فهرست مطالب

(صفحه 190)
جواب: در فرض سؤال، اگر باغ زايد بر مؤونه نيست خمس آن واجب نيست. ولى ميوه آن اگر زايد بر مؤونه باشد، خمس دارد.

سؤال 754 :شخصى حساب سال نداشته است و زمين موروثى خود را به صورت باغ درآورده تا از ميوه آن استفاده كند. پس از چند سال، مقدارى محصول ميوه باغ، زائد بر احتياج او شده است. اكنون مى خواهد حساب سال قرار دهد، خمس اين باغ چگونه است؟
جواب: در فرض سؤال، اگر مخارج باغ از درآمد سال او بوده باغ مذكور خمس ندارد ولى ميوه آن مقدارى كه زايد بر مؤونه است خمس دارد.

سؤال 755 :شخصى با مقدارى پول خمس داده زمينى خريدارى كرده و به صورت باغ درآورده تا از ميوه آن جهت تجارت استفاده كند، آيا به اين باغ خمس تعلق مى گيرد؟
جواب: خمس تفاوت قيمت زمين و نيز خمس درختها را بايد بپردازد.

سؤال 756 :اينجانب زمين مواتى را احياء كرده ام، آيا به اين زمين خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: اگر زمين را به صورت باغ درآورده ايد تا از ميوه آن براى خود و خانواده تان استفاده كنيد و قصدتان فروش ميوه نبوده و زايد بر حاجت نيز نباشد، خمس ندارد. بلى اگر باغ را بفروشيد بايد خمس قيمت فعلى آن را بپردازيد. و اگر زمين را به منظور زراعت يا به عنوان باغى كه ميوه آن را بفروشيد آباد كرده ايد، خمس قيمت فعلى آن بايد پرداخت شود. هرچند باغ را نفروخته باشيد.

سؤال 757 :آيا زمين هاى كشاورزى خمس دارد؟
جواب: زمين كشاورزى در حكم سرمايه است و خمس دارد. ولى چنانچه زمين به مقدارى است كه فقط براى تأمين زندگى و معاش اوست و اگر خمس آن را بدهد قادر به ادامه زندگى نخواهد بود، لازم نيست فعلا خمس آن را بپردازد. و در صورتى كه بعداً متمكن شد بپردازد. اگرچه تدريجى باشد.

سؤال 758 :شخصى زمينى را براى زراعت گندم مورد نياز خانواده خود خريدارى كرده است و چيزى از آن را بفروش نمى رساند. آيا اين ملك متعلق خمس است؟
(صفحه 191)
جواب: بلى خمس آن را بايد بپردازد. مگر اينكه بمقدار امرار معاش باشد كه فعلا خمس ندارد.

سؤال 759 :اينجانب داراى چند هكتار زمين كشاورزى هستم كه خمس آن را پرداخته ام. و هر ساله مقدارى گندم از آن برداشت مى كنم كه قسمتى از آن را جهت تأمين معاش خانواده خود مصرف مى كنم و بقيه را به فروش مى رسانم. لطفاً كيفيت خمس آن را بيان فرماييد. و آيا مخارجى كه براى كشت و برداشت گندم مزبور صرف كرده ام مى توانم از حاصل كسر كنم؟
جواب: مقدارى از محصول گندم مزبور كه از مخارج سال خود و خانواده شما زياد بيايد، بايد خمس آن را بپردازيد. و مخارجى كه براى بدست آوردن محصول مصرف كرده ايد اگر چيزى است كه عين آنها باقى نيست مى توانيد از حاصل كسر كنيد و اگر چيزى است كه عين آنها باقى است، مثل ابزار و آلاتى كه براى شخم زدن و درو كردن، از درآمد سال خريدارى كرده ايد بايد خمس آنها را بپردازيد و نمى توانيد از حاصل كسر كنيد.

سؤال 760 :اينجانب هرساله مقدار مشخصى بذر گندم كشت مى كنم، آيا هرسال بايد خمس آن را بپردازم؟
جواب: سال اوّل كه خمس آن را داديد، آن مقدار در سالهاى بعد خمس ندارد.

