى به حد نصاب برسد يا با گندم باقيمانده زمين در دست خود مالك برداشت مى شود به نصاب
(صفحه 162)
برسد، آيا متعلق زكات مى شود؟
جواب: گندمى كه بابت مال الاجاره مى گيرد متعلق زكات نمى شود. اگرچه به حد نصاب برسد. بلى اگر گندمى كه از زراعت و زمين در دست خودش برداشت مى كند به تنهايى به حد نصاب برسد، زكات دارد.

سؤال 623 :اينجانب در زمين خود گندم و جو كشت كرده ام و براى بدست آوردن محصول خرجهايى كرده ام، كه از جمله آنها خريد يك تراكتور و مقدارى وسايل كشاورزى است، آيا مى توانم اينها را از حاصل كسر كنم و بعد اگر گندم به حدّ نصاب رسيد، زكات بدهم؟
جواب: بلى، تمام مخارجى كه براى بدست آوردن گندم و جو كرده ايد استثنا كنيد و اگر بدون تراكتور نمى توانيد زراعت كنيد، فقط استهلاك آن كسر مى شود و نيز اگر مقدارى از قيمت آن كاسته شود مى توانيد آن مقدار را جزء مخارج حساب كنيد، ولى بايد توجه داشته باشيد كه اگر پيش از كم كردن اينها حاصل شما به حد نصاب برسد، يعنى به 288 من، 45 مثقال كم برسد، بنابر احتياط واجب بايد زكات باقيمانده آن را بدهيد.

سؤال 624 :در برخى روايات زكات برنج را مطرح كرده اند كه حمل بر استحباب شده است، آيا با وضع فعلى كه در بعضى مناطق به صورت وسيعى برنج مى كارند، نمى توان حكم به وجوب زكات آن داد. نظر مبارك خود را بيان فرماييد.
جواب: فعلا، فتوا عدم وجوب زكات در مثل برنج است.

زكات طلا و نقره

سؤال 625 :آيا به سكّه هاى بهار آزادى زكات تعلّق مى گيرد؟
جواب: تعلّق نمى گيرد.

سؤال 626 :سكّه هايى كه مخصوص زمان تزار روسيّه بود (ده روبل طلا) تقريباً صد سال قبل از سوى همين رژيم درست شده است، الآن در كشورهاى مختلف شوروى سابق بين مردم رايج است و به قيمتهاى مختلف آن را خريد و فروش مى كنند. با اينكه بين مردم رايج
(صفحه 163)
است ولى هيچ دولتى آن را به رسميّت نمى شناسد، آيا زكات به آن سكّه طلا تعلّق مى گيرد؟
جواب: به نظر اينجانب زكات طلا در صورتى واجب است كه علاوه بر ساير شرايط، سكّه دار و معامله با آن رايج باشد و رايج بودن به اين است كه با آن مانند روبل (اسكناس) معامله شود و همانطور كه در هنگام معامله گفته مى شود اين جنس را به چند روبل يا چند تومان مى فروشى، گفته شود اين جنس را به چند روبل طلا مى فروشى. و ظاهراً روبل طلاى قديم يا زمان حاضر به اين نحو معامله نمى شود، بلكه خود آن مانند اجناس خريد و فروش مى شود و قيمت آن مانند اجناس مختلف كم و زياد مى گردد. بنابراين، رايج نيست و زكات به آن تعلّق نمى گيرد.
ضمناً نقره هم همين حكم را دارد. و سكّه هاى بهار آزادى نيز كه فعلا در ايران معامله مى شود همين حكم را دارد و زكات به آن تعلق نمى گيرد.

پرداخت و مصرف زكات

سؤال 627 :آيا مصرف زكات در خريد ظرف براى مسجد به اين صورت كه وقف مسجد باشد و كرايه دادن آن براى كارهاى خصوصى هم جايز باشد، جايز است؟
جواب: چنانچه مال الاجاره آن نيز صرف در مصالح مسجد شود، مانعى ندارد.

سؤال 628 :آيا مى شود به عنوان زكات، به فقرا مواد غذايى داد؟
جواب: مانعى ندارد.

سؤال 629 :مالك كه بايد زكات بپردازد، آيا مى تواند بدون اذن حاكم شرع جنس مورد تعلق زكات را بفروشد و سپس به مقدار پول زكات از ثمن آن جدا كرده و بپردازد؟
جواب: جايز است.

سؤال 630 :آيا مى شود از پول زكات به مردم براى كار خير قرض داد؟
جواب: جايز نيست.

سؤال 631 :اگر انسان توانايى نداشته باشد كه زكات غلاّت را از خود آنها بدهد و نيز نتواند