سؤال 761 :شخصى از درآمد سال، ملك يا چيز ديگرى را براى تجارت و سرمايه خريده، و تا آخر سال ترقى كرده و 100 هزار تومان ارزش پيدا كرده و خمس آن را نداده است. در پايان سال دوم، ارزش آن 200 هزار تومان شده است، فعلا خمس آن چگونه محاسبه مى شود؟
جواب: در فرض سؤال، خمس آن 56 هزار تومان مى شود. چون آخرِ سال اوّل، خمس آن را كه 20 هزار تومان بوده، نداده است. و همانگونه كه سهم صاحب سرمايه ترقى كرده، خمس هم ترقى كرده است. لذا فعلا بايد خمس سال اول و ترقى سال دوم آن را، باضافه خمس ترقى سهم صاحب سرمايه بدهد. و اگر سال دوم نيز آن را نپرداخت، بايد همينطور خمس را بصورت تصاعدى محاسبه و
(صفحه 192)
بپردازد.
بنابراين، در فرض سؤال، خمس سال اول 20 هزار تومان بوده، كه در سال دوم 20 هزار تومان ترقى و سود داشته، جمعاً 40 هزار تومان مى شود. و سهم صاحب سرمايه كه سال اول 80 هزار تومان بوده، در سال دوم 80 هزار تومان ترقى و سود داشته، كه خمس آن 16 هزار تومان مى شود. در نتيجه خمس سرمايه فعلى 56 هزار تومان است و سرمايه خالص 144 هزار تومان مى باشد.

سؤال 762 :شخصى زمينى دارد كه قيمت آن بالا رفته و بواسطه همين زمين مستطيع شده است. حال قسمتى از زمين را فروخته تا صرف حج كند، آيا بايد پول آن را تخميس كند؟
جواب: در فرض سؤال، اگر اصل زمين متعلّق خمس نباشد، مثل اينكه ارث يا صداق بوده خمس ندارد ولى اگر آن را از پول مخمس خريدارى كرده ترقى قيمت مقدارى كه بفروش رسانده جزء درآمد سال اوست كه اگر تا پايان سال در مؤونه صرف نشود خمس دارد (ترقى قيمت نسبت به زمانى كه خريده است ملاحظه مى شود) ولى اگر به عنوان مال التجاره و استفاده از ترقى قيمت، خريدارى كرده در صورتى كه با پول مخمس خريدارى كرده بايد خمس ترقى قيمت زمين را همه ساله بپردازد. و در همين فرض اگر با پول غير مخمس خريدارى كرده، بايد خمس زمين را به قيمت فعلى بپردازد. و در سالهاى بعد نيز خمس ترقى قيمت آن را بپردازد.

سؤال 763 :اينجانب زمينى خريدارى كرده ام تا پس از ترقى قيمت بفروشم، آيا پس از فرارسيدن سال خمسى خمس قيمت فعلى آن را بايد بپردازم يا خمس قيمت خريد را؟
جواب: خمس قيمت فعلى را لازم است بپردازيد.

سرمايه كسب

سؤال 764 :آيا به سرمايه كسب و تجارت خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: بلى، به سرمايه خمس تعلّق مى گيرد. مگر اينكه براى تأمين معاش خود و عائله اش مطابق شأنش به همه سرمايه نياز داشته باشد. بطورى كه اگر خمس آن
(صفحه 193)
را بپردازد نتواند با بقيه آن امرار معاش كند، كه در اين صورت خمس ندارد. ولى اگر تمكن پيدا كرد يا سرمايه را فروخت، بايد خمس آن را پرداخت كند.

سؤال 765 :اينجانب مقدارى سهام خريدارى كرده ام و خمس آنها را نيز پرداخته ام، حال اگر بخواهم اين سهام را چند سال نگهدارى كنم، آيا خمس ترقى قيمت آن را همه ساله بايد بپردازم يا پس از فروش آنها؟
جواب: در صورت افزايش قيمت، بايد خمس مقدار اضافه شده در هرسال را در همان سال بپردازيد.

سؤال 766 :اشخاصى كه شغل آنها طلافروشى و زرگرى است گاهى ممكن است مثلا در اول سال يك كيلوگرم طلا دارند ولى در آخر سال به جهت افزايش بى رويه قيمت، مقدار طلاى آنها به نيم كيلوگرم رسيده ولى قيمت آن نسبت به يك كيلوگرم اول سال بيشتر است و اگر به همين ترتيب چند سال بگذرد سرمايه از بين رفته و چيزى به عنوان موجودى ندارند. آيا اين افراد مى توانند مقدارى طلا را سرمايه خود قرار دهند و ميزان در سود و زيان را براساس خود طلا محاسبه كنند، بدون اينكه به قيمت كارى داشته باشند؟
جواب: اوّلا اين سؤال تنها در مورد طلافروشى مطرح نيست، بلكه در مورد ساير تجّار و كسبه نيز مطرح است و ثانياً معيار در وجوب خمس، قيمت و ثروت است نه وزن و مقدار و ثالثاً ترقى قيمت هرچند ممكن است موجب كم شدن سرمايه از نظر وزن بشود ولى هيچگاه منجر به از بين رفتن آن نمى شود بنابراين در مفروض سؤال، شخص بايد خمس زايد را بپردازد.

سؤال 767 :شغل اينجانب كاسبى است و داراى سال خمسى مى باشم، سال گذشته حدود يكصد گونى برنج داشتم كه سرمايه كسبم بوده و آن را نيز تخميس كرده ام، امسال قيمت برنج افزايش يافته و موجب شده است كه سرمايه كسب من به مقدار دوازده گونى كاهش پيدا كند، آيا خمس بدهكارم؟
جواب: ملاك و معيار در باب خمس، قيمت و ثروت است نه وزن و مقدار. بنابراين هرمقدار بر قيمت برنجها افزوده شده خمس دارد. هرچند كه به حسب
(صفحه 194)
وزن كمتر شده باشد و اگر مسأله برعكس شود يعنى مقدار جنس افزايش يابد ولى قيمت اضافه نشود، خمس به مقدار اضافى تعلّق نمى گيرد.

سؤال 768 :آيا تخميس سرمايه بايد از آغاز كسب باشد يا بعد از گذشتن سال؟
جواب: اگر سرمايه از درآمد همان سالى است كه مى خواهد در آن تجارت و كسب كند، ملاك آخر سال خمسى است و اگر مى خواهد درآمد سالهاى قبل را به عنوان سرمايه كسب قرار دهد، بايد در آغاز كسب آن را تخميس كند.

سؤال 769 :شخصى لوازم زندگى خود را با وجود احتياجى كه به آنها داشته فروخته تا سرمايه كسب قرار دهد، آيا تا زمانى كه مثل آنها را خريدارى نكرده، به اين سرمايه خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب: در فرض سؤال، اگر لوازم زندگى را از درآمد سال يا مال غير مخمس خريدارى كرده، مازاد بر قيمت خريد لوازم زندگى كه جزء سرمايه شده، متعلّق خمس است.

سؤال 770 :اشخاصى كه سرمايه كسب آنها غير مخمس بوده و از درآمد آن لوازم زندگى مورد نياز خود را خريدارى كرده اند، آيا به اين لوازم زندگى نيز خمس تعلق مى گيرد؟
جواب: در فرض سؤال، بايد خمس سرمايه و آنچه از درآمد اين سرمايه خريده شده به قيمت فعلى بپردازند.

سؤال 771 :اينجانب بعد از چند سال كار در يك كارخانه، خود را بازخريد كردم و مبلغى را كه به عنوان بازخريد گرفتم، آن را به عنوان مضاربه به كسى داده ام و با سود آن امرار معاش مى كنم و راه ديگرى براى تأمين معاش ندارم، آيا بايد خمس مبلغ بازخريد را بدهم؟
جواب: در فرض سؤال كه مبلغ مزبور تنها به مقدارى است كه معاش شما را تأمين مى كند، خمس ندارد.

تلف و جبران سرمايه

سؤال 772 :از سرمايه كسب اينجانب مصرف مؤونه زندگى ام شده است، آيا مى توانم در همين سال خمسى اگر منفعتى بدستم آيد آن را جبران كنم؟